над аповесцю «Неўскі праспект» Мікалай Гогаль пачаў працаваць ў 1831 годзе, а апублікаваў яе ў зборніку «Арабескі» чатыры гады праз. Гэты твор адносіцца да цыклу пецярбургскіх аповесцяў Гогаля, куды ўвайшлі таксама «Шынель», «Партрэт», «Запіскі вар’ята», «Нос», «Калыска» і «Рым». Аўтар з розных бакоў захаваў асаблівасці і норавы расійскай сталіцы. Акрамя сатырычнага выкрыцця заганаў грамадства, у кожным творы пецярбургскага цыкла ёсць «маленькі чалавек», які адчайна змагаецца за права на годнае жыццё.
«Неўскі праспект» складаецца з трох частак. Першая частка — гэта рэальны горад, добра знаёмы кожнаму жыхару сталіцы. У другой частцы перад намі паўстае мудрагелістае прастору ілюзій, у якім развіваюцца дзве гісторыі. Гогаль як бы выпадкова выхоплівае з натоўпу двух маладых людзей і адпраўляе іх у любоўныя прыгоды. Трэцяя частка аповесці — своеасаблівы метафізічны вопыт ўспрымання Неўскага праспекта і Пецярбурга ў цэлым.
Пачынаецца аповесць з апісання галоўнай сталічнай магістралі. Гогаль называе Неўскі «Ўсеагульнай камунікацыяй Пецярбурга». Тут на працягу дня праходзяць тысячы людзей, за якімі з цікавасцю назірае пісьменнік і залучае ў свае разважанні чытачоў. Для Гогаля гэты праспект — галоўны дзеючы персанаж: са сваім тварам, манерамі, звычкамі, характарам.
Героі аповесці — паручнік Пірагоў і мастак Піскароў. Яны не сябры, паколькі зусім розныя па светаўспрыманню. І Гогаль ўмела падкрэслівае гэты антаганізм: адзін — камічны персанаж, другога — фігура трагічная.
пірагоў — нахабны і самаўпэўнены кар’ерыст, для якога галоўнае ў жыцці — выслужыцца, дасягнуць забяспечанага становішча ў грамадстве. Дзеля гэтага ён гатовы выгадна ажаніцца на нялюбай жанчыне, пераступіць праз многія маральныя перашкоды. Пірагоў напышліва ставіцца да тых, хто ніжэй яго па чыне, і слепа пераймае ўсім, што ў модзе ў абранай публікі. Паручнік не задумваецца над праблемамі, ад жыцця ён імкнецца атрымліваць толькі задавальнення. Наіўнага Піскарова Пірагоў апекуе па-панску, прывучаючы таго да жыцця, напоўненай пустэчай і бяздзейнасці.
Зусім іншы мастак Піскароў. Ён наіўны рамантык, тонкі і ранімы. «Сарамлівы, нясмелы, але ў душы які насіў іскры пачуцці, гатовага ператварыцца ў полымя», — так характарызуе Гогаль свайго героя. У кожнай жанчыне Піскароў бачыць Музу, таму захапляецца імі і абагаўляе.
Як-то раз, шпацыруючы па Неўскаму праспекце, прыяцелі сустрэлі чароўных незнаёмак і пусціліся ў авантурна прыгода: мастак пайшоў за брунэткай, адразу ж закахаўшыся ў яе, а паручнік абраў бландынку, разлічваючы на мімалётную інтрыжку.
Выбранніца мастака аказалася дзяўчынай з публічнага дома, за «нябесным абліччам» якой хавалася пошлая і дурная натура. Але прыдуманы вобраз не дае маладому таленту спакою. Каб убачыць дзяўчыну хоць бы ў сне, Піскароў пачынае прымаць опіум. Вынікаючы загадзе сэрца, мастак зноў знаходзіць сваю прыгажуню і прапануе ёй сумленную і простую жыццё, але тая толькі смяецца ў адказ. Піскароў узрушаны і раздушаны. Ён замыкаецца ў сябе ў пакоі, дзе праз тыдзень яго і знаходзяць з перарэзаным горлам. «Так загінуў, ахвяра вар’яцкага запалу, бедны Піскароў, ціхі, нясмелы, сціплы, па-дзіцячы прастадушны, які насіў у сабе іскру таленту, быць можа, з часам б ўспыхнуў шырока і ярка», — руйнуецца Гогаль.
Прыяцель Пірагоў не прыйшоў нават на пахаванне, паколькі ў гэты час перажываў свае прыгоды. Яго дама сэрца апынулася жонкай нямецкага бляхара Шылера. Самаўпэўнены паручнік дастаткова доўга дамагаўся размяшчэння прыгажуні. Калі ж жаданая мэта была блізкая, Шылер з сябрамі застукаў парачку на гарачым. Гора-лавеласа жорстка пакаралі і выкінулі на вуліцу. Пірагоў у шаленстве абсыпаў бляхара і яго прыяцеляў праклёнамі і прыгразіў Сібірру. Але затым зайшоў у кандытарскую, з’еўшы піражкоў і пачытаўшы газету, супакоіўся і проста забыўся аб непрыемным інцыдэнце.
Вось так па-рознаму скончылася гэтыя гісторыі: таленавіты і перспектыўны Піскароў стаў ахвярай вар’яцкага запалу, а цынік і кар’ерыст Пірагоў адкараскаўся лёгкім спалохам. Два розных прыгоды аб’ядноўвае прайграны фінал: героі так і не атрымалі таго, «Да чаго, здавалася, былі падрыхтаваныя ўсе іх сілы».
Неўскаму праспекце верыць нельга, бо там пануе суцэльны падман. Такі несуцяшальную выснову робіць Мікалай Гогаль, папярэджваючы чытача пра споднім боку прыгожага жыцця і яе схаваным падступстве. Сумныя разважанні пісьменніка пра нязбытнасці чалавечых надзей завяршаюць гэтую незвычайную аповесць.
У «Неўскім праспекце» Гогаль ўпершыню паспрабаваў аб’яднаць смешнае і трагічнае, высокае і нізкае, святое і пошлае. У далейшым гэты выразны мастацкі прыём стане асноўным у яго творчасці.
Тэма Пецярбурга ў творах Н. В. Гогаля
Да тэмы Пецярбурга звярталіся многія паэты і пісьменнікі. У рускай літаратуры гэты горад з моманту свайго ўзнікнення успрымаўся не толькі як новая сталіца, але і як сімвал новай Расіі, сімвал яе будучыні. Аднак стаўленне да Пецярбурга ў рускай сьвядомасьці заўсёды было дваістым. Адны бачылі ў ім горды «град Пятроў», іншыя — пракляты горад, выпадкова ўзнік над воднай безданню насуперак стыхіі і розуму. А. С. Пушкін адным з першых паказаў супярэчлівы аблічча Пецярбурга, «горада пышнага, горада беднага». У паэме «Медны вершнік» паўночная сталіца, якая стала помнікам смелыя задумы вялікага імператара, адымае апошнюю надзею ў Яўгена. За параднай пышнасцю Пецярбурга хаваецца халодны, жорсткі свет чалавечага бяспраўя. Горад абыякавы да лёсу «маленькага чалавека».
Гэтая думка атрымала бліскучае развіццё ў творчасці Н. В. Гогаля. Аўтар «Носа», «Запісак вар’ята», «Неўскага праспекта», «Шынялі» стварыў мастацкі вобраз сталіцы, у якой выказана сацыяльная і маральная сутнасць горада. Гогалеўскі Пецярбург — горад жабракоў чыноўнікаў, майстравых, беднага люду — супрацьстаіць параднага бляску Неўскага праспекта. Прыгажосць галоўнай вуліцы прывідная і зманлівая. Яна не можа схаваць галечы і трагізму жыцця большай часткі горада, жудаснай выварату сталіцы. «О, не верце гэтаму Неўскаму праспекце. Усё падман, усё мара, усё не тое, чым здаецца! «- усклікае М. Гогаль. За знешняй прыбранасцю заўсёды чыста падгрэбены тратуараў Неўскага праспекта, па якім рухаюцца чароды карэт і патокі фарсістыя прыбраных мінакоў, хаваюцца пабітыя мары, страчаныя ілюзіі, скалечаныя чалавечыя лёсы. Канчае жыццё самагубствам мастак Піскароў, не вытрымаўшы сутыкнення з рэальным Пецярбургам. У горадзе, дзе цэняцца толькі багацця і чыны, дзе перамагае самаздаволеная пошласць, гіне талент яшчэ аднаго мастака — Чарткова, растрата марна свой вялікі дар, прамяняў натхненне на кашалёк, туга набіты манетамі.
Але варожага ўсё адносіцца Пецярбург да «маленькаму чалавеку». У «Цыдулках вар’ята» М. Гогаль словамі аднаго з абяздоленых герояў, чыноўніка Папрышчына, раскрывае супярэчлівасць і несправядлівасць грамадскага прылады: «Усё, што ёсць лепшага на свеце, усе дастаецца або камер-юнкерам, ці генералам». Атмасфера абыякавасці і жорсткасці зводзіць Папрышчына з розуму. Але яго свядомасць настолькі скажонае ілжывымі каштоўнасцямі Пецярбурга, што ў сваіх хваравітых марах ён бачыць сябе такім жа, як тыя, па чыёй віне даводзіцца пакутаваць бедным чыноўнікам. Папрышчын сам хоча распараджацца чалавечымі жыццямі, імкнецца патрапіць у ранг тых, каму «усё дазволена». Яго запалёны розум нараджае лад Фердынанда VIII, з якім герой атаясамляе сябе.
Не менш драматычная лёс іншага пецярбургскага жыхара — Акакія Акак’евіча Башмачкина, «вечнага тытулярнага саветніка», у якім бессэнсоўная канцылярская служба забіла ўсякую жывую думка. Адзіная мэта яго жыцця — новая шынель. Ён думае пра яе, як некаторыя людзі — пра каханне, пра сям’ю. Дзеля яе герой ідзе на пазбаўлення і напаўгалодныя існаванне. Не было чалавека больш шчаслівым Акакія Акак’евіча, калі кравец прынёс яму шынель. Але радасць апынулася нядоўгай: ноччу яго абрабавалі. Ніхто з навакольных не прымае ўдзелу ў нешчаслівым чыноўніцы. Дарэмна шукае дапамогі Башмачкин і ў «значнага твару». Самотны, адпрэчаны усімі, даведзены да адчаю, ён памірае ад прастуды. Прычына яго хваробы не холад пецярбургскай зімы, а, хутчэй, людскае абыякавасць. Злачыннае бессардэчнасць праяўляе Пецярбург і да капітана Капейкін. Грамадства апынулася чэрствым і бяздушным ў адносінах да героя Айчыннай вайны 1812 года, інваліду, лишившемуся ўсіх сродкаў да існавання.
Пецярбург Н. В. Гогаля — гэта горад, у якім фантастычнае і рэальнае знаходзяцца ў непарыўным адзінстве. Тут магчымыя самыя незвычайныя здарэння. Зніклы нос маёра Кавалёва жыве ўласным жыццём і да таго ж мае больш высокі чын, чым яго гаспадар. Усе ссунута ў свеце. Усюды пануе хаос, бурацца звыклыя ўяўленні пра дабро і зло, галоўным вартасцю становіцца не гонар, а чын. Горад здольны прынізіць чалавека да таго ўзроўню, калі ён ужо перастае заўважаць ступень свайго падзення. Пірагоў застаецца самаздаволеным, якога не бянтэжыла лупцоўкай, наладжанай яму за волокитство. В. Бялінскі пісаў: «Піскароў і Пірагоў — які кантраст. О, які сэнс схаваны гэтым кантрасце! І якое дзеянне вырабляе гэты кантраст! Піскароў і Пірагоў, адзін у магіле, другога — задаволены і шчаслівы, нават пасля няўдалага волокитства і жудасных збіцця! «Такі Пецярбург, горад» крыжоў і зорак «: лепшыя гінуць, пахабныя і абмежаваныя квітнеюць.
Вельмі дакладна прыкмячае А. Герцэн адну важную асаблівасць паўночнай сталіцы: «У лёсе Пецярбурга ёсць нешта трагічнае, змрочнае, велічнае». Гэтая думка прыходзіць на розум пры знаёмстве з творамі Н. В. Гогаля.
34626 чалавек прагледзелі гэтую старонку. Зарэгіструйся або увайдзі і даведайся колькі чалавек з тваёй школы ўжо спісалі гэта сачыненне.
/ Складанні / Гогаль Н.В. / Рознае / Тэма Пецярбурга ў творах Н. В. Гогаля
Глядзіце таксама па розных творах Гогаля:
Мы напішам выдатнае складанне па Вашым замове ўсяго за 24 гадзіны. Унікальнае складанне ў адзіным экземпляры.