Складанне бацькі і дзеці

Пасля жыцця поўнай працы студэнт Яўген Базараў стаў чалавекам моцным і залішне суровым. Натуральныя навукі, якія ён вывучаў, развілі ў ім розум і прывучылі ніколі не прымаць што-небудзь на веру. Кірмашоў стаў чыстым Эмпірыкі. То ёсць вопыт для яго — адзіная крыніца пазнання, толькі асабістае адчуванне — адзінае пераканаўчы доказ. Яўген Базараў прызнае толькі тое, што можна даведацца адным з пяці пачуццяў. Усё астатняе для яго — дзейнасць нервовай сістэмы. Тое, што большасць называе ідэалам — паэзія, каханне — ня лепшыя за віно, усё гэта перабольшваньне — «рамантыка», «глупства». Крытык Антонавіч адзначаў, што героі рамана — гэта увасобленае ідэі. Кірмашоў ўвасабляе адмоўнае напрамак, а іншымі словамі нігілізм. М.А. Антонавіч лічыць, што Базараў — лепшы прадстаўнік пакалення «дзяцей», але і яго Тургенеў адлюстроўвае падлай. І наогул аўтар, на думку крытыка, адлюстраваў моладзь суб’ектыўна, выкрыўшы ня горшы яе частка, а ўсіх маладых людзей гуртам.

У той жа час Яўген не здзяйсняе пакасцяў, але не з-за маральных перакананняў або сумлення, але з разліку. Выключна з разліку ён выконвае рэчы часам непрыемныя.

Кірмашоў надзвычай самалюбства, працуе ён без перспектывы, без мэты, для здабывання хлеба або з-за любові да працы.

Яўген паступае заўсёды толькі так, як яму захочацца ці ж як яму выгадна і зручна. Ім кіруюць асабістая прыхамаць або асабісты разлік. Кірмашоў не прызнае ніякага маральнага закону над сабой, ніякага прынцыпу (хоць адмаўленне — таксама прынцып). Як казаў Дастаеўскі «Калі Бога няма, усё дазволена». Базарава ўсё дазволена, ён сам вызначае межы сваіх дзеянняў.

Наперадзе ў Яўгена ніякай высокай мэты, пры ўсім гэтым патэнцыял яго велізарны. Базаровщина — невылечная хвароба стагоддзя.

Кірмашоў нікога не любіць, хоць яго харызма і прыцягвае тут жа увагу людзей, а ў асаблівасці жанчын. У цынізме Базарава крытыкі адзначаюць ўнутраную і знешнюю боку. Унутраны бок — гэта цынізм думак героя і яго пачуццяў. Знешняя ж бок — цынізм манер і выразаў, якія ён сабе дазваляе.

Іронія ў адносінах да розных пачуццяў, летуценнасці, лірычным парывам і, як следства, несур’ёзныя ўспрыманне мастацтва — усё гэта следства ўнутранага цынізму душы. Тут паўплываў склад розуму Яўгена, які вывучаў натуральныя навукі і які стаў ўспрымаць увесь свет праз прызму навукі. Выраз іранічнага стаўлення (ўсмешкі і гэты бесцырымонны паводзіны героя ў сур’ёзных момантах), беспадстаўная рэзкасць ў звароце — гэта ўжо цынізм знешні. Гэты выгляд цынізму залежыць ужо ад чыста знешніх умоў развіцця, уласцівасцяў грамадства.

Пралетар-працаўнік, накшталт Яўгена, незалежна ад абранага шляху даходзіць да практычнага рэалізму. Летуценнасць сама сабой адмірае за непатрэбнасцю. Чалавеку не хочацца імкнуцца да ідэальнай высокай мэты. Па сутнасці і канфлікт рамана — гэта канфлікт паміж практыкай і тэорыяй.

Тургенеў спецыяльна зрабіў Базарава грубым, не дасведчаным манер, каб кінуць цень і на нігілізм. Ва ўсёй літаратуры таго часу нігілістаў прадстаўлялі эмансіпаваным грубымі жанчынамі, нявыхаванымі разнузданыя мужчынамі. Крытык М.А. Антонавіч адзначае, што Тургенеў, выкрываючы нігілізм Базарава, ўкладвае ў Яўгена ўсе сучасныя яму прагрэсіўныя погляды пакалення «дзяцей», не зусім у іх разабраўшыся. Крытык лічыць, што Тургенеў адмаўляе ў магчымасці любавацца прыродай, вывучаючы яе і разумеючы ўсе заканамернасці навакольнага свету. Адмаўленне ў рамане сапраўды не падаецца вартым прынцыпам жыцця. Безумоўна ў аўтара ёсць поўнае права на такі пункт гледжання.

Трэба памятаць, што мяжа пяцідзесятых-шасцідзесятых гадоў дзевятнаццатага стагоддзя — эпоха наспявае сацыяльных крызісаў. Менавіта ў гэтую эпоху ствараў раман І.С. Тургенеў. Трэба так жа ўспомніць, што часта бываючы замежжам, пісьменнік стаў сведкам рэвалюцыі 1848 году ў Францыі. Ды і падзеі на радзіме Тургенева былі не менш паказальныя — палітычная «адліга» распачалася ў кіраванне Аляксандра II не магла не выклікаць ўзмацнення рэвалюцыйна настроеных груп.

Крытыкі ў артыкулах пра раман выводзяць і гістарычнае паходжанне ладу Базарава. Ва ўсе часы было меншасць разумных людзей, незадаволеных жыццём.

Глыбокі ж аналіз заўсёды выклікае скепсіс, гэта паказаў яшчэ Лермантаў ў сваёй творчасці і ладзе Пячорын. Не маючы магчымасці рэалізаваць свой патэнцыял, перарабіць грамадства, такія людзі спаганяць сваё бяссілле ў крытыку. Яны пачынаюць аналізаваць, даследаваць, выяўляць слабыя бакі і крытыкаваць усё. Адсюль нараджаецца пагарда да свету, якое не прыносіць нічога плённага, акрамя практыкаванняў герояў у досціпе.

У літаратуры гэта тып «лішняга чалавека»: Чацкі, Анегін, Пячорын, Рудин (герой аднайменнага рамана Тургенева) і Бельт ( «Хто вінаваты?» Герцэна), якія, маючы гарачае жаданне, не могуць падняцца нават да начальніка аддзялення.

Чалавек з народу, прадстаўнік большасці, у супрацьлегласць меншасці «лішніх» людзей, скаваны забабонамі і ў гэтым залог яго душэўнага спакою, у гэтым яго абарона ад стрэсаў жыцця і ад бязмэтных духоўна-маральных шуканняў. Такія героі як Максім Максімыч і Таццяна Ларына кіруюцца забабонам. Але акрамя негатыўнага, гэтае слова разумеецца і ў сваім прамым значэнні — перад розумам, да розуму. Такую предрассудочную прыроду мае народны, нават наіўны фаталізм Максіма Максімовіча, які проста тлумачыць складаныя рэчы: «Зрэшты, відаць, ужо так у яго на родзе было напісана». У Таццяны Ларынай асновай яе асобы з’яўляецца маральны доўг (менавіта таму яна любімы персанаж Пушкіна, ценившего абавязак і гонар і які ставіў іх вышэй розуму і пачуццяў). Таццяна, працягваючы кахаць Анегіна, застаецца на маральнай вышыні і выказвае сваё меркаванне хрэстаматыйным, але надзвычай глыбокім «Але я іншаму аддадзена; Я буду стагоддзе яму дакладная».

Любоў да айчыне у лірычнага героя верша М.Ю. Лермантава «Радзіма» таксама з’яўляецца забабонам. Бо гэта «дзіўная каханне», якую не пераможа розум, ўчэпісты у Расеі масу адмоўных рэчаў. Гэты верш дае нам магчымасць аддзяліць сапраўднага Лермантава ад ў некаторай ступені блізкага, але не тоеснага яму Пячорын. Пры ўсёй аналітычнасць розуму і крытычным стаўленні да праблем сучаснай яму Расіі, Лермантаў быў чужы байроническому пагардзе свету. Яго стаўленне бліжэй да ідэі быў прыняты Гётэ і ўсходнім ўспрымання жыцця.

Меншасць пастаянна якія думаюць, якія шукаюць, разважаюць, а таму лішніх людзей, у процівагу народу няшчасна. У іх душы ёсць супярэчнасць, якое падахвочвае да духоўна-маральныя пошукі, якія ніколі не сканчаюцца поспехам. У Чацкого розум без мудрасці, Пячорын — воля без ведаў, у Рудиных — веданне бяз волі.

Але Базараў, хоць і падымаецца да гэтай чарадзе герояў, ад іх адрозніваецца. Акрамя таго, што Базараў даволі бедны на сына дваранкі, думка ў яго злілася са справай. Ён рэальна імкнецца прынесці практычную карысць, лечыць людзей, рухае навуку. Супярэчнасць здавалася б вырашана, цэласць характару і перакананняў Базарава выдатная ад смятённого духу Пячорын, які сам не ведаў чаго хацеў і трагічна скончыў жыцця ў Персіі. Але, які знайшоў сваё крэда, які знайшоў паслядоўнікаў, Яўген Васільевіч аказваецца лішнім у грамадстве традыцый, аказваецца слабей яго.

Просты народ любіць і разумее Яўгена, але сваім ён стаць да канца не можа. Ён цудоўнай, бо «свой» і пан — антытэза для простага народа. У Базарава няма сяброў, адзінота яго задавальняе. Ён замкнуць. У Яўгена ў каханні няма аналізу, ён не змог бы знайсці сямейнага шчасця. У таго ж Аркадзя больш шанцаў, хоць Базараў і разумнейшыя, і выдатна.

У каханні асобу раскрываецца ва ўсёй сваёй глыбіні. Бо ў адносінах да кахання, да умілаваным мы бачым усю паднаготную чалавека, яго гатоўнасць да ахвяраў, ступень яго альтруізму ў міжасобасных адносінах.

Каханне Базарава да Ганны Сяргееўне Адзінцова цікавая сваёй дынамічнасцю. Пачуццё, нарадзіўшыся ў глыбінях душы Яўгена, паступова, «з боем», бярэ і свядомасць нігіліст ў палон. Спачатку Базараў спрабуе прыкрыць пачуцці фізічным цягай, але нечакана для сябе самога прызнаецца Ганне Сяргееўне. Атрымаўшы адмову, Яўген не можа вярнуцца да ранейшага жыцця. Каханне пакінула на яго душы глыбокі след. Ніякія вучэнні, увесь яго цэльны і паслядоўны нігілізм не змаглі змагацца з любоўю. Пачуцці задушылі усялякае супраціў як у пакалення «бацькоў» (Павел Пятровіч), так і ў пакалення «дзяцей» (уласна Базараў).

Перад смерцю Базараў даказвае ўстойлівасць сваёй сістэмы, свайго светапогляду. Цалкам усведамляючы сваё становішча ён адмаўляецца ад споведзі (згаджаючыся на яе толькі ў несвядомым стане). Некаторыя крытыкі бачаць у яго жаданні бачыць Адзінцова наадварот крушэнне нігілізму, разбурэнне якому прыносіць каханне. Усё гэта ёсць у сцэне смерці — і мужнасць Базарава-нігіліст, і ў той жа час яго перадсмяротны прасвятленне. Ён раптам разумее, што свет усё ж шырэй нігілістычнае поглядаў. Як адзначаў Пісараў, перад смерцю Яўген стаў чалавечней, паказаў сваю сапраўды багатую, суцэльную натуру.

Але Яўген памірае, а паслядоўнікі гэтага «героя часу» аказваюцца пустымі пачалі пераймаць, які капіюе толькі знешнюю абалонку нігілізму. На справе Кукшина і Сітнікаў, пры ўсёй іх эксцэнтрычнасці і ганарлівасьці, засталіся такімі ж мяшчанамі як і іх асяроддзе ,. «Пакаленне бацькоў» будзе прайграваць сябе яшчэ доўгія гады, умацаванае устойлівымі міфамі і забабонамі, у якіх жыве большасць. Вобразы жа падобныя Базарава да самага канца 1870-х гадоў апынуцца маргінальнымі, бичуемыми ў вялікай літаратуры (усё пазней творчасць Дастаеўскага будзе антинигилистическим). У 1881 нігілізм, на рускай глебе найцяснейшым чынам звязаны з рэвалюцыйнымі ідэямі, прывядзе да смерці Аляксандра II і канчаткова падзеліць рускае грамадства на два супрацьлеглых лагеры.

Складанне: Тэма кахання ў рамане Тургенева «Бацькі і дзеці»

Аўтар: Guru · 2017/07/22

У рамане «Бацькі і дзеці» аўтар стварыў новы тып «лішняга чалавека» — прагрэсіўнага нігіліст, які давяраў толькі да розуму і пагарджаў пачуцці. Але яго погляды часам выпрабавання любоўю і не вытрымалі моцнага ўзрушэнні. Віной таму была Ганна Адзінцова, чароўная ўдава, які завалодаў сэрцам героя.

Каханне раз’ядала яго душу, спрабавала вытруціць у ім нігілістычнае пачатак, аднак герой, насуперак усяму, заставаўся верным сваім перакананням. У яго гэта «з цяжкасцю» атрымлівалася, і, у рэшце рэшт, яны рухнулі. Каханне — першае сур’ёзнае выпрабаванне для Базарава, і яно перавярнула яго светапогляд, значыць, яго пазіцыя першапачаткова была ўсяго толькі юнацкі максімалізм, які не выветрыўся з гадамі. Як можна ўсё адмаўляць, калі маральна не гатовы адмовіцца ад ўсёпаглынальнага пачуцця? Стрыжань «нігіліст» сціраецца. Любоў да Адзінцова спаліла яго душу, пагрызла. Ён страціў каштоўнасць ўласнай асобы. Але ў сцэне смерці героя мы бачым, як стан вайны з сабой адыходзіць на другі план, калі пачынае пераважаць чалавечнасць. Абноўлены Яўген памірае фізічна, але адраджаецца духоўна пад уплывам пераможнага пачуцці побач з той, што так яго змяніла.

Чаму Базараў прымушаў сябе пагарджаць каханне? На падсвядомым узроўні ён быў упэўнены, што гэта ўзнёслае пачуццё можа ўнесці некаторыя карэкціроўкі ў яго стаўленне да нігілізму. Яно магло перашкодзіць пакліканню і вялікім здзяйсненняў. Напрыклад, перакананні Кірсанава апынуліся толькі абалонкай, якую ён з радасцю скідае, знаходзячы сябе ў сямейным жыцці і гаспадарчай дзейнасці. Ня гэтага хацеў Яўген, вось і збег ад пачуцця, якое апанавала яго і стала ім.

Адзінцова — яго двайнік. Яна таксама бяжыць ад кахання, ёй даражэй спакой і гонар жанчыны, якая аднойчы ўжо зваяваў свае пачуцці. Гераіня лічыць нявартай пагадзіцца са страсці. Яна жыва цікавіцца навукамі, чытае, яе жыццё ўпарадкавана і займальная. Каханне парушыла б гэтую гармонію, таму Ганна адступае перад націскам пачуццяў, ігнаруючы іх і не прымаючы бой.

Такім чынам, героі сутыкаюцца паміж сабой, але не злучаюцца, так як гонар кожнага з іх не дазваляе прызнаць вяршэнства страсці над розумам. Але каханне ўзбагачае іх характары, зменьвае іх жыццё, паказвае няправасць, таму становіцца адной з самых галоўных тэм у рамане «Бацькі і дзеці».

Аўтар: Вераніка Пакшина

Складанне па карціне пластовых «Першы снег»

Аўтар: Guru · Published 2017/01/24 · Last modified 2017/01/25

Памешчыкі ў «Мёртвых душах» твор

Аўтар: Guru · Published 2017/03/27

Сіла або слабасць чалавека выяўляецца ў прызнанні ім сваіх памылак?

Аўтар: Guru · Published 2016/12/15 · Last modified 2017/08/26

Понравилась статья? Поделиться с друзьями:
Adblock
detector