У цяперашні час існуюць тры асноўныя напрамкі ў тэорыі інфляцыі: кэйнсіянскага тэорыя інфляцыі, выкліканай залішняй попытам; манетарысцкай колькасная канцэпцыя; тэорыя надзвычайных выдаткаў.
Кэйнсіянскага тэорыя інфляцыі, выкліканай залішняй попытам. Прадстаўнікі гэтай тэорыі (Дж. М. Кейнс і Б. Хансен) зыходзяць з аналізу даходаў і расходаў гаспадарчых суб’ектаў і ўплыву іх на павелічэнне попыту. Яны лічаць, што павелічэнне попыту з боку дзяржавы і прадпрымальнікаў прыводзіць да росту вытворчасці і занятасці. У той жа час павелічэнне попыту насельніцтва, паколькі ён (попыт) носіць непрадукцыйных характар, вядзе да інфляцыі. У сувязі з гэтым яны рэкамендуюць стымуляваць прыватныя і дзяржаўныя інвестыцыі, але абмяжоўваць заработную плату працоўных. У дадзенай канцэпцыі актыўную ролю адыгрывае, па словах Кейнса, «эфектыўны», або грашовы, попыт, які, нібыта, і стварае грашовую масу. Прычым Кейнс разглядае два віды інфляцыі:
полуинфляция (ўмераная, або паўзучая), г.зн. такі рост грашовай масы ва ўмовах беспрацоўя, які не ўяўляе небяспекі, бо не столькі прыводзіць да росту коштаў, колькі спрыяе ўцягванню беспрацоўных у працэс вытворчасці;
сапраўдная інфляцыя (галапуючы) — яна магчымая пры дасягненні поўнай занятасці, калі рост грашовай масы цалкам праяўляецца ў росце коштаў на тавары і паслугі.
У сувязі з гэтым у сваёй працы «Агульная тэорыя занятасці, адсотка і грошай» (1936) Кейнс рэкамендаваў праводзіць зніжэнне ня намінальным, або «грашовай», заработнай платы, якая, паводле яго слоў, з’яўляецца «непадатным» ў сілу зацятага супраціву працоўных, а ажыццяўляць «гнуткую, інфляцыйную грашовую палітыку», якая вядзе ў канчатковым рахунку да зніжэння рэальнай заработнай платы.
На аснове кэйнсіянскага тэорыі інфляцыі паўстала так званая «крывая Філіпс», адлюстроўвае зваротную залежнасць у развіцці коштаў і занятасці ў Вялікабрытаніі. Новазеландскі навуковец Філіпс на аснове аналізу тэндэнцый у эканоміцы Вялікабрытаніі з 1861 па 1957 гг. прыйшоў да высновы, што пры дапамозе інфляцыі амаль на працягу 100 гадоў ўдавалася пераадольваць спад вытворчасці і павялічваць занятасць, а стабілізацыя коштаў суправаджалася зніжэннем ўзроўню занятасці і эканамічнай актыўнасці.
У адпаведнасці з «крывой Філіпс» былі распрацаваны рэкамендацыі па ўтаймавання інфляцыі »ўтрыманню яе на ўмераным узроўні: ці давесці беспрацоўе да высокага ўзроўню, або прафсаюзам весці больш стрыманую палітыку пры перамовах аб павышэнні заработнай платы.
Аднак эканамічныя крызісы 1974-1975 гг. і 1980-1982 гг. выявілі новы феномен — стагфляцыі, які абвяргае «крывую Філіпс», так як у гэтыя перыяды — перыяды стагнацыі або крызісу — тэмпы інфляцыі не памяншаліся, а ўзрасталі.
Манетарысцкай канцэпцыя інфляцыі. Прадстаўнікі дадзенага кірунку (М, Фридмен і інш.) Разглядаюць інфляцыю як грашовы феномен, г.зн. вынік залішняй колькасці грошай у звароце. З гэтай мэтай яны супастаўляюць індэксы грашовай масы і фізічнага аб’ёму ВНП. Тут грошы гуляюць актыўную ролю, г.зн. грашовая маса «стварае» попыт.
Манетарыстамі выступаюць супраць Мультыплікатар мер антициклического рэгулявання, разглядаючы развіццё прамысловага цыкла як змену інфляцыі (уздым) і дэфляцыі (крызіс). Адсюль яны робяць выснову; паколькі інфляцыя выклікае ўздым прамысловай вытворчасці, яе варта падтрымліваць у ўмераных памерах.
Тэорыя інфляцыі, выкліканай празмернымі выдаткамі вытворчасці (Д. М. Кейнс, У. Торн, Р. Куэн). Гэтая тэорыя тлумачыць рост коштаў павелічэннем выдаткаў вытворчасці. Яна цесна звязана з канцэпцыяй Кейнса, які лічыў, што калі першая стадыя інфляцыі (полуинфляция) уяўляе сабой інфляцыю попыту, то другая стадыя (сапраўдная інфляцыя) — вынік інфляцыі выдаткаў вытворчасці. Прычым, на думку прадстаўнікоў дадзенай тэорыі, інфляцыю выклікаюць толькі выдаткі, звязаныя з заработнай платай, на чым заснавана тэорыя інфляцыйнай спіралі «заработная плата — цэны», якой прытрымліваюцца большасць заходніх эканамістаў, у тым ліку П. Самуэльсон, Дж. Гэлбрейт і інш. тэорыя, якую разглядаем з’яўляецца асновай антыінфляцыйных мер па «замарожванню» заработнай платы, палітыкі абмежавання даходаў насельніцтва. Разам з тым варта заўважыць, што сучасны перыяд НТР характарызуецца ростам заработнай платы. Таму заходнія эканамісты вылучаюць правільны тэзіс пра тое, што яе павелічэнне не павінна перавышаць росту производнггель-насці працы, інакш адбудзецца раскручванне «інфляцыйнай спіралі».
Кэйнсіянскага тэорыя і яе значэнне
З усіх эканамічных тэорый XX стагоддзя найбольшы ўклад у эканоміку ЗША і Заходняй Еўропы ўнесла тэорыя Джона Мейнард Кейнса (1883-1946, Англія). Яго праца «Агульная тэорыя занятасці, адсотка і грошай», апублікаваная ў 1936 г. вырабіла сапраўдную рэвалюцыю ў эканамічнай тэорыі, падвергшы рэзкай крытыцы тэорыю неакласіку.
Непасрэднай прычынай з’яўлення канцэпцыі Дж. Кейнса быў самы моцны крызіс 1929-1933 гг. названы Вялікай дэпрэсіяй, які характарызаваўся велізарнай беспрацоўем, з аднаго боку, і лішкам зусім невыкарыстоўваемых магутнасцяў — з другога.
Крызіс 1929-1933 гг. выявіў неадпаведнасць паміж тэорыямі неакласіку і рэальнай рэчаіснасцю. Неакласікі лічылі, што капіталізм ёсць самарэгулявальная сістэма. Дапамогу дзяржавы ў рэгуляванні эканомікі з’яўляецца залішняй і, больш за тое, шкоднай.
Кейнс, прааналізаваўшы сучасную яму капіталістычную эканоміку, прыйшоў да высновы: эпоха свабоднай канкурэнцыі сышла ў мінулае, капіталістычная эканоміка не цалкам выкарыстоўвае магчымасці прадукцыйных і працоўных рэсурсаў і скаланаецца перыядычнымі крызісамі.
Асноўнае становішча тэорыі Кейнса — прызнанне таго, што развіла эканомікі носіць цыклавы характар, а крызіс — з’ява, арганічна ўласцівае рынкавай эканоміцы, прызнанне няздольнасці эканомікі да самарэгулявання. Паколькі рынкавая эканоміка не з’яўляецца дасканалай і самарэгуляванай, то максімальна магчымую занятасць і эканамічны рост можа забяспечыць толькі актыўнае ўмяшанне дзяржавы ў эканоміку.
Дзяржава павінна актыўна стабілізаваць эканоміку шляхам павелічэння або памяншэння попыту (спажывецкага і інвестыцыйнага), ужываючы інструменты як грашова-крэдытнай палітыкі (у першую чаргу — зніжэнне працэнтнай стаўкі), так і падаткова-бюджэтнай палітыкі (фінансаванне прыватных кампаній з дзяржбюджэту і маніпуляванне стаўкай падатку).
распрацаваная Кейнзам тэорыя дзяржаўнага рэгулявання капіталістычнай эканомікі атрымала назву Кэйнсіянства (кэйнсіянскага тэорыі).
Значэнне кэйнсіянскага тэорыі заключаецца ў наступным:
- Кейнс паклаў пачатак новаму кірунку ў эканамічнай навуцы, якое працягвае ўдакладняцца і паглыбляцца па гэты дзень. Ён перайшоў у аналізе эканамічных працэсаў з мікраўзроўні на макраўзровень. Яго тэорыя — гэта макраэканамічная тэорыя.
- Прапанаваны новы падыход да рэгулявання вытворчасці і занятасці ў грамадстве з дапамогай дзяржавы, паказана роля дзяржавы як вельмі актыўнай эканамічнай сілы, найважнейшага ўдзельніка і рэгулятара эканамічным жыцці грамадства.
- Дж. Кейнс знайшоў ўзаемасувязь паміж псіхалогіяй паводзін чалавека і рэальнымі эканамічнымі працэсамі, пазначыў ўзаемасувязь паміж схільнасцю людзей да зберажэнняў і інвестыцыямі ў эканоміку.
- Тэорыя Дж. Кейнса дала шматлікім дзяржавам канкрэтныя рэкамендацыі па арганізацыі эканамічнага працэсу, мела прамы выхад на практыку.
Прызнанне непазбежнасці ўмяшання дзяржавы ў эканоміку паслужыла асновай абвяшчэння прэзідэнтам ЗША Ф.Д. Рузвельтам «Новага курсу», накіраванага на рашэнне комплексу задач па забеспячэнні стабільнага ўзнаўлення з дапамогай дзяржаўных мер. Ідэі Дж.М. Кейнса знайшлі шырокае распаўсюджванне ў дзяржаўнай практыцы заходнееўрапейскіх краін у 1940-1960-я гады.
Іншыя артыкулы па дадзенай тэме:
2012-2015 © Лана Забродскі (у Google+). Пры капіяванні матэрыялаў сайта спасылка на крыніцу абавязковая