Кіраўнік 2. Органы апекі і папячыцельства, іх задачы і паўнамоцтвы
Артыкул 6. Органы апекі і папячыцельства
См. Каментары да артыкула 6 гэтага закона
Інфармацыя пра змены:
Федэральным законам ад 2 лiпеня 2013 г., N 167-ФЗ частка 1 артыкула 6 гэтага закона выкладзена ў новай рэдакцыі
1. Органамі апекі і папячыцельства з’яўляюцца органы выканаўчай улады суб’екта Расійскай Федэрацыі.
Інфармацыя пра змены:
Федэральным законам ад 2 лiпеня 2013 г., N 167-ФЗ артыкул 6 гэтага закона дапоўнена часткай 1.1
1.1. Органы мясцовага самакіравання паселішчаў, гарадскіх акругаў, муніцыпальных раёнаў, ўнутрыгарадскіх муніцыпальных утварэнняў гарадоў федэральнага значэння Масквы і Санкт-Пецярбурга, на тэрыторыях якіх адсутнічаюць органы апекі і папячыцельства, адукаваныя ў адпаведнасці з гэтым законам, могуць надзяляцца законам суб’екта Расійскай Федэрацыі паўнамоцтвамі па апецы і папячыцельству з перадачай неабходных для іх ажыццяўлення матэрыяльных і фінансавых сродкаў. У гэтым выпадку органы мясцовага самакіравання з’яўляюцца органамі апекі і папячыцельства.
Інфармацыя пра змены:
Федэральным законам ад 2 лiпеня 2013 г., N 167-ФЗ артыкул 6 гэтага закона дапоўнена часткай 1.2
1.2. Пытанні арганізацыі і дзейнасці органаў апекі і папячыцельства па ажыццяўленню апекі і папячыцельства над дзецьмі, якія засталіся без апекі бацькоў, вызначаюцца гэтым законам, Сямейным кодэксам Расійскай Федэрацыі, Грамадзянскім кодэксам Расійскай Федэрацыі, Федэральным законам ад 6 кастрычніка 1999 гады N 184-ФЗ "Аб агульных прынцыпах арганізацыі заканадаўчых (прадстаўнічых) і выканаўчых органаў дзяржаўнай улады суб’ектаў Расійскай Федэрацыі", Федэральным законам ад 6 кастрычніка 2003 гады N 131-ФЗ "Аб агульных прынцыпах арганізацыі мясцовага самакіравання ў Расійскай Федэрацыі", Іншымі федэральнымі законамі і законамі суб’ектаў Расійскай Федэрацыі.
2. У акце, які рэгламентуе дзейнасць органа апекі і папячыцельства, павінна быць паказана наяўнасць у яго статусу органа апекі і папячыцельства.
3. Дзейнасць органаў апекі і папячыцельства па аказанні падапечным і (або) апекунам цi папячыцелям дапамогі ў атрыманні адукацыі, медыцынскай дапамогі, сацыяльных паслуг, а таксама па падборы і падрыхтоўцы грамадзян, якія выказалі жаданне стаць апекунамі або папячыцелямі альбо прыняць дзяцей, якія засталіся без апекі бацькоў , у сям’ю на выхаванне ў iншых устаноўленых сямейным заканадаўствам формах, ажыццяўляецца ва ўзаемадзеянні з іншымі органамі выканаўчай улады суб’екта Расійскай Федэрацыі, органамі мясцовага самакіравання і тэрытарыяльнымі органамі федэральных органаў выканаўчай улады, адукацыйнымі арганізацыямі, медыцынскімі арганізацыямі, арганізацыямі, якія аказваюць сацыяльныя паслугі, ці іншымі арганізацыямі, у тым ліку для дзяцей-сірот і дзяцей, якія засталіся без апекі бацькоў, і грамадскімі арганізацыямі.
4. Паўнамоцтвы органаў апекі і папячыцельства па выяўленні асоб, якія маюць патрэбу ва ўсталяванні над імі апекі або папячыцельства, а таксама па падборы і падрыхтоўцы грамадзян, якія выказалі жаданне стаць апекунамі або папячыцелямі альбо прыняць дзяцей, якія засталіся без апекі бацькоў, у сям’ю на выхаванне ў iншых устаноўленых сямейным заканадаўствам формах, могуць ажыццяўляць адукацыйныя арганізацыі, медыцынскія арганізацыі, арганізацыі, якія аказваюць сацыяльныя паслугі, ці іншыя арганізацыі, у тым ліку для дзяцей-сірот і дзяцей, якія засталіся бе апекі бацькоў, у выпадках і ў парадку, якія ўстаноўлены Урадам Расійскай Федэрацыі.
Інфармацыя пра змены:
Федэральным законам ад 2 лiпеня 2013 г., N 167-ФЗ частка 5 артыкула 6 гэтага закона выкладзена ў новай рэдакцыі, якая ўступала ў сілу з 1 студзеня 2014 г.
5. Упаўнаважаны Урадам Расійскай Федэрацыі федэральны орган выканаўчай улады сцвярджае патрабаванні да прафесійным ведам і навыкам работнікаў органаў апекі і папячыцельства, неабходным для выканання імі службовых абавязкаў, прыкладныя дадатковыя прафесійныя праграмы для работнікаў органаў апекі і папячыцельства, а таксама ажыццяўляе распрацоўку метадычных матэрыялаў па пытаннях дзейнасці па апецы і папячыцельству і кантроль за дзейнасцю органаў апекі і папячыцельства.
Артыкул 7. Задачы органаў апекі і папячыцельства
См. Каментары да артыкула 7 гэтага закона
1. Асноўнымі задачамі органаў апекі і папячыцельства для мэтаў гэтага закона з’яўляюцца:
1) абарона правоў і законных інтарэсаў грамадзян, якія маюць патрэбу ва ўсталяванні над імі апекі або папячыцельства, і грамадзян, якія знаходзяцца пад апекай або папячыцельствам;
2) нагляд за дзейнасцю апекуноў і папячыцеляў, а таксама арганізацый, у якія змешчаны недзеяздольныя ці не цалкам дзеяздольныя грамадзяне;
3) кантроль за захаванасцю маёмасці і кіраваннем маёмасцю грамадзян, якія знаходзяцца пад апекай або папячыцельствам альбо змешчаных пад нагляд у адукацыйныя арганізацыі, медыцынскія арганізацыі, арганізацыі, якія аказваюць сацыяльныя паслугі, ці іншыя арганізацыі, у тым ліку для дзяцей-сірот і дзяцей, якія засталіся без апекі бацькоў.
2. На органы апекі і папячыцельства ўскладаюцца таксама іншыя задачы ў адпаведнасці з федэральнымі законамі і законамі суб’ектаў Расійскай Федэрацыі.
Артыкул 8. Паўнамоцтвы органаў апекі і папячыцельства
См. Каментары да артыкула 8 гэтага закона
1. Да паўнамоцтваў органаў апекі і папячыцельства адносяцца:
1) выяўленне і ўлік грамадзян, якія маюць патрэбу ва ўсталяванні над імі апекі або папячыцельства;
2) зварот у суд з заявай аб прызнанні грамадзяніна недзеяздольным або аб абмежаванні яго дзеяздольнасці, а таксама аб прызнанні падапечнага дзеяздольным, калі адпалі падставы, у сілу якіх грамадзянін быў прызнаны недзеяздольным або быў абмежаваны ў дзеяздольнасці;
3) устанаўленне апекі або папячыцельства;
4) ажыццяўленне нагляду за дзейнасцю апекуноў і папячыцеляў, дзейнасцю арганізацый, у якія змешчаны недзеяздольныя ці не цалкам дзеяздольныя грамадзяне;
5) вызваленне і адхіленне ў адпаведнасці з гэтым законам апекуноў і папячыцеляў ад выканання імі сваіх абавязкаў;
6) выдача ў адпаведнасці з гэтым законам дазволаў на здзяйсненне здзелак з маёмасцю падапечных;
7) заключэнне дагавораў давернага кіравання маёмасцю падапечных у адпаведнасці з артыкулам 38 Грамадзянскага кодэкса Расійскай Федэрацыі;
прадстаўленне законных інтарэсаў непаўналетніх грамадзян і недзеяздольных грамадзян, якія знаходзяцца пад апекай або папячыцельствам, у адносінах з любымі асобамі (у тым ліку ў судах), калі дзеянні апекуноў цi папячыцеляў па прадстаўленні законных інтарэсаў падапечных супярэчаць заканадаўству Расійскай Федэрацыі і (або) заканадаўству суб’ектаў Расійскай Федэрацыі або інтарэсам падапечных альбо калі апекуны цi папячыцелі не ажыццяўляюць абарону законных інтарэсаў падапечных;
9) выдача дазволу на асобнае пражыванне папячыцеляў і іх непаўналетніх падапечных у адпаведнасці з артыкулам 36 Грамадзянскага кодэкса Расійскай Федэрацыі;
10) падбор, улік і падрыхтоўка ў парадку, якi вызначаецца Урадам Расійскай Федэрацыі, грамадзян, якія выказалі жаданне стаць апекунамі або папячыцелямі альбо прыняць дзяцей, якія засталіся без апекі бацькоў, у сям’ю на выхаванне ў iншых устаноўленых сямейным заканадаўствам формах;
Інфармацыя пра змены:
Федэральным законам ад 2 лiпеня 2013 г., N 167-ФЗ ў пункт 11 часткi 1 артыкула 8 гэтага закона ўнесены змены
11) праверка ўмоў жыцця падапечных, захавання апекунамі і папячыцелямі правоў і законных інтарэсаў падапечных, забеспячэння захаванасці іх маёмасці, а таксама выканання апекунамі і папячыцелямі патрабаванняў да ажыццяўлення імі правоў і выканання абавязкаў апекуноў цi папячыцеляў, якiя вызначаюцца ў адпаведнасцi з часткай 4 артыкула 15 гэтага Федэральнага закона;
Інфармацыя пра змены:
Федэральным законам ад 2 лiпеня 2013 г., N 167-ФЗ частка 1 артыкула 8 гэтага закона дапоўненая пунктам 12
12) інфармаванне грамадзян, якія выказалі жаданне стаць апекунамі або папячыцелямі альбо прыняць дзіця, якое засталося без апекі бацькоў, на выхаванне ў сям’ю ў iншых устаноўленых сямейным заканадаўствам формах, аб магчымых формах прылады дзіцяці ў сям’ю, пра асаблівасці асобных формаў прылады дзіцяці ў сям’ю, аб парадку падрыхтоўкі дакументаў, неабходных для ўстанаўлення апекі або папячыцельства альбо ўладкавання дзяцей, якія засталіся без апекі бацькоў, на выхаванне ў сям’ю ў iншых устаноўленых сямейным заканадаўствам ормах, а таксама аказанне садзейнічання ў падрыхтоўцы такіх дакументаў;
Інфармацыя пра змены:
Федэральным законам ад 2 лiпеня 2013 г., N 167-ФЗ частка 1 артыкула 8 гэтага закона дапоўненая пунктам 13
13) аказанне дапамогі апекунам непаўналетніх грамадзян у рэалізацыі і абароне правоў падапечных.
2. Федэральнымі законамі і законамі суб’ектаў Расійскай Федэрацыі могуць быць прадугледжаны iншыя паўнамоцтвы органаў апекі і папячыцельства разам з названымі ў частцы 1 гэтага артыкула паўнамоцтвамі.
3. Па пытаннях, якія ўзнікаюць у сувязі з усталяваннем, ажыццяўленнем і спыненнем апекі або папячыцельства, органы апекі і папячыцельства выдаюць акты. Названыя акты могуць быць аспрэчаныя зацікаўленымі асобамі ў судовым парадку.
Артыкул 9. Абавязкi органа апекі і папячыцельства пры змене месца жыхарства падапечнага
См. Каментары да артыкула 9 гэтага закона
1. Паўнамоцтвы органа апекі і папячыцельства ў дачыненні да падапечнага ўскладаюцца на орган апекі і папячыцельства, які ўсталяваў апеку або папячыцельства ў адпаведнасці з артыкулам 35 Грамадзянскага кодэкса Расійскай Федэрацыі.
2. Пры змене месца жыхарства падапечнага орган апекі і папячыцельства, які ўсталяваў апеку або папячыцельства, абавязаны накіраваць справу падапечнага ў орган апекі і папячыцельства па яго новым месцы жыхарства на працягу трох дзён з дня атрымання ад апекуна або папячыцеля паведамлення аб змене месца жыхарства падапечнага.
3. Паўнамоцтвы органа апекі і папячыцельства па новым месцы жыхарства падапечнага ўскладаюцца на дадзены орган апекі і папячыцельства з дня атрымання асабістай справы падапечнага.
© ТАА «НВП» Гарант-СЭРВІС «, 2017. Сістэма Гарант выпускаецца з 1990 года. Кампанія» Гарант «і яе партнёры з’яўляюцца ўдзельнікамі Расійскай асацыяцыі прававой інфармацыі Гарант.
віртуальны клуб Сутнасць часу
Праца Органаў апекі і папячыцельства ў сучасных умовах
Інтэрв’ю ў супрацоўніка Органа апекі і папячыцельства Сельцина Мікалая Пятровіча ўзяла М. Градова.
Мікалай Пятровіч! Грамадскасць нашай краіны ўзбударажаныя законапраектамі, прынятымі ў першым чытанні Дзяржаўнай Думай, якія мы для сцісласці называем «закон аб патранаце» і «закон аб грамадскіх назіральных камісіях». Разгляд законапраектаў адкладзена на нявызначаны час. Аднак, праблемы з законатворчасцю засталіся. Людзі не паспяваюць сачыць за пладавітымі заканадаўцамі. Калі мы вядзем гаворку аб ювенальных тэхналогіях, якія навязваюцца нам з Захаду, мы не можам абысці пытанне аб органах, працы якіх тычацца адкладзеныя законапраекты. Хацелася б пачуць меркаванне спецыяліста, дасведчанага праблему знутры. Таму я пачну па парадку.
1) Якімі дзеючымі нормамі закона рэгламентавана дзейнасць органаў апекі і папячыцельства? Ці маюцца якія-небудзь недаступныя для агульнага звесткі інструкцыі, палажэнні, памяткі і г.д.?
Дзеючымі з’яўляюцца наступныя нормы:
· Федэральны закон № 159 ФЗ ад 21 снежня 1996 г. «Аб дадатковых гарантыях па сацыяльнай падтрымцы дзяцей-сірот і дзяцей, якія засталіся без апекі бацькоў».
· Федэральны закон ад 24 чэрвеня 1999 г., N 120-ФЗ "Аб асновах сістэмы прафілактыкі безнагляднасці і правапарушэнняў непаўналетніх"
· Федэральны закон ад 24 красавіка 2008 г. № 48-ФЗ «Аб апецы і апякунстве»
· Пастанова Урада Расійскай Федэрацыі ад 18 мая 2009 г. N 423 г. Масква
"Аб асобных пытаннях ажыццяўлення апекі і папячыцельства ў адносінах да непаўналетніх грамадзян"
· Пастанова Урада РФ ад 18 мая 2009 г. № 423 «Аб асобных пытаннях ажыццяўлення апекі і папячыцельства ў адносінах да непаўналетніх грамадзян».
· Пастанова Урада РФ ад 19.05.2009 N 432 (рэд. Ад 12.05.2012) "Аб часовай перадачы дзяцей, якія знаходзяцца ў арганізацыях для дзяцей-сірот і дзяцей, якія засталіся без апекі бацькоў, у сям’і грамадзян, якія пастаянна пражываюць на тэрыторыі Расійскай Федэрацыі"
· Пастанова ўрада Масквы ад 25 кастрычніка 2007 г. № 1169-ПП «Аб рэалізацыі мер сацыяльнай падтрымкі дзецям-сіротам і дзецям, якія засталіся без апекі бацькоў, асобам з іх ліку па аплаце жылля і камунальных паслуг у горадзе Маскве»
· Закон г. Масквы № 29, ад 14 чэрвеня 2006 года «Аб забеспячэнні правы жыхароў горада Масквы на жылыя памяшканні»
· Закон г. Масквы ад 14 красавіка 2010 г. № 12 «Аб арганізацыі апекі, папячыцельства і патранажу ў горадзе Маскве».
· Пастанова ўрада Масквы ад 02 кастрычніка 2007 года № 854-ПП «Аб забеспячэнні жылымі памяшканнямі ў горадзе Маскве дзяцей-сірот і дзяцей, якія засталіся без апекі бацькоў, асоб з іх ліку»
· Загад ад 14 верасня 2009 г. № 334 «Аб рэалізацыі пастановы ўрада Расійскай Федэрацыі ад 18 мая 2009 г. № 423»
· Ліст Міністэрства адукацыі і навукі РФ ад 31 жніўня 2010 г. № 06-364 «Аб прымяненні заканадаўства па апецы і папячыцельстве ў дачыненні да непаўналетніх»
Недаступныя для агульнага карыстання дакументы фактычна ёсць. Але недаступныя для карыстання яны ў сілу свайго велізарнай колькасці. Часцяком нават прафесіянал наторкаецца на раней недаступныя і невядомыя яму законы, рэкамендацыі, загады і гэтак далей. Фармальна жа любы чалавек мае пастаянны доступ да любога дакумента. Але гэта падобна на рускую казку: «ідзі туды, не ведаю куды, вазьмі тое, не ведаю што».
2) Якія галоўныя абавязкі супрацоўнікаў органа ОиП?
Па службовай інструкцыі галоўнага спецыяліста аддзела апекі, папячыцельства і патранажу муніцыпалітэта маскоўскага раёна, ён абавязаны:
Сярод іншага, весці прыём насельніцтва па пытаннях апекі, папячыцельства і патранажу, разглядаць звароты, заявы і скаргі, ажыццяўляць прафілактычную і рэабілітацыйную работу па пераадоленні сацыяльнага сіроцтва, рэалізаваць перададзеныя паўнамоцтвы ў частцы арганізацыі сацыяльнага патранажу, падрыхтоўваць матэрыялы для разгляду на пасяджэнні камісіі па ахове і абароне правоў дзяцей, праводзіць абследавання ўмоў пражывання дзяцей, якія знаходзяцца на ўліку ў ООиП, даваць заключэнне ў суд па спрэчках, звязаных з абаронай правоў і Інтэры сов дзяцей, ажыццяўляць сумесна з упаўнаважанымі органамі канфіскацыя з сям’і дзяцей пры непасрэднай пагрозе іх жыцця і здароўю …
3) Якія прылады дапамогі сем’ям, якія знаходзяцца ў цяжкай жыццёвай сітуацыі?
Фактычна і «па-честному9raquo; — інструментаў няма. Спецыяліст можа толькі «капаць на нервы» пагрозамі пазбаўлення бацькоўскіх правоў. Але трэба разумець, што на кагосьці гэтыя пагрозы яшчэ могуць падзейнічаць, а на каго-то ўжо няма. У выпадку, калі яны падзейнічаць не могуць, дзіця адбіраецца і ўладкоўваецца ў дзіцячы дом. Потым, апека працягвае капаць на нервы такім бацькам, але ўжо з іншага боку, з боку мацярынскага і бацькоўскага пачуцця. Яго ўгаворваюць забраць дзіця з дзіцячага дома. Калі бацька згаджаецца, то спецыяліст прапануе яму ўладкавацца на працу і прынесці даведкі за паўгода працы (праз паўгода пасля пазбаўлення можна аднавіцца) і спыніць піць. Пры гэтым няма ні бюджэту, які дазваляе кадзіраваць бацькоў, ні прававога механізму, які дазваляе гэта рабіць без жадання бацькоў. Такая праца зводзіцца да 1 адсотку выніку, па маім асабістым ацэнак. У тым жа выпадку, калі на аднаго з бацькоў яшчэ могуць падзейнічаць пагрозы пазбаўлення бацькоўскіх правоў, гэтыя пагрозы «валятся9raquo; на яго з усіх бакоў. Іх багацце з часам прыводзіць да таго, што бацька лічыць іх нормай і перастае баяцца. Пасля чаго дзіця ў яго залазіць праз пазбаўленне бацькоўскіх правоў.
Трэба дакладна разумець, што пад «цяжкай жыццёвай сітуацыяй» маюцца на ўвазе зусім ужо асацыяльныя сям’і. Бацькі — наркаманы, алкаголікі, валацугі. Усе іншыя выпадкі, якімі цяпер палохае сябе грамадства, ставяцца да ювенальнай юстыцыі заходняга ўзору, але не нашай, збольшага яшчэ савецкай сістэме. Вось калі адбудзецца напаўненне нашай сістэмы сэнсамі і нормамі захаду, тады гэтая катэгорыя пашырыцца значна.
Акрамя таго, трэба дакладна разумець, што зусім нічога нельга зрабіць з чалавекам, які свядома стаў на шлях амаральнасці і «идет9raquo; па ім ужо доўга. Нельга, калі мы не знаходзімся ў таталітарнай дзяржаве.
Можна як-то не дапускаць таго, каб чалавек на гэты шлях ўстаў. Але гэта ўжо праца цалкам іншага кірунку. Такая праца ў некаторай ступені вялася ў Савецкім Саюзе і спынілася ў Расійскай Федэрацыі. Праца гэтая ў прынцыпе магчымая толькі пры пэўнай ідэалогіі, якой у РФ няма.
4) Ці ёсць неабходнасць у дэлегаванні ООиП дадатковых паўнамоцтваў, якіх менавіта?
На мой погляд, такой неабходнасці няма. Да таго часу, пакуль ООиП ажыццяўляе «посредническую9raquo; дзейнасць паміж сям’ёй і дзяржаўнымі ўстановамі ніякія асаблівыя паўнамоцтвы спецыялістам наогул не патрэбныя. І асабліва паўнамоцтвы звыш устаноўленай меры.
Справа ў тым, што для выканання сваіх абавязкаў апека прыцягвае дзяржаўныя структуры: міліцыю (правесці акт абследавання, калі прадстаўнікоў апекі не пускаюць у кватэру добраахвотна), паліклініку (вызначыць стан здароўя дзіцяці), суд (вырашэнне пытання прылады дзіцяці на поўнае дзяржаўнае забеспячэнне, пазбаўленне бацькоўскіх правоў). У гэтых структур дастаткова паўнамоцтваў для вырашэння любых пытанняў і асобныя паўнамоцтвы спецыялістам апекі не патрабуюцца.
5) Як, на погляд супрацоўнікаў органаў апекі, можна аптымізаваць працу ў цяперашніх умовах, не змяняючы заканадаўства? Ці ёсць для гэтага магчымасці?
Аптымізаваць працу ООиП ня трэба. З часоў СССР уся гэтая праца адрэгулявана і настроена належным чынам. Трэба спыніць «плодить9raquo; розныя інструкцыі і загады, законы і пастановы «ні пра што». А тое, што ўжо ёсць, прывесці ў парадак, перапрацаваць. Каб было не больш за 5-10 дакументаў федэральнага і мясцовага ўзроўню, не болей. Пры гэтым трэба перастаць бясконца перадаваць розныя аддзелы і ведамствы «з рук у рукі», паставіць на чале спецыяліста, які мае шматгадовы вопыт працы на месцах і паставіць перад ім Мэта.
Па сутнасці, трэба проста спыніць рэфармаваць сістэму рэгулявання сям’і і дзяцінства ў сістэму ювенальнай юстыцыі (ды яшчэ і рабіць гэта «крывымі рукамі»).
Акрамя таго, трэба прымаць на працу ў апеку людзей з профільнай адукацыяй, якія маюць сваіх дзяцей, а не па прынцыпе «землячества9raquo ;, і роднасных адносін.
Але ўсё, што я сказаў, ставіцца да аптымізацыі працы ООиП ў тым напрамку, у якім яна вядзецца на дадзены момант. Не больш за.
6) Мікалай Пятровіч! Калі ласка, пакажыце падставы для пазбаўлення бацькоўскіх правоў па судовых рашэннях, прыклады самых цяжкіх выпадкаў з практыкі, і самых «невинных9raquo; (Калі былі такія).
У асноўным прычынамі для пазбаўлення бацькоўскіх правоў па судовых рашэннях з’яўляюцца: алкагалізм, наркаманія, невыкананне абавязкаў па змесце (матэрыяльнае забеспячэнне) дзiцяцi, нявыплата аліментаў на ўтрыманне дзіцяці.
У якасці палярных прыкладаў прывяду наступныя: маці дзяўчынкі (прапісанай ў маскоўскай кватэры і якая мае ў такім выпадку права на жыллёвыя льготы па заканадаўстве г. Масквы) семнаццаці гадоў звярнулася ў аддзел з праблемай выхавання дачкі. Паводле яе слоў, кантакт з дзіцем быў згублены некалькі гадоў таму, а сама дзяўчынка немагчыма кіраваць. Некалькі разоў маці з бабуляй прысутнічалі на пасяджэнні камісіі па справах непаўналетніх і абароне іх правоў. На камісіі сям’і ўсяляк спрабавалі аказаць дапамогу, прапаноўвалі перавесці ў навучальную ўстанову, якое спецыялізуецца на праблемных выпадках, накіроўвалі да псіхолагаў. Але, з аднаго боку, фактычна маці не хацела вырашаць узніклую сітуацыю. А з другога боку, прапанаваныя меры па яе вырашэнню мала б дапамаглі. У выніку было прынята рашэнне аб пазбаўленні бацькоўскіх правоў і прыладзе дзіцяці на поўнае дзяржаўнае забеспячэнне, чаму вельмі працівіліся спецыялісты ООиП. Справа ў тым, што пасля 18 гадоў (пры пэўных умовах) такім дзецям неабходна прадастаўляць кватэры па дамове бязвыплатнага карыстання (якія з 23 гадоў пераходзяць ва ўласнасць) і ў дадзенай сітуацыі была відавочная жыллёвая зацікаўленасць з боку маці. Разглядаючы іскавую заяву аб пазбаўленні бацькоўскіх правоў маці, суд яго задаволіў. Дадзенага рашэньня суда доўга дзівіліся амаль усе супрацоўнікі. Бо падстаў для пазбаўлення фактычна не было (на іх думку), а маці была пазбаўленая пасля невыразных фраз пра «адсутнасць кантакту з дзіцем», «няздольнасці паўплываць на дачку». Я першапачаткова быў упэўнены ў дадзеным зыходзе таму, што гэты выпадак трапіў пад вызначэнне «невыкананне абавязкаў па выхаванню і адукацыі». Бо калі маці кажа: «Я не магу яе выхоўваць», — з пункту гледжання Правы усё відавочна. Права ў дадзеным выпадку не цікавіць шчырасць слоў, а Суд дадзены аспект праблемы не ўлічыў. Але з іншага боку, калі маці сама просіць пазбавіць яе бацькоўскіх правоў і пры гэтым не адмаўляецца выхоўваць дзіця, а заяўляе аб няздольнасці гэта рабіць, то ў Суда проста няма іншага выйсця. Таму мне «человеческие9raquo; чакання супрацоўнікаў Апекі можна было зразумець. Але з пункту гледжання Закона i Суда рашэнне Суда было абгрунтавана.
Другі прыклад ляжыць у іншай плоскасці. У 2009 г. апека ўдзельнічала ў судзе па пазбаўленні бацькоўскіх правоў маці-алкагалічкі. Ініцыятарам пазбаўлення быў бацька дваіх дзяцей рознага ўзросту, які за час сумеснай працы па гэтым пытанні набыў у вачах спецыялістаў вобраз прыкладнага бацькі і мужа з цяжкім лёсам (жонка-алкаголік і жанчына лёгкіх паводзінаў). Пры гэтым у фарміраванні дадзенага вобраза ўскосна прынялі ўдзел яго брат (дзядзька дзяцей) і маці (бабуля). Пасля пазбаўлення маці бацькоўскіх правоў, яна падала пазоў аб падзеле маёмасці. У гэтай спрэчцы спецыялісты апекі зноў прынялі бок бацькі, так як прыкладны бацька адстойваў інтарэсы дзяцей у першую чаргу.
У 2011 годзе дзяўчынка (старэйшы дзіця) - на той момант ёй было 12 гадоў — самастойна звярнулася ў апеку з просьбай «пагаварыць з татам». Паводле яе слоў, тата часта крычыць на яе з братам, прымушае займацца дурнымі справамі, крыўдзіць бабулю (сваю маці), часта прыходзіць у дым п’яны і не дае займацца ў школьных гуртках. Супрацоўнікі апекі, знаёмыя з дадзенай сям’ёй з 2009 года і з бацькам сям’і, як з чалавекам адказным і скрупулёзным, дзяўчынцы не паверылі. Супрацоўнікі апекі, грунтуючыся свае ўяўленні пра жыццё на «устаревших9raquo; каштоўнасцях, вырашылі праверыць. На акт абследавання жыллёва-бытавых умоў выйшаў спецыяліст. Пагаварыў з бацькам. У кватэры аказалася бедна, але чыста. Аднак ежа для дзяцей мелася, а чысціню падтрымлівала сама дзяўчынка. Бацька, як заўсёды, паказаў кучы здымкаў з ўсмешлівымі дзецьмі, станоўчыя характарыстыкі са школы.
Я (а тым спецыялістам быў я) распавёў бацьку пра тое, што дзяўчынка прыходзіла ў апеку. Пры гэтым папярэдзіў, што за сям’ёй цяпер будуць пастаянна назіраць і калі дзяўчынцы будзе дрэнна — гэта адразу заўважаць. Бацька патлумачыў, што выхоўвае дзяцей, за крадзеж (па яго словах сын крадзе ў яго грошы) карае вуглом. На дачку ён лаецца за тое, што дзяўчынка замест таго, каб займацца матэматыкай, хоча навучацца гульні на піяніна, а ён гэта не вітае. Увогуле, якая склалася сітуацыя ўяўлялася звычайнай складанай сітуацыяй маскоўскай сям’і. Асабліва, калі ўлічыць невялікую жылую плошчу кватэры і якія вынікаюць з гэтага праблемы. Менавіта гэта меў на ўвазе бацька, калі сказаў, што дзяўчынку «научили9raquo; на яго скардзіцца, маючы на тое свае асабістыя унутрысямейных «псевдооснования9raquo ;. Сам ён працуе з раніцы да вечара на асноўнай працы, а потым падзарабляе на асабістым аўтамабілі, каб пракарміць, апрануць і абуць дзіцяці. Пры гэтым бацька паказаў новыя рэчы, чэкі на гэтыя рэчы, чэкі на запчасткі да машыны, на бензін і на многае іншае. Тады я толькі здзівіўся падобнаму якаснаму падыходу да жыццядзейнасці. Ніякіх сумневаў у «положительности9raquo; бацькі ў мяне не ўзнікла.
Праз некалькі дзён у апеку патэлефанавала бабуля дзяўчынкі. Бабуля распавяла начальніку апекі усё тое ж самае, што распавядала дзяўчынка і папрасіла аказаць дапамогу. Але ў 2009 годзе тая ж бабуля была цалкам на баку бацькі, не кажучы пра яго ні аднаго дрэннага слова — гэта раз. А я да таго моманту ўжо размаўляў з бацькам — гэта два. Бабулі начальнік аддзела апекі адмовіў.
Праз тыдзень псіхолаг дзіцячага раённага цэнтра прынёс характарыстыку дзяўчынкі, у якой было ўказана, што дзіця гатовы здзейсніць самагубства. На наступны дзень была скліканая камісія па ахове правоў дзяцей, на якой прысутнічаў і гэты псіхолаг, дзядзька дзяўчынкі і яе бацька. Сітуацыя апынулася вельмі складанай. Бацька дзяўчынкі па факце апынуўся пацыентам псіхічнай лякарні, калі прыкрываючыся чэкамі і пакупкамі, чалавек здзекуецца маральна над дзецьмі. Дзеці адмаўляюцца ісці да яго дадому. Дзядзька стаяў на пазіцыі пазбаўлення бацькоўскіх правоў бацькі. Камісія адкараскалася тым, (мяне на камісіі не было, я не ўваходжу ў яе склад) што настойліва рэкамендавала вызначыць дзяцей на навучанне ў інтэрнат, каб менш бачылі бацькі. Калі я даведаўся пра гэта ад ўгневанага дзядзькі, для мяне стала цалкам відавочна, што прынятае рашэнне з’яўляецца паўмерамі, калі не памылкай. Пра гэта я растлумачыў кіраўніку муніцыпалітэта і настаяў на адабранні дзяцей з сям’і і часовай перадачы іх пад апеку дзядзьку.
Дадзенае рашэнне было вельмі не проста прыняць у сілу розных прычын. Але самым цяжкім было проціпастаўленне нежадання дзяцей вяртацца да бацькі жаданні самога бацькі іх выхоўваць. Пры гэтым фармальна ён меў усе правы, чэкі, каўбасу ў халадзільніку і іншыя атрыбуты «законных правоў і інтарэсаў непаўналетняга».
У выніку суд абмежаваў бацькі ў бацькоўскіх правах. Пры гэтым забараніў бачыцца з дзецьмі. Зусім незразумела было, якім чынам бацька можа «исправиться9raquo; у паўгадавы тэрмін, маючы «на руках» падобная забарона. Праз паўгода дзядзька звярнуўся ў суд з пазовам аб пазбаўленні бацькоўскіх правоў на той падставе, што бацька не выправіўся. Суд вынес рашэнне аб пазбаўленні бацькоўскіх правоў. Масгарсуд пакінуў рашэнне раённага суда ў сіле.
7) Чым адрозніваецца ўсынаўленне (удачарэнне) ад прыняцця дзіцяці пад апеку?
У выпадку з усынаўленнем пытанне вырашаецца даўжэй, чым з апекай. Пасля пазбаўлення бацькоўскіх правоў (напрыклад) павінна прайсці паўгода і толькі потым падаецца іскавую заяву ў суд аб усталяванні ўсынаўлення. Ўсынаўленне вельмі грунтоўна. Суд аддае дзіця чалавеку і чалавек становіцца паўнавартасным бацькам з пункту гледжання Правы. Хоць на дадзены момант існуе закон, па якім да 18 гадоў за дзіцем павінна сачыць апека. Сама апека (прынамсі, многія яе прадстаўнікі) лічыць гэта не правільным — калі суд «цалкам аддаў» дзіцяці чалавеку, то пры чым тут апека? А калі апека працягвае нагляд за сям’ёй, то значыць суд «аддаў не цалкам». І яшчэ адно паражальнае адрозненне ў тым, што ўсыноўленае дзіця не атрымлівае ніякіх ільгот пасля 18 гадоў, звязаных са статусам асобы з ліку дзяцей-сірот і дзяцей, якія засталіся без апекі бацькоў.
Аформіць апеку (папячыцельства) параўнальна хутка і проста. Пры гэтым папячыцель з’яўляецца толькі законным прадстаўніком дзіцяці і не можа прысвоіць яму свайго імя па бацьку ці прозвішча. Да 18 гадоў на дзіця, які знаходзіцца пад апекай, распаўсюджваюцца ўсе тыя ж ільготы, як і на ўсыноўленага дзіцяці. Але пасля 18 гадоў падапечны дзіця мае права на аднаразовае прадастаўленне жылля па дамове бязвыплатнага найму, калі ў яго жылля няма або калі жыллё не адпавядае абумоўленым ў заканадаўстве нормам. Акрамя гэтага ёсць іншыя льготы, якія распаўсюджваюцца на асоб з ліку дзяцей-сірот і якія не распаўсюджваюцца на ўсыноўленых дзяцей.
Мікалай Пятровіч! Ці не з’яўляецца ў сучасных умовах выхаванне дзяцей у прыёмных сем’ях нейкім бізнэсам? Што з’яўляецца доказам гэтага?
Сельцин Н.П .: Адносна механізму прыёмнай сям’і варта патлумачыць, што ён быў разлічаны на тыя выпадкі, калі ў дзіцяці няма сваяка, якая хоча ўзяць яго пад апеку. А для стымуляцыі старонняга дзіцяці чалавека было прапанавана выплачваць грошы за выхаванне, плюс да грошай на ўтрыманне дзіцяці. То бок бацькі (у Маскве — адзін з бацькоў) атрымліваюць грошы за ажыццяўленне сямейнай формы выхавання дзіцяці і асобнай пазіцыяй — на яго ўтрыманне.
У маім аддзеле за ўсю практыку быў толькі адзін выпадак прыёмнай сям’і. Тая сям’я прыехала са Смаленска ў Маскву і ўстала тут на ўлік. Але нават і гэтага аднаго выпадку хапіла для таго, каб ужо наяўнае негатыўнае меркаванне па гэтым пытанні яшчэ больш адужэла ў калектыве аддзела апекі, папячыцельства і патранажу. Кожны знаёмы мне спецыяліст і працаўнік апекі выступае рэзка супраць такой формы «сямейнага выхавання». Гэта аказалася «палкай аб двух канцах». З аднаго боку добрыя памкненні, а з другога боку — негатыўная практыка. Такая практыка, калі дзяцей выкарыстоўваюць, як грубую працоўную сілу ў вырашэнні бытавых праблем і адначасова крыніца даходу. Да дзяцей няма ні любові, ні сімпатыі, ні нават павагі. Ёсць толькі жаданне атрымліваць грошы за ўтрыманне і выхаванне дзіцяці. І гэта цалкам немагчыма зафіксаваць з прававога пункту гледжання. Менавіта таму спецыялісты майго аддзела ўсяляк імкнуцца «ўстаўляць палкі ў колы» жадаючым, прапаноўваючы ім звычайную «опеку9raquo ;. Але дамова «прыёмнай сям’і» заключаецца на ўзроўні Дэпартамента сямейнай і моладзевай палітыкі (на дадзены момант «опека9raquo; перадаецца ў« сацыяльную абарону »і не зразумела, хто гэтым будзе займацца), і ў тэрытарыяльны аддзел апекі« спускается9raquo; ужо гатовым. Магчымасцяў перашкодзіць у людзей на месцах не шмат. Але, варта сказаць, што і жадаючых узяць дзіця з карыслівых мэтаў таксама не шмат.
Менавіта гэта, усе гэтыя няяўныя імкнення спецыялістаў і грамадзян, жыць «па сумлення» і працаваць «па справядлівасці» і з’яўляецца «пережитком9raquo; Савецкага Саюза. Але гэтыя «пережитки9raquo; трымацца толькі да таго часу, пакуль увесь механізм не «заполнится9raquo; нормамі ювенальнай юстыцыі Еўропы.
Ці з’яўляецца «прыёмная сям’я» бізнэсам? Катэгарычна — так. І доказам з’яўляецца адмоўнае меркаванне практычна большасці спецыялістаў (мне не вядомы ні адзін, наладжаны станоўча). Менавіта «бизнесом9raquo; называюць спецыялісты «прыёмныя сям’і» і ўсяляк перашкаджаюць іх фарміраванні. Бо калі ты хочаш узяць дзіця, зыходзячы з светлых пачуццяў і памкненняў, то табе дастаткова будзе апекі, і грошай на ежу, і жыццё для дзіцяці. А «работу9raquo; па яго выхаванню ты ацэньваеш не грашыма. У гэтую глыбінную сферу чалавечага грашовая ацэнка яшчэ не пракралася …
Іншым доказам можна лічыць многія фактычныя выпадкі, з якімі сутыкаюцца работнікі. Паўтару, з пункту гледжання Правы даказаць гэта цяжка, але ад чалавечага погляду, ад погляду маці (а ў апецы большасць — жанчыны) бруд не схаваецца. Гэта я лічу двума доказамі і не ведаю нікога, каму б іх не хапіла.
9) Ці сапраўды ёсць неабходнасць у ліквідацыі дзіцячых дамоў, ці рэальна гэта, ці абгрунтавана гэта?
Адказаць на гэтае пытанне кампетэнтна я не магу. Для кампетэнтнага адказу трэба мець поўную статыстыку па дзіцячых дамах і інфармацыю аб эканамічным становішчы краіны. Я магу толькі адзначыць некалькі момантаў.
Цікавым падаецца тое, як расфармавалі дзіцячыя дамы. Выхаванцаў проста ўзялі і падзялілі па тых хатах, якія засталіся выконваць свае функцыі. Паўстаюць пытанні: дзяцей стала менш на столькі, што траціна дзіцячых дамоў ўжо была непатрэбна і пры гэтым ёсць упэўненасць, што колькасць дзяцей не павялічыцца? Асабіста я, як спецыяліст, у гэтым сумняваюся. У мяне колькасць дзяцей на працягу некалькіх гадоў не мяняецца істотна. Бо трэба ўлічваць, што дзіця паступае ў дзіцячы дом у раннім узросце і выхоўваецца ў ім да 18 гадоў. Ну, дапусцім на падставе некаторых статыстычных звестак ёсць упэўненасць у тым, што ў бліжэйшыя пару-тройку гадоў колькасць дзяцей застанецца мінімальным і новыя дамы не спатрэбяцца. Дапусцім. Але як можна рабіць прагнозы на больш працяглы перыяд? Я не разумею. Асабліва калі ўлічыць, што пэўны адсотак дзяцей у дзіцячых дамах складаюць дзеці былых выхаванцаў і былых падапечных дзяцей (у якіх бацькі памерлі ад асацыяльных ладу жыцця ці пазбаўленыя бацькоўскіх правоў). Які яшчэ пытанне можна задаць? Напрыклад, такі: або грошай у краіне на ўтрыманне дзіцячых дамоў не засталося? Да такой ступені не засталося, што прапануецца павялічыць колькасць выхаванцаў аднаго выхавальніка ў шкоду якасці выхавання? І пры гэтым дадаць грошай выхавальніку?
Цікавай становіцца «негласная9raquo; рэкамендацыя «сверху9raquo ;: пазбаўляць бацькоўскіх правоў меншая колькасць бацькоў. Прычым гэтая рэкамендацыя «спустилась9raquo ;, як апецы, так і суддзяў. Пры гэтым трэба разумець, што скарачаецца колькасць дзіцячых дамоў, дзе выхоўваюцца дастаткова дарослыя дзеці. А аб скарачэнні «дамоў — малютак» (дзе знаходзяцца зусім маленькія дзеці) я нічога не чуў. Хоць маё няведанне само па сабе яшчэ нічога не значыць.
Адназначна можна сказаць, што «на месцах» дынамікі па паляпшэнню сітуацыі з дзецьмі, якія засталіся без апекі бацькоў, не назіраецца. Дзяржава не змагаецца з «болезнью9raquo; і значыць яе «симптомы9raquo; (Дзеці) застануцца. Не зразумела, з чаго б іх колькасць стала скарачацца. З іншага боку — мне вядомая статыстыка па Маскве і яе раёнах, з якой відаць, што існуе тэндэнцыя павелічэння міжнароднага ўсынаўлення дзяцей у раннім узросце. І дзяржава, дарэчы, адкрыта кажа пра неабходнасць перадачы дзяцей на «сямейную форму выхавання». Вось толькі форма гэтая не расейская …
10) Што, на погляд супрацоўнікаў органаў апекі і папячыцельства, неабходна распачаць дзяржаве, каб паменшыць сацыяльнае сіроцтва?
Абзавесціся «палітычнай воляй», як кажуць у такіх выпадках. І перагледзець нашы погляды на ўсе «нормы9raquo; і «права9raquo ;, што льюцца ў нашу сістэму рэгулявання сям’і і дзяцінства« ракой багацця »з Захаду.
Трэба, каб дзяржава не дазваляла бацькам апынуцца на «сацыяльнай абочыне» жыцця. Але такое магчыма толькі пры наяўнасці педагагічна-выхаваўчага ідэалагічнага механізму. Зноў жа, у якасці прыкладу возьмем Савецкі Саюз, калі чалавека прымусова ладзілі на працу і сачылі за яго выпраўленнем. Зразумела, што вельмі многае было далёка ад дасканаласці, што мелася маса памылак, перагібаў. Але галоўнае ў тым, што сістэма выхавання стваралася. Ствараліся механізмы сапраўднага грамадскага кантролю, калі за праблемным бацькам прыглядалі калегі па працы. Дзяржава павінна мець ідэальныя арыенціры, заснаваныя на арыенцірах народа і яму ж трансліруюцца пастаянна з дзяржаўнага ўзроўню. Можна працягнуць тлумачэнні на дадзеную тэму, але ўсе іх будзе прасцей звесці да аднаго: павінна быць эканамічна моцную дзяржаву з выразна аформленай канцэпцыяй сям’і. Прыкладна такое, як Савецкі Саюз. Мага лепш. Без гэтай канцэпцыі, без высокага сэнсу вырашыць праблему немагчыма. Мы і далей будзем назіраць паніжэнне маральнага ўзроўню ў грамадстве. Павышэнне жадання маладых сем’яў жыць «для сябе» і як следства — няякаснае выхаванне дзяцей. Якія ў сваю чаргу будуць таксама (хоць і менш) нараджаць дзяцей.
Ніякімі іншымі рашэннямі сітуацыю не выправіць. Гэта, вядома, толькі маё меркаванне. Але яно заснавана на гадах прафесійнай дзейнасці ў школе, дзіцячым пакоі міліцыі і аддзеле апекі і папячыцельства.
М.Г .: Мікалай Пятровіч! Дзякуй Вам за размову. На мой погляд, асветленыя Вамі пытанні дапамогуць грамадзянам лепш зразумець ролю органаў апекі і папячыцельства ў адносінах паміж дзецьмі і іх бацькамі.