П’есы А. Астроўскага насычаны разнастайнай сімволікай. Перш за ўсё гэта знакі, звязаныя з светам прыроды: лес, навальніца, рака, птушка, палёт. Вельмі важную ролю гуляюць у п’есах і імёны герояў, чары ўсяго імёны антычнага паходжання: старажытнагрэцкія і рымскія. Матывы антычнага тэатра ў творах Астроўскага яшчэ недастаткова даследаваны, таму ўлічыць усе сэнсавыя абертоны грэчаскіх і рымскіх імёнаў тут цяжка. Ясна аднак, што імёны гэтыя зусім не выпадкова выбраны аўтарам, вельмі важны іх гукавой склад, вобразнасць і іх значэнне ў рускай мове. На гэтых момантах мы і спынімся больш падрабязна.

Ю. Олеша захапляўся прозвішчамі герояў Астроўскага. Паратов — гэта і парад, і пірат. Да назіраннях Олеша можна дадаць і безумоўна напрошваецца супастаўленне Паратова з «паратым» зверам, то ёсць магутным, драпежным, моцным і бязлітасным. Мацёрым важаком, напрыклад. Драпежніцкія паводзіны яго ў п’есе як нельга лепш характарызуецца гэтым прозвішчам.

Прозвішчы Дзікай і Кабанава не трэба каментаваць. Але не забудзем, што Дзікага — не толькі усёмагутны Савельеў Пракопавіч, а і пляменнік яго, Барыс. Бо маці Барыса «не магла ўжыцца з раднёй», «ужо вельмі ёй дзіка здавалася». Значыць, Барыс — Дзікага па бацьку. Што з гэтага вынікае? Ды тое і вынікае, што ён не здолеў абараніць сваю любоў і абараніць Кацярыну. Бо ён — плоць ад плоці сваіх продкаў і ведае, што цалкам ва ўлады «цёмнага царства». Ды і Ціхан — Кабанаў, як ні «ціхі» ён. Вось і кідаецца Кацярына ў гэтым цёмным лесе сярод зверападобныя істот. Барыса ж яна абрала ці ледзь не несвядома, толькі і адрозненне ў яго ад Ціхана, што імя (Барыс — па-балгарску «змагар»).

Дзікія, свавольныя персанажы, акрамя Дзікага, прадстаўленыя ў п’есе Варварай (яна паганскай веры, «Варварка», ня хрысціянка і паводзіць сябе адпаведным чынам) ды Кудрашоў, на якога знаходзіцца адпаведны Шапкін, пераконвала мужа. Кулигин ж, акрамя вядомых асацыяцый з Кулібіным, выклікае і ўражанне чагосьці маленькага, безабароннага: у гэтым страшным балоце ён — кулік, птушачка — і больш нічога. Ён хваліць Калінаў, як кулік хваліць сваё балота.

Жаночыя імёны ў п’есах Астроўскага вельмі мудрагелістыя, але імя галоўнай гераіні амаль заўсёды надзвычай дакладна характарызуе яе ролю ў сюжэце і лёс. Ларыса — «чайка» па-грэцку, Кацярына — «чыстая». Ларыса — ахвяра гандлёвых пірацкіх здзелак Паратова: ён прадае «птушак» — «Ластаўку» (параход) і потым Ларысу — чайку. Кацярына — ахвяра сваёй чысціні, сваёй рэлігійнасці, яна не вынесла раздвойвання душы, бо любіла — не мужа, і жорстка пакарала сябе за гэта. Цікава, што Харита і Марфа (у «беспасажніцы» і ў «Навальніцы», адпаведна) — абедзве Ігнацьеўны, гэта значыць «недасьведчаныя» ці, па-навуковаму, «ігнаруюць». Яны і каштуюць як бы ў баку ад трагедыі Ларысы і Кацярыны, хоць тая і іншая, безумоўна, вінаватыя (не прама, але ўскосна) у гібелі дачкі і нявесткі.

Ларысу ў «беспасажніцы» атачаюць не «звяры». Але гэта людзі з вялізнымі амбіцыямі, якія граюць ёю, як рэччу. Мокий — «блюзнерствам», Васіль — «цар», Юлій — гэта, вядома, Юлій Цэзар, ды яшчэ і Капитоныч, то ёсць які жыве галавой (капут — галава), а можа быць, які імкнецца быць галоўным. І кожны глядзіць на Ларысу як на стыльную, модную, раскошную рэч, як на параход небывала хуткасны, як на вілу шыкоўную. А што там Ларыса сабе думае або адчувае — гэта справа дзесятая, зусім іх ня цікавіць. І выбраннік Ларысы, Паратов Сяргей Сяргеевіч — «высокашаноўны», з роду пыхлівых рымскіх патрыцыяў, — выклікае асацыяцыі з такім вядомым у гісторыі тыранам, як Луцый Сергій Катилина.

Ну і нарэшце, Харита — маці траіх дачок — асацыюецца з харитами, багінямі юнацтва і прыгажосці, якіх было тры, але яна ж іх і губіць (успомнім страшную лёс двух іншых сясцёр — адна выйшла замуж за шулеры, іншую зарэзаў муж-каўказец).

У п’есе «Лес» Аксюша і зусім чужая гэтаму свету нячыстай сілы. Лес можна зразумець як новае «цёмны царства». Толькі жывуць тут не купцы, а кікімары накшталт Гурмыжскіх і Уліта. Аксюша чужая таму ўжо, што імя яе і азначае па-грэцку «чужаземка», «іншаземка». У святле гэтага характэрныя пытанні, якія задаюць адзін аднаму Аксюша і Пётр: «Свая ты ці чужая?» — «Ты-то чый? Свой ці што? «

Затое імя Гурмыжскіх (Раіса — па-грэцку «бестурботная», «легкадумная») для яе вельмі падыходзіць, толькі здаецца яшчэ залішне далікатнай характарыстыкай для гэтай ведзьмы. Уліта (Юлія) зноў-такі мае дачыненне да роду Юлиев, знакамітых у Рыме, але гэтае імя можа намякаць і больш непасрэдна на яе распуснае натуру. Бо ў старажытнарускай аповесці «Пра пачатак Масквы» Уліта клічуць злачынную жонку князя Данііла, здрадніцы і падманшчыцу.

Імёны акцёраў Счастливцева і Несчастливцева (Аркадзь і Генадзь) апраўдваюць іх псеўданімы і паводзіны. Аркадзь і значыць «шчаслівы», а Генадзь — «высакародны». Мілон, вядома, пераклікаецца з Манілаву і з Молчалиным, а бадацца і па прозвішчы, дый манерах — спадчыннік Собакевича.

Такім чынам, раскрыццё значэння імёнаў і прозвішчаў у п’есах Астроўскага дапамагае асэнсаваць і сюжэты, і асноўныя вобразы. Хоць прозвішчы і імёны нельга ў дадзеным выпадку назваць «гаваркімі», так як гэта рыса п’ес класіцызму, але яны з’яўляюцца гаваркія ў шырокім — сімвалічным — сэнсе слова.

30729 чалавек прагледзелі гэтую старонку. Зарэгіструйся або увайдзі і даведайся колькі чалавек з тваёй школы ўжо спісалі гэта сачыненне.

/ Складанні / Астроўскі А.М. / Навальніца / Сімволіка імёнаў у п’есах А. Астроўскага «Навальніца», «Беспасажніца», «Лес»

Глядзі таксама па твору «Навальніца»:

Мы напішам выдатнае складанне па Вашым замове ўсяго за 24 гадзіны. Унікальнае складанне ў адзіным экземпляры.

«Размаўлялыя» прозвішчы

у творах А.М. Астроўскага

і яго насельнікі

У XVIII стагоддзі тэатральны глядач яшчэ да пачатку прадстаўлення ведаў, якіх герояў ён убачыць на сцэне. Драматургу прадпісвалася даваць персанажам «размаўлялыя» прозвішчы. Прачытаўшы ў спісе дзеючых асоб «Скотинин, прасцяк і Вральман» ці «Мілон і Праўдзін», нескладана было здагадацца, што за характары аўтар вывеў у п’есе.

Класіцызм з яго строгімі правіламі сышоў у мінулае. Але «гаваркія» прозвішчы пакахаліся драматургам. Часта карыстаўся імі і Астроўскі.

У камедыі «Свае людзі — згода будзе!» галоўнага героя клічуць Самсон Силыч Бальшоў. Чаму Бальшоў і Силыч — зразумела: вялікі, моцны, г.зн. ўплывовы купец. Але і імя Самсон не выпадкова. Самсон — біблейскі герой-асілак, які страціў сваю сілу з-за жаночага падступства.

Важна таксама, як у спісе дзеючых асоб называецца той ці іншы персанаж: па імені, па бацьку і прозвішчы або скарочана. Так, у «Навальніцы», толькі тры героя названы поўнасцю: Савельеў Пракопавіч Дзікай, Марфа Ігнацьеўна Кабанава і Ціхан Іванавіч Кабанаў — яны галоўныя асобы ў горадзе.

Барыс Рыгоравіч, пляменнік Дзікага, сын яго брата, таксама Дзікага. Але прозвішча Барыса ні разу не гучыць у п’есе — настолькі яна не спалучаецца з яго характарам.

Прозвішча Дзікай кажа сама за сябе. І імя Савельеў нагадвае імя евангельскага персанажа Саўла, ганіцеля хрысціян, пад імем Паўла які стаў руплівым прапаведнікам іх веравучэння. Але з героем «Навальніцы» падобнага ператварэння, нажаль, не адбываецца. Пракопі значыць «паспяховы».

Імя «Кабанихи» Марфа у перакладзе з грэцкага — «спадарыня», «гаспадыня», што цалкам адпавядае з становішчам гераіні. Ціхан, яе сын, таксама Кабанаў, але ён «ціхі» Кабанаў. Прозвішча гэтую Астроўскі ня выдумаў. Вядома, што яна сустракалася сярод рускіх купецкіх прозвішчаў (як і прозвішча Бальшоў). Але з незлічонага мноства рэальных прозвішчаў Астроўскі выбіраў «размаўлялыя».

Кацярына — таксама імя не выпадковае. Па-грэцку яно азначае «чыстая», г.зн. зноў-такі характарызуе гераіню.

Па матэрыялах Энцыклапедыі для дзяцей. Літаратура ч. I