І жылі яны доўга і шчасліва, і памерлі ў адзін дзень …

Легенда пра Пятра і Феўронні ў аналах старажытнарускай літаратуры

Літаратура Старажытнай Русі ўключала не толькі сурова-апавядальныя, якія навяваюць нуду паданні аб дзеях шматлікіх святых. Прысутнічалі ў ёй і своеасаблівыя рамантычныя сюжэты, натхняе закаханых не толькі тых часоў, але і сучасных рамантыкаў.

Жамчужынай старажытнарускай літаратуры, мараль якой актуальная і ў сёньняшні час, з’яўляецца «Аповесць пра Пятра і Феўронні». Даследчыкі схільныя лічыць яе полижанровым узорам, які аб’ядноўвае ў сабе рысы агіяграфічнай аповесці (якая распавядае пра житиях кананізаваных святых) і гістарычнага літаратурнага твора. Ну а калі не паглыбляцца ў жанравыя вызначэння, то «Аповесць пра Пятра і Феўронні» можна назваць класічнай гісторыяй пра каханне, вернасці, і пераадоленні.

Сюжэтная канва легенды пра каханне да труны

Цэнтральнымі фігурамі аповесці з’яўляюцца кананізаваныя ў сярэдзіне шаснаццатага стагоддзя святыя Пётр, князь мурамскі і жонка яго Феўроння. Варта адзначыць, што выпадкі, калі шлюбная пара ўзводзілася ў ранг святых, у гісторыі Старажытнай Русі былі адзінкавымі і сведчаць пра высокі ўзровень павагі і пашаны вернікаў да іх абодвум. У аснову аповесці легла легенда пра князя і мудрай панне, перайначаная аўтарам твора, манахам Ермалаеў. На старонках аповесці раскрываецца гісторыя адносін князя і яго жонкі-прастачцы пачынаючы ад знаёмства і заканчваючы класічнай «смерцю ў адзін дзень».

Дарэчы, легендарнае «і жылі яны доўга і шчасліва і памерлі ў адзін дзень» зыходзіць менавіта з сказу пра Пятра і Феўронні.

Па сюжэце, Пётр, яшчэ не будучы князем, біўся з вогненным змеем. Волат адсек монстру галаву, але кроплі крыві пякельнага стварэння трапілі на яго цела і выклікалі праказу. Ні адзін лекар не мог вылечыць будучага князя, і ён стаў рыхтавацца да пакутлівай смерці. Тады ў сне яму з’явіўся святой, які адкрыў Пятру, што вылячэнне яму можа дараваць дачка бортніка (пчаляра) па імі Феўроння.

Пётр адшукаў яе і быў здзіўлены яе прыгажосцю, мудрасцю і пабожнасцю. Феўроння таксама палюбіла князя і яны абмяняліся абяцаннямі быць разам да самай смерці. Дзяўчына вылечыла Пятра мёдам і малітвамі і, калі ён ачуняў, узяў яе за жонку. Аднак Мурамскія баяры былі супраць таго, каб іх княгіняй была прастачцы і сталі патрабаваць, каб Пётр адаслаў Фяўроніяй назад, у лясы. Тады князь узяў жонку за руку, сеў з ёй у лодку і адплыў па Оке ў Мурамскія лесу. Некалькі гадоў Пётр і Фяўронія жылі пустэльнікамі, сілкаваліся ягадамі і мёдам, але былі шчаслівыя разам. А ў Мураме неўзабаве наступіла смутны час: пачаліся баярскія міжусобіцы, забойствы, галеча і голад. І тады просты народ запатрабаваў вярнуць князя Пятра з яго жонкай. Сабраліся баяры, прыйшлі ў будан Пятра і Фяўроніі, упалі ў ногі ім і сталі прасіць князя вярнуцца ў Мурам. Разам са сваёй вернай княгіняй Пётр вярнуўся ў бацькаву град і княжыў там шмат гадоў. А Феўроння сваімі мудрымі дзеямі і прамовамі стала ўлюбёнкай гараджан, і шанавалі яе не менш, чым вялікага мужа яе. Састарыўшыся, яны пастрыглі ў манахі і прынялі імёны Давіда і Еўфрасінні.

Вобраз Фяўронні Мурамскай як эталона кахаючай жанчыны

Смерць святых Пятра і Фяўронні таксама абвеяная цудамі. Памерлі яны ў адзін дзень, і паклалі іх у розныя труны ў розных святынях. Але на наступны дзень манахі не паверылі сваім вачам: адзін з трунаў быў пусты, а цела Пятра і Фяўронні былі пахаваныя ў іншым, побач. Вобраз Фяўронні Мурамскай ў аповесці выступае квінтэсенцыяй усіх жаночых цнотаў. Яна пакорліва падзяліла са сваім мужам ўсе нягоды выгнання а пасля вяртання ў якасці княгіні рабіла ўсё магчымае, каб дагадзіць ня толькі мужу, але і тым, каму яму трэба было кіраваць. У аповесці Феўроння выступае не толькі як эталон вернасці, але і як чудотворица: не тлумачыцца, як менавіта яна змагла вылечыць Пятра, але з кантэксту становіцца зразумела, што сілы вылечыць яго хвароба ёй былі дараваны звыш і былі перадвызначаныя святымі.

Чырвонай лініяй праз усю аповесць праходзіць ідэя святасці пачуццяў Пятра і Фяўроніі, выводзячы мараль, што адданыя і шчырыя ў каханні людзі будуць ўзнагароджаныя звыш.

Складанне па твору «Аповесць пра Пятра і Феўронні Мурамскіх»

«Аповесць пра Пятра і Феўронні» адносіцца да жанру павучальных літаратуры і апісвае жыцьцё мурамскім святых князя Пятра і яго жонкі Фяўронні. У яе аснове ляжаць вусныя народныя паданні, якія адлюстроўваюць гледжанні простага народа на ідэал набожнай і дабрадзейнага жыцця.

Барацьба са спакусай

Жыціе мурамскім святых можна падзяліць на тры сюжэтных і сэнсавых блока, якія адлюстроўваюць этапы станаўлення асобы на шляху да хрысціянскага ідэалу.

Апавяданне пачынаецца з гісторыі супрацьстаяння Пятра спакуснік, які з’яўляецца да жонкі яго брата Паўла ў аблічча мужа. Гэта досыць сімвалічная канструкцыя, гаворачая аб прысутнасці ў душы кожнага чалавека двух супрацьлеглых пачаткаў: праведнага і грэшнага.

З’ява змусціцеля у аблічча роднага брата сведчыць, па-відаць, аб грэшных думках самога Пятра ў дачыненні да жонкі брата. Але перамога над змеем і, такім чынам, над спакусай не даецца проста. Зло заўсёды пакідае след у душы чалавека — нават у выпадку перамогі над ім.

«Перамога над злом — гэта перамога над дрэнным ў самім сабе».

У выпадку Пятра следствам пераадолення спаняверыць з’яўляецца хвароба, якая ўзнікае з прычыны траплення крыві змусціцеля на цела князя. Зло пранікае ў душу Пятра, і пакрывае цела балючымі струпамі і язвамі.

Шлях да вылячэння

Лячэнне ад пошасці мае прыйсьці князі ад прастачцы. Гэта адкрываецца Пятру ў прарочым сне. Мудрая панна Феўроння адшукваецца ў далёкім паселішчы, і бярэцца вылечыць князя, калі той ажэніцца на ёй. Няроўны шлюб, вядома, не ўваходзіць у планы Пятра. Тым не менш, ён дае ілжывае абяцанне.

Але вылячэнне, якое атрымлівае князь пасля лячэння ў Фяўроніі, не можа быць канчатковым, пакуль ён не трымае дадзенага слова. Нават ад адной неачунялым язвы хвароба распаўсюджваецца зноў па ўсім яго целе.

Выздараўленне прыходзіць да Пятра толькі пасля таго, як ён спрабуе адолець у сваёй душы падступства і няўдзячнасць па адносінах да Фяўроніі. Захоўваючы вернасць свайму слову, чалавек захоўвае ў чысціні і ўласную душу.

Каханне як ўзнагарода

Тое, што Пётр ўспрымае як выкананне доўгу, становіцца для яго сапраўднай узнагародай. Феўроння становіцца яму не толькі добрай жонкай, але і надзейнай памочніцай, калі Пётр пасля смерці брата воцаряется ў горадзе.

«Найвялікшая шчасце, даступнае чалавеку, — каханне».

Але шчасце звыш заўсёды суправаджаецца трывогамі і выпрабаваннямі. Такім выпрабаваннем для Пятра станавіцца патрабаванне баяраў пакінуць сваю жонку, паколькі прыдворным не прыстала падпарадкоўвацца прастачцы. Але Пётр аддае перавагу адмову ад пасаду.

Зрэшты, каханне мае патрэбу ў узаемных намаганнях. Выпрабаванню падвяргаецца і Феўроння. Але яна адхіляе дамаганні аднаго з спадарожнікаў, калі разам з мужам плыве па Оке з горада, які адкінуў мудрае валадаранне.

Узнагародай абодвум за іх вернасць і пабожнасьць становіцца вяртанне на княжанне ў горад, погрязшій у звадах, а таксама доўгая шчаслівае жыццё ў каханні і згодзе. І нават смерць, у раптоўна якая выкрала іх з зямлі, не змагла разлучыць Пятра і Фяўроніі. Паводле легенды, святыя злучыліся і пасля жыцця ў адным труне, і былі пахаваныя ў агульнай магіле.