ГІСТОРЫЯ СТВАРЭННЯ Злачынствы І ПАКАРАННЯ

У 1866 годзе быў надрукаваны раман "Злачынства і пакаранне" — раман пра сучасную Расіі, якая перажыла эпоху глыбокіх сацыяльных зрухаў і маральных узрушэнняў, эпоху "разложения9quot ;, раман пра сучасны герою, разам у грудзі сваю ўсе пакуты, болю, раны часу.

Калі Дастаеўскі вярнуўся ў Пецярбург пасля катаргі і спасылкі і прыступіў ў 1861 году да выданню свайго першага часопіса "Время9quot ;, яму здавалася, што для Расеі наступіла новая эпоха, адкрыліся вясёлкавыя перспектывы: бо маса стагоддзямі бяспраўных людзей, "рабов9quot ;, рускіх сялян, стала вольная. А менавіта ў іх бачыў крыніца абнаўлення Дастаеўскі, у іх маральным і духоўным яднанні з рускай інтэлігенцыяй. Але светлае настрой Дастаеўскага было нядоўгім. Вельмі хутка стала ясна, што рэформа не прынесла жаданага пералому. Пацярпела крах ўпэўненасць у блізкай карэнным абнаўленні, у немінучай і недалёкай гібелі "мінулых часоў" (Салтыкоў-Шчадрын). Аптымістычныя спадзяванні былі разбітыя, радасныя (* 142) спадзяваньня разьвеяны, "мінулыя часы" і не думалі і не жадалі паміраць, наадварот, яны сталі больш чэпкімі, больш Выкрутлівы, набыўшы новага саюзніка — буржуазнага драпежніка-дзялка. Настаў час цяжкіх расчараванняў, пакутлівых душэўных крызісаў.

Дастаеўскі нездарма падкрэсліваў сучаснасць свайго рамана. "Дзеянне сучаснае, у гэтым годзе", — пісаў ён у адным з лістоў у верасні 1865 гады. Шляхоў самага глыбокага абнаўлення — сацыяльнага, духоўнага, маральнага — шукала перадавая руская моладзь канца пяцідзесятых — пачатку шасцідзесятых гадоў. Трагічныя кідання Раскольнікава маюць той жа крыніца. Адсюль пачынае рух і яго думка. Аднак у лёсе маладых людзей накшталт Раскольнікава гады рэакцыі згулялі фатальную ролю, штурхнулі іх да адмысловых, бясплодным, трагічна неплацежаздольным форм пратэсту.

Калі Дастаеўскі пісаў "Злачынства і пакаранне", Жыў ён у той частцы Пецярбурга, дзе сяліліся дробныя чыноўнікі, рамеснікі, гандляры, студэнты. Тут, у халодным восеньскім тумане і гарачай гадовай пылу "сярэдзінных пецярбургскіх вуліц і завулкаў", Якія ляжаць вакол Сянной плошчы і кацярынінскага канала, паўстаў перад ім вобраз беднага студэнта Радзівона Раскольнікава, тут і пасяліў яго Дастаеўскі, у сталярнай завулку, дзе ў вялікай даходнай доме здымаў кватэру сам.

Было два Пецярбурга. Адзін — горад, створаны геніяльнымі архітэктарамі, Пецярбург Палацавай набярэжнай і Палацава плошчы, які дзівіць нас і цяпер сваёй вечнай прыгажосцю і складнасцю — "полнощных краін краса і дзіва", Як назваў яго Пушкін. Але быў і іншы — "дома без усялякай архітэктуры", якія кішаць "цэхавым і рамесным насельніцтвам". Мяшчанскія, Садовыя, Подьяческие вуліцы, набярэжныя "Канавы9quot; (Екацярынінскага канала); карчмы, распівачнай, карчмы, крамы і латкі дробных гандляроў, начлежкі.

Добра ведаў Дастаеўскі Пецярбург палацаў і паркаў, "гэтую цудоўную і ўпрыгожаную шматлікімі помнікамі сталіцу" (Як сказаў на сваім арыгінальным і выразным мове герой "Злачынства і пакарання" Мармеладов), некалькі гадоў пражыў ён, выхаванец Інжынернага вучылішча, у адным з гэтых палацаў — знакамітым Міхайлаўскім замку, побач з Марсавым полем і Летнім садам. Але глухі і ім быў для Дастаеўскага гэты Пецярбург, як і для яго героя Раскольнікава, веяў пышнасцю, холадам і варожасцю. І наадварот, у каморках і на вуліцах іншага Пецярбурга адкрылася Дастаеўскаму такое невычэрпнае ўтрыманне, такая фантастычная бяздонных жыцця — сітуацыі, характары, драмы, — такая трагічная паэзія, якой раней не ведала сусветная літаратура.

Пад вечар жарчайшего ліпеньскага дня, незадоўга да заходу сонца, ужо кідае свае касыя промні, з бездапаможнай каморкі "пад самою дахам высокага пяціпавярховага дома" выходзіць у цяжкай тузе былы студэнт Радзівон Раскольнікаў. Так пачынаецца раман Дастаеўскага. І з гэтага моманту, не даючы сабе перадышкі, без імгненні спакою і адпачынку — ў жарсьці, у глыбокай задуменнасці, у гарачай і бязмежнай нянавісці, у трызненні — кідаецца па пецярбургскім вуліцах, спыняецца на мастах; над цёмнымі лядоўнямі водамі канала, падымаецца па смярдзючым лесвіцах, заходзіць у брудныя распівачнай герой Дастаеўскага. І нават у сне, перарываецца гэта "вечны рух", Працягваецца ліхаманкавая жыццё Раскольнікава, прымаючы ўжо формы і зусім фантастычныя.

Гісторыя стварэння і задума па рамане Злачынства і пакаранне (Дастаеўскі Ф. М.)

Калі Вы заўважылі памылку ці памылку, вылучыце тэкст і націсніце Ctrl + Enter.

Тым самым акажаце неацэнную карысць праекце і іншым чытачам.

Дзякуй за ўвагу.

Раман «Злачынства і пакаранне» займае зусім асаблівае месца сярод мноства іншых твораў Дастаеўскага ( «Бедныя людзі», «Ідыёт», «Падлетак», «браты Карамазавы», «Бесы» і інш.). У гэтым рамане творчы свет аўтара раскрываецца як адмысловая рэальнасць, нібы жывы духоўны арганізм, тут літаральна ўсё мае значэнне, любая дробязь, кожная дэталь. Думка аб стварэнні гэтага твора з’явілася ў Дастаеўскага, калі ён быў на катарзе. У 1859 годзе, 9 кастрычніка ён піша ў лісце свайму брату, што вырашыў напісаць кнігу-споведзь, у якую укладзе ўсе «сэрца з крывёю».

Дастаеўскі ўжо тады ведаў, што менавіта «Злачынства і пакаранне» канчаткова зможа зацвердзіць яго імя. У рамане пісьменніку ўдалося з незвычайнай сілай падкрэсліць небяспека, якая існуе для чалавека, які імкнецца быць асаблівым. Велічэзная трагічная моц творы, поўнае выкрыццё буржуазнай тэорыі «Звышчалавека», праўдзівае малюнак сацыяльных умоў жыцця гарадской беднаты, сапраўдны гуманізм і дэмакратызм пісьменніка, яго шчырае спачуванне абражаным і прыніжаным — усё гэта дазволіла рамана «Злачынства і пакаранне» заняць адно з самых высокіх месцаў сярод рэалістычных твораў XIX стагоддзя. Аднак пытанні, над якімі мучыўся Радзівон Раскольнікаў, з’яўляюцца адначасова старымі, як свет, і новымі, як заўтрашні дзень, бо гэта пытанні пра свет, пра сэнс жыцця, пра сапраўдны шчасце. Першапачаткова раман «Злачынства і пакаранне» павінен быў мець форму споведзі Раскольнікава, але Дастаеўскаму на катарзе давялося сутыкнуцца з моцнымі асобамі, якія паўплывалі на яго задумы.

У 1859 году Дастаеўскі так і не ўзяўся за напісанне рамана, выношванне задумы доўжылася яшчэ доўгія шэсць гадоў. Дастаеўскім за гэты час былі напісаны «Запіскі з падполля», «Запіскі з мёртвага дома» і «Прыніжаныя і абражаныя». У гэтых творах асноўнымі пытаннямі з’яўляюцца тэма бедных людзей і тэма індывідуалістычнага бунту, якія затым найбольш поўна сінтэзавалі ў рамане «Злачынства і пакаранне».

Сайт мае выключна азнаямляльны й навучальны характар. Усе матэрыялы ўзяты з адкрытых крыніц, усе правы на тэксты належаць іх аўтарам і выдаўцам, тое ж адносіцца да ілюстрацыйным матэрыялам. Калі вы з’яўляецеся праваўладальнікам якога-небудзь з прадстаўленых матэрыялаў і больш не жадаеце, каб яны знаходзіліся на гэтым сайце, яны неадкладна будуць выдаленыя.