Нельга аспрэчыць ісціну, што чалавек пазнае свет двума спосабамі: праз розум і пачуцці. Чалавечы розум адказвае за тое пазнанне свету, якое характарызуецца ўстойлівымі мэтамі, матывамі дзейнасці, схільнасцямі і інтарэсамі. Аднак, спазнаючы рэчаіснасць, чалавек пачуццёва ставіцца да прадметаў і з’яў, навакольным яго: да рэчаў, падзеям, да іншых людзей, да сваёй асобы. Адны з’явы рэчаіснасці яго цешаць, іншыя засмучаюць, адны выклікаюць захапленне, іншыя абураюць яго. Радасць, смутак, захапленне, абурэнне, гнеў — усё гэта розныя віды суб’ектыўнага стаўлення чалавека да рэчаіснасці, перажыванні ім таго, што на яго ўздзейнічае. Але жыць толькі пачуццямі нельга, «галава павінна выхоўваць сэрца», бо адчуванні і ўспрымання адлюстроўваюць пераважна асобныя боку з’яў, а розум дае магчымасць ўсталяваць сувязі і адносіны паміж прадметамі, каб ажыццяўляць разумную дзейнасць.
І ўсё ж у нашым жыцці бывае так, што мы робім альбо па загадзе сэрца, альбо па падказцы розуму, дасягаючы кампрамісу толькі тады, калі «напакуем шышкі». З гэтай нагоды напрошваецца прыклад з камедыі А.С. Грыбаедава «Гора ад розуму», у прыватнасці, вобраз Аляксандра Андрэевіча Чацкого. Заўважым, што менавіта пасля гутаркі пра розум і глупства, якая адбылася паміж служанкай Лізай і Соф’яй, і напамінам пра тое, што Соф’ю і Чацкого некалі звязвалі цёплыя адносіны, з’яўляецца на сцэне Чацкі. Характарыстыка герою ужо дадзена, і ёй Чацкі адпавядае на працягу ўсяго дзеяння камедыі. Чалавек незвычайнага розуму (ён аддае перавагу служыць «справе, а не асобам»: «Служыць бы рады, прыслугоўваць моташна»), цвёрдых перакананняў (пра яго не скажаш ні пры якіх абставінах: «І залаты мяшок, і пазначае ў генералы»), ён настолькі моцна паддаўся свайму пачуццю, што страціў здольнасць аб’ектыўнага ўспрымання навакольнага асяроддзя. Ні халодны прыём Соф’і, ні яе рэакцыя на падзенне Молчалина з каня не змаглі адкрыць вочы герою на відавочнае: сэрца Соф’і занята іншым. Розумам-то ён разумеў, што ўсё скончана, няма больш былой прыхільнасці, Соф’я змянілася, зараз яна не тая чыстая нявінная дзяўчына, якой была раней, а годная дачка свайго нявартага бацькі. Але сэрца. сэрца не хоча гэтаму верыць і чапляецца за апошнюю надзею, як чапляецца за саломінку тапелец.
І толькі сцэна тайнага спаткання Молчалина і Соф’і дазволіла пераканацца ў тым, што ранейшых пачуццяў у Соф’і больш няма. Чацкі нарэшце спасьцігае тое, што павінен быць зразумець з першых хвілін знаходжання ў доме Фамусова: ён тут лішні. У сваім апошнім маналогу ён горка прызнаецца, што яго надзеі не апраўдаліся: ён спяшаўся да Соф’і, марыў здабыць з ёй сваё шчасце, але, «На жаль! Цяпер мроі тыя загінулі ў поўнай прыгажосці. »(М. Лермантаў) Ён вінаваціць Соф’ю ў тым, што яна ды ла яму ілжывую надзею і не сказала прама, што іх дзіцячая закаханасць для яе зараз нічога не значыць. А бо толькі гэтымі пачуццямі ён і жыў усе гэтыя тры гады расстання! Горка яго расчараванне ў Соф’і; у Фамусове, які выбіраў ў жаніхі дачкі чалавека не па розуму, а па кашальку; у маскоўскім грамадстве, далёка не разумным, няшчырасць, цынічным. Але цяпер ён не шкадуе пра разрыў, так як ўсведамляе, што ў фамусовском грамадстве яму не месца. Ён з’язджае з Масквы.
Яшчэ трагічней склаўся лёс Наста — гераіні аповесці В. Распуціна «Жыві і памятай». Здарылася так, што ў апошні ваенны год у далёкае сяло на Ангары ўпотай вяртаецца з вайны мясцовы жыхар Андрэй Гуськов. Дэзерцір не думае, што ў бацькавай хаце яго сустрэнуць з распасцёртымі абдымкамі, але ў разуменне жонкі верыць і Ён не памыляецца. Настена выходзіла замуж ня ў любові, у замужжы не была шчаслівая, але была мужу адданая і ўдзячная за тое, што ён вызваліў яе ад цяжкага жыцця ў работніц у цёткі. У аповесці так і сказана: «Настена кінулася ў замужжа як у ваду — без лішніх роздумаў, усё роўна давядзецца выходзіць, без гэтага мала хто абыходзіцца — чаго ж цягнуць?» І вось зараз яна гатовая красці для Андрэя ежу, хлусіць родным, хаваць яго ад чужых вачэй па зімоўе, таму што так загадвае яе сэрца. Розумам яна разумее, што праз дапамаганне мужу-дэзерціраў сама становіцца злачынкай, але з пачуццямі справіцца ёй нялёгка, і яна аддаецца ім цалкам. Таемныя адносіны з мужам робяць яе шчаслівай. І толькі на вясковых свяце з нагоды Вялікай Перамогі яе раптам наганяе нечаканая злосць: «З-за яго, з-за яго не мае яна мае рацыю, як усе, парадавацца перамозе». Вымушаная хаваць свае пачуцці, стрымліваць іх, Настена ўсё больш вымотвае, яе бясстрашнасць ператвараецца ў рызыка, у пачуцці, растрачваць дарма. Гэты стан падштурхоўвае яе да самагубства, тут ужо сапраўды «розум з сэрцам не ў ладу», і ў парыве адчаю яна кідаецца ў Ангару. Андрэй не забойца, ня здраднік, ён усяго толькі дэзерцір, але як чалавек разумны, ён павінен быў ўсведамляць, якім будзе фінал гэтай гісторыі. Ён павінен быў не толькі шкадаваць сябе, але і турбавацца пра бацькоў, жонцы, будучыні дзіцяці. Аднак і ў гэтай сітуацыі «розум з сэрцам не ў ладу» быў.
Вядома, разважаць пра розум і пачуццях як двух найважнейшых складнікаў ўнутранага свету чалавека можна бясконца. Але колькі б мы не прыводзілі прыкладаў (літаратурных або жыццёвых), становіцца зразумела, што яны аднолькава ўплываюць на ўчынкі чалавека і павінны дапаўняць адзін аднаго. Толькі ў адзінстве двух гэтых супрацьлегласцяў магчымая гармонія асобы. Калі ж розум і пачуццё ўступаюць у проціборства, здараецца ўнутраны канфлікт асобы, які прыводзіць часцяком да трагедыі.
Тэма кахання ў п’есе
ТЭМА КАХАННЯ У «ГОРЕ АД УМА» А. С. Грыбаедава
Ах, калі любіць хто каго,
Навошта розуму шукаць і ездзіць так далёка?
Пушкін лічыў, што ўся камедыя павінна была «круціцца» на пачуцці, ды і галоўнага героя, як вядома, Пушкін палічыў вельмі не¬умным чалавекам. Затое «адчувальным» Чацкі ўяўляецца вельмі і вельмі недурныя служанцы Лизаньке, якую можна (пасля Чацкого і Фамусова) назваць резонером № 3. Яна не кажа разумных маналогаў, але ўсе яе рэплікі — верх дасціпнасці, проница¬тельности і асаблівай жаночай чуласці.
Такім чынам, паспрабуем разгледзець сітуацыю ў п’есе як любоўную калізію. Па-першае, у парушэнне ўсякіх канонаў класіцызму замест любоўнага трыкутніка мы бачым, па меншай меры, четы¬рехугольник. Чацкі любіць Соф’ю, Соф’я — Молчалина, Молча¬лин заігрывае з Лізай (услед за Фамусовым), а Лизанька неравно¬душна да Пятруша. Пры такой складанай любоўнай лініі адзінства дзеяння парушаецца, ды яшчэ ўсё гэта змешваецца з так назы¬ваемой грамадскай інтрыгай. Але ў тым-та і справа, што обществен¬ный канфлікт і зусім бы аціх, не паспеўшы пачацца, калі б Соф’я адказала на каханне Чацкого. Прынамсі, калі лагічна про¬должить думка Пушкіна, можна прыйсці менавіта да такіх высноў.
У цэлым жа і любоўны, і грамадскі канфлікт — толькі праявы іншага канфлікту, унутранага канфлікту Чацкого з самім сабой (нездарма ён усклікае: «Розум з сэрцам не ў ладу!») І наогул філасофскага канфлікту п’есы, які можна пазначыць так: канфлікт нашых уяўленняў аб жыцці з самім жыццём.
У Грыбаедава ўсе героі, якія вызначаюць мэта ў жыцці, тер¬пят крах. Гора ад розуму, калі разумець розум як распрацаваны план дзеянняў, імкненне «рабіць жыцьцё» з каго-то, спасцігае і Фамусова, і Молчалина, і Репетилова. І, вядома, у першую чаргу, Чацкого і Соф’ю.
У самога справе, Фамусов, які заклікаў усіх глядзець, «як дела¬ли бацькі», цалкам знішчаны скандалам з Соф’яй. Ва ўсякім выпадку, клопатаў з яе замужжам цяпер будзе шмат. Тугоуховские таксама пралічыліся: хацелі знайсці выгаднага жаніха хоць для якой-небудзь з дачок. але: «Князь, князь, назад!» Молчалин, вядома, моцна ўскладніў сваю кар’еру менавіта тым, што вельмі ўжо па разліку дзейнічаў: заляцаўся за Соф’яй, яна закахалася не на жарт, потым праганяе з дому, дзе было так спакойна і цяпло. Графіня-ўнучка расчараваная ў балях і кавалераў (а навошта ехала да Фамусовым, калі ведала наперад, што будуць «нейкія вырадкі з таго свету»?). Яна таксама дзейнічае па схеме: выязджаць у святло не для таго, каб весяліцца, а каб знайсці выгадную партыю. Репетилов быццам бы нядаўна знайшоў гэтую выгадную партыю для сябе, распрацаваў план, амаль як Молчалин, але. «Пасагу ўзяў кукіш, пасьля службы нічога. ».
Што ж атрымліваецца? Як толькі пачынаем дзейнічаць па плане — жыццё наша ня упарадкоўваецца, а руйнуецца. Асабліва гэта заўважна на прыкладзе Чацкого і Соф’і. Чаму Чацкі ўявіў, што Соф’я будзе чакаць яго, закаханая ў яго? А ў яго, ці бачыце, быў план. Ён паездзіць па свеце, набярэцца розуму, і, калі ён стане яшчэ больш разумнымі і больш адукаваны, зробіцца для Соф’і зусім захапляльным. Ён таму ёй і не пісаў, што занадта ўпэўнены ў непо¬грешимости і ў правільнасці уласнай складзенай схемы. І яшчэ ён вельмі добра ведае, што Соф’я разумная. Каго ж ёй яшчэ і вы¬брать, як не яго? Яна ж не пакахае дурака Скалазуба. Правиль¬но. Але жыццё ідзе зусім не па плане. А тым больш каханне, пра якую было даўно сказана: «Таямніца гэта вялікая ёсць». І Соф’я ня влю¬билась, вядома, у Скалазуба. Яна апынулася нават яшчэ разумнейшыя, чым меркаваў Чацкі, і закахалася. у маўклівым. Чаму «разумнейшы»? Таму, што апынулася здольнай падысці да кахання гэтак жа, як Чацкі, то ёсць скласці схему далейшых дзеянняў. За Скалазуба яна б выйшла па волі бацькі, калі была б ужо зусім по¬хожа на шасцярых безаблічных княжон Тугоуховских. Не, Соф’я хоча ўсё вырашыць сваім розумам. Ідэал герояў і гераінь Русо і Ри¬чардсона — каханне да беднага, незнатного (беднай, нязнатнай), але адчувальным. Падганяць сваё жыццё (і чужую таксама) пад ідэал, патрабаваць ад жыцця, каб яна была падобная на раман, могуць на¬туры ўзнёслыя, разумныя, высакародныя. Словам, учыненыя, выдатныя, проста ідэальныя людзі. Бяда толькі ў тым, што пры гэтым самога жыцця як-то не застаецца месца ў гэтай выдатнай схеме. «Ах, той скажы любові канец, хто на тры гады ўдалячынь паедзе!» — зноў абагульняе Чацкі. А жыццё ідзе сабе і ідзе. З гэтага пункту гледжання Грыбаедава мілей тыя, хто не спрабуе жыццём управ¬лять — ні грамадскай, ні асабістай. Самы адваротны з гэтага пункту гледжання персанаж — Наталля Дзмітрыеўна. Яна нават горш маўклівую, таму што дамаглася ўсяго. «Мой муж — цудоўны муж, вось ён зараз увойдзе». І ён, сапраўды, уваходзіць. Але, гоп! — і муж едзе на сумны вечар. Яшчэ каманда — і ён хутаецца і бе¬режется ад скразнякоў, таму што жонцы заўгодна продемонстриро¬вать клопат і палкія пачуцці. А вось ён паслухмяна гатовы прызнаць, што «весела ў Фамусовых было». Аднак мы адчуваем, што план, пабудаваны і быццам бы ажыццёўлены самазадаволенай дурніцай, на мяжы поўнага краху. Платон Михайлыч ўжо нагадвае зомбі. Яшчэ трохі — і ён альбо памрэ ад сухотаў (бо клапатлівая жонка запэўніла, што ён «здароўем вельмі слабы»), альбо сап’ецца, альбо вооб¬ще знікне без вестак.
Такім чынам, Соф’я, гледзячы на сваю сяброўку Наталлю Дзмітрыеўну, дрэсіруе сабе шпіцы. прабачце, мужа з Молчалина. Аднак план дрэсіроўкі і тут трывае крах, але па іншай прычыне, Маўляў-чалин-то, мабыць, перахітрыць Соф’ю і знойдзе сабе якую-ни¬будь Таццяну Юр’еўну, якая «балі дае нельга багацей».
Так любоўная лінія п’есы паказвае нам адну няхітрую ис¬тину. Жыццё не рынак збыту тавараў, будзь гэты тавар самай полно¬ценной асобай. Жыццё — патаемнае гарэнне, таемны палёт. Так ці амаль так казаў у адной са сваіх лекцый выдатны сучасны псіхолаг В. Леві. І яшчэ сказаў жа Бернард Шоу: «Што такое жыццё, як ня ланцуг натхнёных неразважлівасць?»
Грыбаедаў, па-мойму, напісаў п’есу пра жыццё, а не пра палітыку. І пра самае галоўнае ў жыцці — пра каханне. І нарэшце, аб тым, што ни¬какие рэцэпты ў гэтай справе не дапамогуць. Ні вычытаныя з раманаў, ні запазычаныя у падарожжах, ні пачутыя ад Наталлі Дзмітрыеўны. А той, хто ў каханні будуе планы і капіюе схемы, полу¬чит гора. ня ад кахання, а ад розуму. Дазволім сабе адно параўнанне на¬последок. Шчасцем або горам была ў жыцці Андрэя Болконского яго любоў да Наташы? І баль, і месячная ноч, і — потым — здрада, прыніжэньне, апошняя горкая сустрэча, калі ўжо нічога нельга было паправіць. Калі б мы маглі спытаць самога Болконского, ён адказаў бы: «Але і пакуты гэтага я не аддам ні за што ў свеце» ( «Вайна і мір», тым II, частка 3, кіраўнік XXII). І — скрозь боль і трызненне, паміраючы, — ён паўтараў Наташы словы, якія яна, нягледзячы на сваё шчасце з П’ерам, пранесла ў душы праз усё жыццё. Гэта словы князя Андрэя аб тым, што, «калі б ён быў жывы, ён бы бла¬годарил вечна Богу за сваю рану, якая звяла яго зноў з ёю» ( «Вайна і мір», тым VI, частка I, кіраўнік XVI) .
Гэта зусім іншая любоў, чым у «адчувальнага» Чацкого, які, убачыўшы, што яго адпрэчыла нават не нявеста (таму што Соф’я нічога не абяцала Чацкого), а проста дзяўчына, якой ён адвёў некаторы месца ў сваіх развагах розуму, але без якой ён спо ¬койно жыў тры гады, панёс, прабачце, ахінею, глыбока абразіўся і адправіўся ў свет шукаць куток для свайго «параненага пачуцця». Хіба Чацкі змог бы дзякаваць Богу за сваю (далёка не смяротную) «рану»? Не, Чацкі зробіць ўвесь свет вінаватым у тым, што жыццё не падобная на яго так разумна прыдуманы план.
Грыбаедаў пры ўсім сваім вялікім розумам жыў пачуццём, безрас¬судством (адны яго двубоі чаго каштуюць), рызыкай, гульнёй. Ні ён, ні яго нібыта палітычная п’еса не падобныя на разумніка — резонера, эта¬кого гідлівага парха, які — на жаль! — глядзіць на нас з по¬ртрета ў падручніку ..
25102 чалавека прагледзелі гэтую старонку. Зарэгіструйся або увайдзі і даведайся колькі чалавек з тваёй школы ўжо спісалі гэта сачыненне.
/ Складанні / Грыбаедаў А.С. / Гора ад розуму / Тэма кахання ў п’есе
Глядзі таксама па твору «Гора ад розуму»:
Мы напішам выдатнае складанне па Вашым замове ўсяго за 24 гадзіны. Унікальнае складанне ў адзіным экземпляры.