ТИМАР рэжыму к1ант волуш цуьнан дэн Хіла дуккха а жа. 1ахаршна юккъехь лелаш цхьа пхьагал гіна Тимарна. Ша гиний ма хиънехь, д1аиккхина едда пхьагал. Тимара цунна т1аьхьа а ведда, схьа а лаьцна, Юха а 1ахаршна юккъе яхийтин Іза. Пхьагал д1аяда г1ерташ, Тимара Юха а і схьа а лоций, 1ахаршна юкъа йохуьйтуш Хіла. Сарахь ша 1ахарий чудухкучу хенахь і пхьагал а яхийтина цо чу. Т1аккха Дега аьлла:

— Вайн 1ахаршна юккъехь цхьа х1ума ю даим уьдуш лелаш. Цул сиха йодуш х1ума ца гіна Суна: Тахана цунна т1аьхьаидда ч1ог1а к1адвелла са, ен езара і.

1уьйранна жа арадоккхучу хенахь дас хаьттина цуьнга:

— І х1ума мичахь ю?

— Х1ара ю-кх, — аьлла д1агайтина Тимара пхьагал.

Д1ат1екхеттачу Тимара, къамкъарг схьа а лаьцна, пхьагал дена т1ееана. Цу сохьта дас пхьагал йийна. Цул т1аьхьа Тимаран г1ог1 дойная дас: хьо иштта витахь Мегара Вац, ахь берриг мохк а х1алакбийр бу аьлла. Цунах Тимар астаг1 Хіла.

Да а кхелхина, къий а Велла, лелаш Хіла Тимар. Цу т1е Наха лачкъийна к1ант а вихьна Хіла цуьнан. Цхьана дийнахь араваьлла лелаш, цхьана пхьалг1и чу а Ваха, охьахиъна Іза. Цу чуьрчу пхьерана, Тимар чувогг1ушехь наб озийна Хіла. Т1аккха Тимарна пхьеран мера чуьра араболуш цхьа моза гіна. І моза болабелла чохь хі Долчэ най т1е а баьлла, т1аккха цу най т1ехь 1уьллучу морзахана т1ехула а баьлла, пхьалг1и чохь лаьттах доллучу цхьана 1уьргах чубахана.

Дукха хан ялале моза, Юха а беана, мера чу Баха. Цу сохьта пхьар самаваьлла.

— Ой, Тимар, хьо чувогг1ушехь Суна наб ма озийнера. Цхьа г1ан а Гіра Суна, — аьлла, Шена г1енах гинарг дийца волавелла пхьар:

— Са кхузара волавелла цхьана йоккхачу, шерачу арахула х1орда йисте кхечира. Х1ордана тиллинчу аьчган т1е т1оьхула дехьа а ваьлла, лаьттах доллучу доккхачу ор чухула лаьтта бухавахара са. Цу бухахь 1аламат дукха дзеці а, Дэшы а Гіра Суна.

Тимарна хиъна, пхьалг1а т1ехь йолчу лаьттах боккъалла а дзеці а, Дэшы а дуйла. Справах а, «МаСаня г1ан га» аьлла, Іза пхьалг1и чуьра араваьлла. Т1аккха, шы-КХО дэ даьллачу хенахь Юха а веана, аьлла цо пхьере:

— Сайно ц1енош духкур дару-кх ас.

— Хьенан ницкъ кхочур бу уьш эца? — аьлла пхьеро.

— Ахьа Сайно х1ара пхьалг1а а лахь, цхьа к1ез-мезиг т1е ахча а лахь, хьуна Лур ма дару аса уьш, — аьлла Тимара.

Цунна і ц1енош д1а а доьхкина, цуьнгара пхьалг1а эцна Тимара. Т1аккха, пхьалг1а лаьттинчохь ц1а а Дзіна, і ша а, цуьнан ший а свербу а цу чуьра латте ахка болабелла, схьадаьккхина латте буса генна эвла йисте а кхоьхьуш. Уггар а т1аьхьа дзяцюк, дешиний т1екхаьчна уьш.

Т1аккха волавелла Тимар саьнгарш яха, иштта лелча ша г1ара а вер вару, шен к1ант вихьначу нахабніка а д1а а хезна Царан і схьа а Лур вару я к1ант ша дийна велахь, т1евог1ур вару, аьлла хеташ.

Вайн махкахь а, Гуьржех а, Устмалахь а, малхбалехьа йолчу пачхьалкхашкахь а дуккха а ю цо яьхна саьнгарш. Царех: «Тимара шен к1ант лоьхуш яьхна саьнгарш» олу.

Дуьненахь массанхьахула а д1ахезна Тимар шен к1ант лоьхуш ву аьлла.

Тимаран к1ант Хіла, ша вихьначу нахехь эсий дажош. Рэжыму Хіла Іза цу хенахь. Цунна а хезна, иштта шен к1ант лоьхуш, саьнгарш а йохуш Тимар вог1у аьлла. І шен ды вуйла хууш Хіла к1антана. Цхьана дийнахь Араха д1акхоьссина говран корта гіна цунна. Т1аккха цо берашка аьлла:

— Х1ара корта турпалчу говран корта бу. Даьдала-кх хьан, иштта турпан говр елира сан.

Ч1ог1а вилхина і к1ант. Шэн ды Тимар Санна, х1ума хууш Хіла і к1ант. Цуьнца хиллачу бераша элі д1адийцина:

— Араха 1уьллучу говран коьртах турпалчу говран корта бу а Бахар цо, «турпан говр елира сан», бохуш велха а вилхира Іза, — аьлла.

Т1аккха Эло х1ара Шена т1е а валийна, хаьттина кхуьнга:

— Турпан говр евза хьуна?

— Евза-тыя, — аьлла Тимаран к1анта.

Эло Маса а Дзіка дын гойтуш чекхваьккхина Іза, х1арий-х1арий ЯЦ турпан говр, Тимаран к1анта а бохуш.

Уггар т1аьхьа, дечган мукъ Болу тур хаьн т1ехь а долуш, цхьана бокъа т1ехь схьавог1учу стагах б1аьрг кхетта Тимаран к1ентан. Т1аккха аьлла цо:

— Хьулла вог1у стаг т1ехь 1ен бекъа турпан а ю, цуьнгара дечган мукъ Болу тур ц1окъ-болатан терс-маймал а ду.

Бекъа а, тур а эцна Эло. Бекъа лам т1е яхийтина, шеца кхоъ кхел а йолуш.

Цхьа шо даьллачу хенахь цхьа кхел ц1а а ялаяйтина, і йийна Эло. І ма йийнехь настараецца даь1ахк а йойна хьаьвсина уьш цуьнга. Тоьпан ч1уннал Стомма т1ум Хіла цу чохь. Шолг1ачу шарах Важа кхел ялийна ц1а. Іза а ен а йийна, цуьнан настарх хьаьжна эла. Х1ума тоьгу маху чубаххал бен т1ум ца Хіла чохь. Кхоалг1ачу шарах кхоалг1а кхел ялийна ц1а. Іза а ен а йийна, цуьнан настараецца даь1ахке хьаьвсича, Іза ерриг Буту Хіла.

— Х1инца то а елла, кхиъна яьлла говр, — аьлла ц1а ялаяйтина к1анта. Ц1а ялийча, і говр цхьаьнгге а сацалуш ца Хіла, цу к1ан-тыя бен. Каў-кертана гонах пхийтта дол лекха Керт а яйтина, Эло і говр 1амае аьлла цу к1анте д1аелла.

Цкъа ша волчуьра д1а а кхайкхина, аьлла к1анта элі:

— Эла, аса х1инццалц Дзіка г1уллакх Дзіна хьуна, баркалла Алах Суна!

— Ма белахь Суна і тешнабехк! — Эло оллушехь, цу лекхчу Керт бекъа т1ехула а кхоссаялийтина, Ваха к1ант.

І вада ма ведданехь, Эло т1аьхьа орца даьккхина.

Даккхий ц1огарчий, кхесаршший йолу дой Шена т1екхуьучу хенахь Мохан дуьхьал хохкуш Хіла цо робяць. Сіра дой т1екхача доьлча, жаг1ий т1ехула хохкуш Хіла, чохь дахкийна дой т1аьхьакхиа доьлча, Малха дуьхьал хохкуш Хіла.

— Х1инца к1елхьара а вялі хьо, хьуна дадзены х1ума а дац: хьайна даккхий ц1огарчий, кхесаршший йолу дой т1аьхьакхиа доьлча, Мохан дуьхьаллий, сіра дой т1аьхьакхиа доьлча, жаг1ий т1ехулий, чохь дахкийна дой т1аьхьакхна доьлча, Малха дуьхьаллий х1унда хехкара ахьа і говр? — аьлла хаьттина цуьнга т1аьхьа хоьхкучех цхьаммо.

— Даккхий ц1огаршший, кхесаршший йолу дой Мохан дуьхьал идалац, цу ц1огарший, кхесарший мох лоьцуш; сіра дой жаг1и т1ехула ца идало, бергашна к1елхьара ч1ег1ардигаш дуткъий долуш; чохь дахкийна дой хье т1ера даь1ахк юткъа йолуш кестя хье чу Малх а кхочий, малхана дуьхьал идалац, — аьлла жоп а дэла, д1авахана Тимаран к1ант.

Нахабніка эсал а хеташ, і к1ант Санна х1ума хууш Хіла цхьа стаг. Цхьаьнгге а Тимаран к1ант лаца ца луш висинчул т1аьхьа, ша Іза лоцур вару аьлла цу стага. Т1аккха Эло і вахийтина к1антана т1аьхьа. К1ант цхьана хі чу кхаьчначу хенахь, цунна т1аьхьа кхиъна і стаг. Хі чу а ваьлла, секха1ад детташ Готта хьовзийна цо к1ант. К1антана, ша Готта хьовзийнехь а, хиъна і стаг т1амехь лелла воцийла.

— Х1инцале а иштта са Готта хьовзийначу ахьа, секха1ад хі чу а 1оьттина ахь тоьхча, са а, сан говр а пархъаьлла харцахьа оьккхуйтур дар-кх ахь.

Т1аккха цу стага секха1ад хі чу а 1оьттина кара оьццушехь къарсъаьлла кагделла. Иштта цу говзаллица к1елхьара ваьлла Тимаран к1ант. Шэн ды мичхьа ву а хиъна, цунна т1евахана Іза. І к1ант т1екхочуш, Тимаран б1оца мел йолу говр терсина, мел долу герз а тохаделла. Сахь дуьззина Дэшы а дэла, нах арабаьхна цу 1уьйранна Тимара:

— Маса стагана баъал кхача хир бу кху дешех Алій Хатыла б1ох мел Воўчай стаге, — аьлла.

— Цхьаболчуша б1е стагана баъал кхача хир бу боху, цхьаболчуша пхи б1е стагана баъал хир бу боху, цхьаболчуша пхи эзар стагана баъал хир бу боху, — аьлла Царан.

— Кхин цхьа а стаг вісну аша хаттаза? — аьлла Тимара.

— Нуьйр г1евланга а йиллина 1уьллуш цхьа берашха стаг бен ца вісну, — аьлла жоп дэла Царан.

Цуьнга а Хатыла бахийтина. Т1аккха цо: «Мацвеллачу стагана цкъа баъал кхача хиллал х1ума а дац х1ара» аьлла жоп дэла.

Цу жоьпах Іза шен к1ант вуйла хиъна Тимарна. Цо сихха і Шена т1е валавайтина.

Саьнгар циггахь сецна.

ХЬЕКЪАЛ долу свербу

Б1аьвнаш-г1аланаш ян хууш Хіла цхьа да а, цуьнан к1ант а. Вахаран хьал-дэ къен долуш Хіла і шиъ. Цхьана дийнахь дас аьлла шен к1анте:

— Х1а-х1а, к1ант, х1инца са воккха а Хіла, вала Гергіеў а Ваха, са дийна воллушехь, ахьа свербу яло лаьа Суна.

Дэн лаам кхочушбархьама рэзу а Хіла, свербу ялийна к1анта.

К1антана свербу ялоран г1уллакх д1адирзинчул т1аьхьа воккхачу стага аьлла шен к1анте:

— Х1ан, х1инца дуьйна даа а, малая а деза вайна, къен нах дуй вай, хьалдолчу стагана йолах г1ала йотта Ваха веза вайша.

Г1ала-б1ов юттуш шайна оьшу Болу г1ирс а эцна, новкъа ваьлла дай, к1анттий.

Волавелла д1авоьдуш новкъахь дас аьлла к1анте:

— К1ант, вайша бан безаш Болу некъ беха бу, Іза бацбан Бэза ахьа Суна.

Дас бохучух ца кхеташ цецваьллачу к1анта жоп дэла:

— Дада, соьга муха бацлур бу некъ? Сан ницкъ кхочур ма бац Іза кхочушдан.

— Справах, т1ехаа говр ялае Суна, — аьлла дас.

— Ой, аса мичара ялор ю хьуна говр, хьуна шера ма хаьа Вайн говр йоцийла, — жоп дэла к1анта.

— Справах юхавоьрзур ву вайша, — аьлла, к1ант а эцна, ц1ехьа вирзина да.

— Ц1а ма кхеччинехь, хьайн свербу йита, — аьлла дас к1анте. Ша рэзу воццушехь, шен дагахь: «воккхалла Цілі хир ву-кх х1ара сан ды, цо бохург ца дахор аса, цуьнан лаам кхочушба Бэза» аьлла, ша ялийна свербу йитина д1аяхийтина к1анта.

Шолг1а а, дэн лааме хьаьжжина кхин свербу а ялийна, ловзар а Дзіна парг1ат ма веллинехь, к1анте аьлла дас:

— Йолах Болхов Лахай Ваха веза вайша.

Х1умма а ца олуша, тохура Санна, шен г1ирс а эцна, дена т1аьхьах1оьттина к1ант.

Юха а, хьалха ма АЛЛАРА, — я некъ бацбе Шена, я т1ехаа говр ялае Шена аьлла дас.

К1анта а дэла дена хьалха Санна жоп, — «некъ а муха бацлур бу Шэга, йоцу говр а мичара ялор ю ша?» — аьлла.

Т1аккха і к1ант валош Юха ц1а а веана, свербу йита аьлла дас.

Дена Хала ца хетийта, цуьнан лаам кхочушбеш пхи-ялх свербу йитина к1анта, новкъара деца ц1а а оьхуш.

Шэн дас, гуьнахь а доцуш, балийна зударий буьтуьйтуш, г1айг1ане воьжна 1аш Хіла к1ант, кхоччуш хьерваьлла хир ву-кх шен ды бохуш.

Шэн ц1ийнда иштта г1айг1ане Хілары гучадаьлча, цунах шекь-яьллачу т1аьхьара ялийначу зудчо хаьттина майрачуьнга:

— Хьо даиманна а г1айг1ане ма хуьлу, зударий гэтага-сиха х1унда балабы ахьа?

К1анта ма-Дарэн д1адийцина зудчуьнга, шен дас новкъа ваьлча Шэга олуша шморг а, цо Шэга зударий битийтар а.

— Справах, аса кхетор ву хьо, хьан дас хьоьга бохург х1ун ду аса дуьйцур ду хьуна, — аьлла, зудчо дийцина шен майрачуьнга:

— Дас хьайга некъ бацбе ма-эллинехь, воккхачу стагана товш долу, цуьнан самукъадолу къамел доладе ахьа, — некъ боца хетар бу хьуна цунна. Хьайга цо говр ялае аьлча, — яккхий цхьа г1аж ло цуьнга, г1аж — воккхачу сцябаць говр ю хьуна.

Зудчо Шена і хьехар дзічэюць, ч1ог1а воккхавеш самукъадаьлла к1ентан.

Свербу ялийна баль д1абирзича, шолг1ачу дийиахь к1ант а эцна, новкъа ваьлла воккха стаг. Новкъа д1авоьдуш, хьалха ма-АЛЛАРА, некъ бацбе Шена аьлла дас. Цунна тов долу Хазаі хабарш дийца воьлла к1ант. Церг елаелла воккхачу сцябаць.

— Х1инца т1ехаа говр ялае, — аьлла дас. Хьаьдда ​​Ваха, некъа йистехь йоллучу дечигах г1аж яьккхина, Дега д1аелла к1анта.

Йовхарш тоьхна шен йиш а тойина, дас аьлла к1анте:

— Х1инца хьуна хьекъал дэла йолу свербу ц1ахь а йитина, мичча махка Ваха а кхерам бац вайшинна. Юьззина свербу ю Іза.

Воьд-воьдуш т1ерлойн махка кхаьчна да а, к1ант а. Юьрта кхаьчча, бан Болхов хаьттина, т1ерлойн эла Воўчай Ваха і шиъ.

Т1ерлойн Эло аьлла:

— Шуна бог1у мах а Лур бу аса, пхоьазза т1ек1елйина т1улгийн б1ов йотта Суна.

Эцца элаца мах а Біна, б1ов-г1ала йотта т1елаьцна шына ма1асточо.

Шэшан Болхов д1аболалучу нама чохь дас шен к1анте аьлла:

— «Берзан 1уьргара берзан к1еза а ма долийла, аганара Элан к1ант а ма г1оттийла» аьлла кица ду Вайн. Х1ара элий Суна Дзіка Бевз. Г1ала йина воллушехь вайша вен хьожур ву эла, вайшимма хьегначу къина мах ца балархьама. Кху Элан дагахь шморг х1ун ду хаа, кхуьнан йо1ана т1ехьовза веза хьо, к1ант.

Воккхачу сцябаць к1ант дукха безамехь, Куц долуш Хазаі стаг Хіла. Дас ма-АЛЛАРА, аьтто ма-беллинехь Элан йо1ана т1ехьаьвзина к1ант. Йоь1ан ч1ог1а безам Баха к1анте, цуьнга ша ян рэзу-Хілары а хоуьйтуш.

Эла, х1ор денна сарахь а, 1уьйранна а, вог1ий хьожуш Хіла белхалоша шен г1ала-б1ов муха Юту. Дзік хан д1аяьлла Царан белхаш а Беш, г1ала еш лакха а йолуш.

Г1ала юттуш лахар т1о-т1улг хьала кхоьхьуш йолу б1арзнаш бечу балхахь шаръелла Хіла, шаьш лело дезарг хууш. Т1ера мохьт1улг схьаэцча, шаьш йовлий Юха Оцу некъа охьайоьлхуш Хіла б1арзанаш, лахахь гулбина т1улг болчу Мета. Цигахь шайн букъ т1е т1улг биллича, меллаша б1ов ечу лекхачу Мета, лам т1е хьалайолалуш Хіла уьш.

Г1ала юттуш лакха а яьлла, тхов т1етуьллу хан Гергіеў ма-кхеччинехь, къайлах еанчу Элан йо1а ма1асточун к1анте аьлла:

— Г1ала-б1ов йина ма веллинехь, шуьша вен Волл сан да.

— Ахьа і соьга хаийтарна хьуна баркалла боху аса. Хьо шек а ма хилалахь. Г1ала йина ма-еллинехь вайша додур ду. Ахьа цхьаьнгге а х1ума ма алалахь, — аьлла к1анта Элан йо1е.

Йо1 д1аяхча, шен ды Воўчай а Ваха, цуьнга дийцина к1анта, Элан йо1а къайлах аьлларг.

Т1аккха дас во1е аьлла:

— Тахана дуьйна б1евнан бохь Гома Бота Боло Бэза вайшим-ма. Шолг1ачу дийнать дуьйна г1алин бохь Гома Бота волавелла дай, к1анттий.

Цхьана дийнахь т1евеанчу Элана гіна г1алин бохь Гома буттуш Хілары.

— Б1овнан бохь Гома бутту аша, — аьлла Эло белхалошка.

-Шена хууш ца хиллачуха, лакхара охьа а воьссина га баьккхина хьажа а хьаьжна:

— Эх1, Дэра гам а ма белла кхуьнан бохь, х1ара нисба ц1ера чарх ца яйтахь ер ЯЦ, — аьлла, воккхачу стага.

Т1ерлойн Эло шен к1ант а, брэх а кечвина ма1астойн чарх ян вахийта.

І шиъ новкъа волуш воккхачу стага аьлла:

— Шуьша д1акхаьчча, ц1ахь бухахь х1окху сан к1ентан свербу ю Шуна. Цуьнга тхойша могуш-парг1ат Хілары а хаийта, са ма гатде а ала. Оха юттучу г1алин-б1аьвнан бохь гамбелла, Іза нисбеш йолу чарх ян ваийтина ала. Ц1ахь йолу къиг д1а а хеций, куьйра Тхо ц1а кхаччалц ц1ахь Дыта ала, Дзіка кхаба а кхобуш. Тхойша, Болхов чекх ма-Бэл, ц1а вог1ур вуйла а хаийта.

Д1авахана ма1астой ц1а а кхаьчна, церан ц1ахь йолу свербу ц1ахь а карийна, цуьнга Мардас Дзіна косці д1ааьлла Элан к1анта.

Х1усамнанас х1ара шы хьаша Дзіка т1еэцна, тоьхна кхарна уьстаг1 а бийна, шортта даа а, малая а Шун х1оттош. Цул т1аьхьа, Кхан чарх а елла, д1авохуьйтур ву шуьша аьлла охьавижийна. Шэга даийтинчу хабаран ойла ян яьлла свербу.

Бохь нисбеш цхьа а чарх а ма ЯЦ, я ц1ахь цхьа а къиг а, я куьйра а ма дац. Цхьа бохам Хіла хир бу царна. Яхана шен майрачун гергара нах а балийна, царах дага а яьлла, цаьрца Барт Біна цо шайн дай, к1анттий ц1а валлалц Элан к1ант д1а ца вахийта.

Элан к1ант самавалале, меллаша і вижина 1уьллучу х1усам чу а Баха, т1ебеттабелла Іза чехкка д1авихкина. 1уьранна са ма-хиллинехь сама а ваьккхина, Элан брэх ц1а вахийтина зудчо, эле х1ара Хабаров а дохьуьйтуш:

— Хьуна йолах г1ала юттуш Волл сан Мардан, Майра ахьа царна дог1у даьхни д1а а дэла, маьрша ц1а ваийтахь — хьан к1ант маьрша ц1а вог1ур ву, нагахь Санна ахьа Іза кхочуш ца дахь, хьуна хьайн к1ант кхин ГУР Вац, — аьлла.

Веана ц1а кхаьчначу лена цу зудчо Шена т1едилланарг, ма-Дарэн д1ааьлла элі.

Шэга і Хабаров кхаьчча, оьг1аз а Ваха, дарвелла ирх иккхина зла. Ама дадзены х1ума а ца Хіла висина.

Дас а, во1а а, г1алин бохь Ніс а Беш, г1ала йоьттина ялийтина. Эло кхин царна бохам бан а ца ваьхьна, царна биллина мах д1а а белла, ц1а вахийтина і шиъ.

Дай, к1анттий веана ц1а кхаьчча, бухарчу к1ентан зудчо д1а а хецна, Элан к1ант ц1а вахийтина.

Ма1астой Шэшан хьекъал Долчэ зудчуьнца парг1ат Баха хевшина.

ХЬЕКЪАЛ долу ВОККХА СТАГ А, КЪИЗА Эла А

Хьалхалерчу нама чохь цхьа эла Хіла нохчашна юккъехь вехаш, шен махка т1ехь бехаш нах а болуш. Цу Элан 1едал Хіла шен махка т1ехь вехаш къан а Велла, кхузткъа шо кхаьчначу стаге цхьацца Хала хеттарш а дой, царна нийса жоп ца Делчев, цо юуш йолу х1ума чохь йисар г1оли ю олий, вуьйш.

Цхьана к1ентан цхьа ды Хіла кхузткъа шара т1ехваьлла. Цу к1анта і шен ды, верная кхоьруш, Велла а аьлла, хьулвина кхобуш Хіла. І хаа а дэла, Эло кхайкхина Іза т1е а валийна, аьлла:

— Ас цхьа-шы Хаттар дийр ду хьоьга. Цунах ахь нийса жоп лахь, верах хьалхавер ву хьо, ца лахь вуьйр ву хьо.

Воккхачу стага цу Элана жоп луш аьлла:

— Справах Дзіка ду, сан Оцу хеттаршна жоп дала ницкъ кхачахь, х1инцачул т1аьхьа кхин воккха стаг ца вен дош дала деза ахь.

Эло, цо бохург т1е а лаьцна, босы цхьаъ болуш, мас цхьаъ йолуш цхьабосса шы борг1ал хьалха схьа а ялийна, Хаттар Дзіна:

— Х1окху шиннах йоккха муьлхариг ю?

Д1авоьллачу воккхачу стага, і шы борг1ал ара мохе а яьккхина, хьалха хьаьжк1аш а цесная, д1ах1оттийна. Цаьрга хьажа а хьаьжна, къонахчо элі аьлла:

— Х1ара йоккха ю, х1ара рэжыму ю.

Эло цуьнга хаьттина:

— Муха ХІІ хьуна цу шиннах йоккхахъерг а, жимахъерг а?

Воккхачу стага жоп дэла:

— Цу шына борг1алх йоккхахъерг, шегахь ницкъ Болу справы, Мохана дуьхьал а йирзина, х1оъ БАА х1оьттира, жимахъерг, шегахь ницкъ к1езиг хиларна, мохехьа букъ а берзийна, х1оъ БАА х1оьттира. Цу тидамах хиира Суна цу шиннах йоккхахъерг а, жимахъерг а.

Эло цуьнга аьлла:

— Цхьаъ ХІІ хъуна. Х1инца х1ара шолг1аниг хьуна хаахь верах хьалхаволу хьо.

Воттаница шарбина, Стомма юьхьиг а, юткъа юьхьиг а къаьстар йоцуш цхьа Хен хьалха д1а а х1оттийна, цуьнга Хаттар Дзіна:

— Х1окху Хена Стомма юьхьиг муьлхарг Хіла?

Д1авоьллачу воккхачу стага і Хен цхьана лекхачу басара чу-хаьхкина. Бухакхаьчча хьаьжначу цо аьлла:

— Х1ара юьхьиг Стомма Хіла, х1ара юьхьиг юткъа Хіла. Эло цуьнга Хаттар Дзіна:

— Муха ХІІ хьуна Іза?

— Дечиган 1едал ду, мел ахь цхьабосса шы юьхьиг нисйича а, охьанехь ша чухаьхкича, Стомма Хіла юьхьиг хьалха а йолуш, юткъа Хіла юьхьиг т1аьхьа а йолуш, соцуш.

Эла, цо дэла жоьпаш нийса Хілары а магийна, цул т1аьхьа цкъа а воккха стаг ца вуьйш сецна.

ТАЙМИН БИБОЛАТТИЙ, ТАРКХОЙН ШОВХАЛЛИЙ

Хьаша-так Дзіка т1еоьцуш ву бохуш, г1араваьлла Хіла Таймин Биболат. І хезна Таркхойн Шовхал Ваха Биболат Воўчай, і Зэн дагахь.

Ваха д1акхаьчча Іза.

— Ассалам 1алайкум, Таймин Биболат. Тховса ахьа чу ца витахь, буьйса яккха меттиг боцуш висина-кх са, — аьлла цо. Шена т1е тиша бедар юьйхина Хіла Шовхала, ша ца вовзийта.

Дзіка ду, шен тховса бахка безаш дукха хьеший бу, х1ара шы ц1а-м Лур ду хьуна аьлла, раг1у к1ел Віціна цо Шовхал.

Баьхкина схьакхаьчча хьеший. Церан къамел хезаш Хіла Шовхална.

Говраш яйна шайн, ца карайо цхьа шо нама а ю, х1инца уьш йоцуш ц1а Даха йиш а ЯЦ шайн аьлла хьешаша.

Цул т1аьхьа меллаша г1аьттина, Теркайисте д1а а Ваха, шен юрт а г1аттийна, сахилале Майратуьпа Таймин Биболат Воўчай веана хьешийн говраш а ялош Шовхал.

Шэн духар а дуьйхина, кечвелла Шовхал. Д1абаха арабевллачу хьешашна гіна говраш а, кечвелла лаьтта Шовхал а.

— Муха, мичахь карийна хьуна х1орш, — аьлла уьш цецбевлча, Шовхала аьлла:

— Шу оццул холчах1оьттина справы, юрт араяьккхира ас говраш Лахай.

Цул т1аьхьа і хьеший, Таймин Биболат шайца а волуш, хьошалг1а бигина ша Воўчай х1усаме Шовхала. Кхаа дийнахь-бусий хьошалла Дзіна цо.

Ша ц1а воьдуш, дагадеана Таймин Биболатана, цо шен ц1е а ма яьккхира, ша мичара вевза-тыя цунна аьлла. Хаьттича, ша дага ца вог1у хьуна, хьо Воўчай буьйса яккха веана, аьлла Шовхала.

Дег1е Лазар а деана, вала воьжна Таймин Биболат. Ша Леш цо аьлла, Таркхойн Шовхала шайна Дзіна хьошалла а, ша цуьнца х1оттийна Кеп а ла ца дэла, Леш ву са.

Цхьана шийлачу ц1евзинчу суьйренахь цхьа рэжыму стаг Эрна Араха чуваха ц1а доцуш вісім Хіла. Хьена-мілая ву ца хаьа бохуш, саьхьарчу Наха т1еоьцуш ца Хіла Іза. Рэжыму къонах ц1енна чот йоьхна висинчу хенахь цхьана воккхачу стага ша Воўчай чукхайкхина:

— Схьавола, цхьана буьйса йоккхур вай. Чохь Сой, і вай йо11ий бен стаг Вац, — аьлла.

Воккхачу сцябаць йо1 кхиъна яьлла йо1 хила Тарлеў. Ткъа Іза Суна г1иллакхехь а ма дац аьлла, г1айг1ане хьаьвзина к1ант. Цуьнан дагахь долчух шекваьллачу воккхачу стага, дуьхьло ца йойтуш, чу а вигина, йовхачу пеша хьалха охьа а хаийна:

— Ас хьо чу а Віціна, Цундэля ахьа сан йо1 йига еза, — аьлла. Цецваьлла, воьхна йоьхьанца к1ант, Ама Дагары ца хаийтина.

Ша хьалхе д1абоху хьоьга. Сан йоь1ан шы б1аьрг бац хьуна, сан йоь1ан шы куьг, багахь Мотт бац хьуна аьлла, т1етоьхна воккхачу стага.

— Х1умма а дац, — аьлла резахилла к1ант.

Цул т1аьхьа воккхачу стага схьакхайкхина шен йо1. Ч1епалгаш чохь Шун а дахьаш йо1 чоьхьа яьлча, цецваьлла, д1ахьаьжжинчохь висина к1ант, ша Левіна Хіл-кх кху стага аьлла дагадеана цунна.

Т1аккха хаьттина к1анта йо1е, цу хьан дас хьо-м дала тоьхна ю ма Бахар: шы б1аьрг бац, шы куьг дац, звадыяш Мотт бац.

— Сан шы куьг дац бохург, са Сайно г1уллакх доцучу ца г1ерта бохург дару хьуна, — аьлла, д1адолийна йо1а къамел. — Сан шы б1аьрг бац бохург, са Сайно балю боцучу ца хьоьжу бохург дару хьуна. — Мотт багахь бац бохург — Сайно г1уллакх доцург аса ца дуьй-цу бохург дару хьуна.

Ма хьекъал долуш ю х1ара йо1 аьлла, і т1аьхьа а х1оттийна, ц1авахана к1ант.

Таркхойн Шовхала Нохчийчуьра бу боху к1ентий ша Воўчай хьошалла кхайкхина Хіла. 1уьйранна уггаре дуьра кхача хьалха биллийтина цо хьешашна. Хьеший, яаеззачул х1ума а кхаьллина, д1абевлла. Делкъехь уггаре чаьмза ЮУРГУ хьалха йиллийтина, тохара Санна, хьешо юъчул х1ума а йиъна, д1абевлла уьш. Суьйранна уггаре чомехь пхьор хьалха диллина хьешашна. 1уьйранна а, спраў-къехь а Санна, к1еззиг х1ума а йиъна, уьш д1абевлча, Шовхала хаьттина:

— Ма тамашийна х1ума ду Шена гинарг. Дуьра а, чаьмза а, чомехь а хиларх, цхьатерра бен ца йиъна-кх аша.

Эвтархойн Ахьмада жоп дэла:

— Хьан шуьнехь чомаш хержа даьхкина дац Тхо. Няхай шуьнехь къонах а верстар Вац, нехай хьаьвди т1ехь дын а берстар бац.

МУХА Х1ОЬТТИНА ГАЛАНЧ1ОЖАРА 1АМ?

1амкъе олуша йолчу к1отарахь Хіла і 1ам. 1ам лаьтта справы олуша Хіла цунах 1амкъе.

Цу 1ома хі ч1ог1а ц1ена а, дарбане а, деза а лоруш Хіла. Цу 1амкъа 1аш болчу Няхаю цхьана оьзда йоцучу зудчо берийн боьха х1уманаш йиттина цу хийистехь.

Цул т1аьхьа і 1ам, сту а Хіла, болабелла Галанч1ожний, Ялхарний юккъе лаьтташ болчу ломах цхьа церг а йоккхуш, Галанч1ожа охьабеана. Цунах 1амбедеча олу. 1амбедеча бохург — 1ам бедда бохург ду.

Цхьана майдана йисте кхаьчна сту. Цу майданахь шайн-шайн ардаш охуш нах Хіла. Іза майдана хьалабаьлла, уггар хьалха цхьана доьзална гіна. Дас, нанассий і сту д1абожа, ваннаў сту г1елбелла аьлла. Шына Беро, няхай бу і боххушехь, дас схьа а лаьцна, д1абоьжна сту.

Стара ког баькх-баькханчара хі долуш Хіла. Цо кхозлаг1а га боккхуш, баша а бешна, 1ам Хіла цунах.

І сту д1абожа аьлла дай-наний, готий чу Дахно, шы бер д1а а кхуссуш.

Х1ета х1оьттина і 1ам, х1инца а болуш бу боху. Галанч1ожан 1ам ц1е тиллина Наха цунах.

Ялхара Оцу 1амкъе олучу к1отарахь х1инца а цхьа доккха арду боху, хьалха і 1ам лаьттина.

Къан а Велла, г1ора а эшна, доьзална балі вала воьлча, халкъалахь сецна даьлла ламаст кхочуш деш, цхьана тускар чу а виллина, говран ворданахь к1анта д1акхосса ваьхьна Хіла шен да. Генна, Адам т1е ца кхоччуча, д1аваьхьна цо Іза. Цхьана Берда йисте а ваьхьна, ша чукхуссуча даьлча, дас аьлла шен к1анте:

— Айхьа са чукхуссучу хенахь соьцане тускар ма кхоссалахь.

К1анта хаьттина Дега:

— І х1унда бохура ахьа?

— І тускар хьуна хьайна а оьшур ду, хьайн к1анта, х1инца ахьа са Санна, хьо д1акхуссучу хенахь.

Цо иштта хьехар дзічэюць, к1анта Дзік ойла а йина, шен ды юханехьа ц1а ваьхьна.

І шиъ ц1енна Гергіеў кхоччучу хенахь царна дуьхьал кхетта Оцу сцябаць к1ант. Цо, цец а ваьлла, шен Дега аьлла:

— Вай, ахьа юхавалош ма ву Вайн дада. Іза д1акхосса ваьхьна вацара хьан?

Дас жоп дэла к1антана:

— Соьга дадас элира: «І тускар д1а ма кхоссалахь соьцане, хьуна хьайна а оьшур ду хьуна Іза, хьайн к1анта хьо д1акхуссу хан т1екхаьчча». Цо Іза аьлча, ойла а йина, дош дац-кх аса лелорг аьлла, ойла Хіла, х1ара ц1авалош вог1у-кх са.

Т1аккха жимачу к1анта шен Дега аьлла:

— Хьо дада а эцна д1аваханчул т1аьхьа, сан а дезар ду-кх цкъа маццы а, сан дас шен дена диннаргдан, бохуш, ойла йоьхна, виссинера-кх са. Ма Дзіка ду-кх ахьа дада ц1а а валийна, сан са парг1атдаьккхина.

Цхьалхха цхьа к1ант вару къеначу дэн, ненаю. Дукхавезаш, 1алашвора Царан шайн к1ант.

К1ант кхиъна ваьлча, ломахь г1арабаьлла Дзіка динний, нуьйран г1ирссий, т1емалочун барзаккъий кечдира дас-нанассий шайн к1антана. Ама цунна цхьа бохам хиларна кхоьруш, ц1ера ара-м ца волуьйтура Царан Іза.

Цхьана дийнахь юьртара к1ентий кечбелира ламанца сакъера Баха. Цхьаъ бен воцчу к1антана а лиира цаьрца Ваха.

Дений, нанний т1евеъна, цо элира:

— Са а вахийтийша юьртарчу к1енташца дуьнене б1аьрг Тоха. Суна лаьара, кийра бахьош долу, шал шийла шовда малая. 1уьйранна Малх схьакхеташ, сарахь беттаса кхачлуш ган. Суна лаьара Махо техкош, дог1ано дашош, Малхііла дакъош ламанан басешкахь лаьтта къорза зезагаш ган, супу лаьара 1уйранна тхинах яжа арайолу Месяц буьхьиг ган, г1елашна сагатделла сіра сай г1ерг1аш ладог1а, 1аннаш, даккъаш декош, мацалла уг1учу БАРЗ ладог1а. Вахийтийша са к1енташца дуьнене б1аьрг Тоха.

— Х1ан-х1а, к1ант ма г1олахь. Пурба дац хьуна! — элира къеначу дас.

— Са къинт1ера ца елі хьуна, к1ант, хьо водах! — элира нанас.

Юртара к1ентий сакъера Бахар, цхьаъ бен воцу к1ант висира кхерчан а, ц1ийнан а гонах хьийза.

Цхьа хан яьлча, юьртара к1ентий кечбелира экханна талій Баха. Дений, нанний т1евеъна, к1анта элира:

— Са а вахийтийша к1енташца экханна талій. Суна лаьара ламанан Курчаў Лечачым ижонна мохаюьллуш ган, цуьнан ирачу м1араш юккъе нисделла дала са легашка кхаьчна, рэжыму олхазар детталуш ган, дог лоцуш Пха тоьхна, стиглахула биркъаш д1а-схьа яржош, і кура ЛЁЧА чудаийта, лечанан м1арех к1елхьарадаьлла, Сіна марш хааелла, стиглан сийначу 1аьрчешка рэжыму олхазар хьаладолуш ган. Суна лаьара иччархочух ларбалархьама генна д1акхарстийна сирла б1аьрг ойлане баьллачохь сецна, ламанан лекхчу Тарха т1ехь курэй аркъал цесная лаьттачу Курчаў хьехе * б1аьрг Тоха: Оцу семачу хьехана тебна улло Ваха, дег1 лардеш Пха тоьхна, маь1ах шотха доккхуш, Іза къахкийна, дуьнен чохь ішоў Сема х1ума дуйла цунна хаийта. Суна лаьара Масару ** къахкийна, эккхийна лаца, дуьнен чохь ішоў маса х1ума дуйла цунна хаийта. Бухбоцчу сийначу стиглара сирла седарчий Санна Долчэ цуьнан хазачу б1аьргаш чу хьаьжна, хьаьстина, Іза д1ахеца, къизчу ичархойл дукха дуьнен чохь къинхетамен нах Буйло цунна хаийта. Вахийтийша са к1енташца экханна талій.

— Ваха пурба дац хьуна, к1ант, ма г1олахь! — элира къеначу дас.

— Са къинт1ера ца елі-кх хьуна, к1ант, хьо водах! — злира нанас. Корта охьаоллийна д1авахара к1ант, ткъа цуьнан нийсархой талій Бахар. Дэн, ненаю пурба доцуш цхьаннахьа а ца воьдура к1ант.

Ц1еххьана ирча кхаъ Беар лаьмнашка: мостаг1 ву т1ег1ерташ аьлла, цуо буржалш дахьа ламанхошна Тоха, Леш Біна уьш бацо.

Юьртара к1ентий, къонахий кечбелира мостаг1ашна дуьхьалбовла. Аьртаниг ирйира, есаниг юьзира Царан. Шэн Шыра г1аг1 дег1е а дерзийна, тешаме герзаш юкъах а дихкина, к1ентан да а вахара мостаг1ашна дуьхьал, шен к1антана а ца хоуьйтуш, лата везачохь — лата а, вала везачохь — вала а.

Ішоў хьалха д1акхаьчна, мостаг1ашца т1аме х1иттина т1емалой карийра цунна. Къаьсттина ч1ог1а т1ом Беш вару цхьа цавевза т1емало. Юьхь т1еоьзна з1енийн цхар, т1едуьйхина болатан барзакъ. мостаг1ийн декъех саьлнаш х1иттош, ткъес Санна карах лепаш шаьлта. Цецваьлла висира воккха стаг да а, цуьнца Берш а.

— Міла ву і ч1ог1а т1ом Беш валу т1емало? — аьлла, хаьттира воккхачу стага дас.

— Іза хьан к1ант ву, дада! Хьан цхьаъ бен воцург! Дзіка к1ант кхиийна Хілер ахьа! Дала дукха вахаволда Іза! — элира т1емалоша.

Ама Хала дару i к1ант дукха вехар ву ала. Берриг шайн ницкъ гулбира мостаг1аша. Маса а цхьаъ Санна цхьаьний т1елетира уьш Оцу турпан к1антана. Вуьйжира к1ант. Велира турпан. Т1аккха т1етаь1ира ламанхой мостаг1ашна. Х1аллакбира Царан уьш. Бисинарш лаьхкира. Дукха декъий дисира Оцу т1еман Араха мостаг1ийн.

Г1оьмакхех, таррех бармэны а Дзіна, т1е Верта а цесная, ларвеш цу т1е а виллина, ваьхьира т1емалоша к1ант — турпан ваьхначу юьрта, Вінчы юьрта, Нана ехачу кет1а.

Болатан г1аг1 малхехь къегаш, кхачбеллачу Батт тера йолчу юьхьа т1ера сирла нур г1уьттуш.

— Х1ей вежарий! Собарделаш! — элира к1ентан дас. Севцира нах. Вистхилира к1ентан ды:

— Къонахий! Сан ницкъ кхочур бан, к1ентан нене х1ара ирча кхаъ д1ахаийта. Са кхоьру х1окху кхоо Нана а ерна. Вац Шуна юккъехь маттана, д1атийра къонахийн, т1емалойн тоба. Г1еххьа нама яьлча, нахах къаьстина, хьалхавелира башламанан бохь Санна къоьжа корта Болу воккха стаг.

— Схьаба Суна дечган пондар! Цуо дуьйцур ду нене говзачу-хазчу маттаца к1ант валарх. Лалур бу цуьнга і ирча кхаъ! — элира воккхачу стага. Схьабеара пондар. Делха доладелира пондаран мерзаш. Бека болабелира пондар. Шэн пондарца тобанна хьалхавелира воккха стаг. Араелира к1ант віна Нана. Цунна Гіра Вістой-хуьлуш стаг воцуш, г1айг1ано кортош охьаохкийна лаьттачу т1емалойн тоба, хезира бекаш, боьлхуш пондар. Бармахь цавевзачу т1емалочун дакъа.

Буьйсанна декачу олхазаран эшарх тарлуш, шийлачу шовданан дэкара буьйлуш, набарна бер дижо нанас олучу АГАНА иллех тарлуш бекар пондар. Пондаро дуьйцура нанас шен цхьаъ бен воцу к1ант мел везаш кхиийна, дуьйцура ненаю сийлахьчу боккхачу безамах. Ц1еххьана пондаран мерзаша ламанан лечанан г1ерг1ар хазийра, лоьман ц1ийзар, берзан уг1ар хазийра. Цуо дуьйцура к1ант-т1емало мел Майра, доьнал долуш кхиънера. Т1аьххьара а, т1еман герзаш вовшахдетталуш Санна, къора бийкира пондар. Хеталора, болатан тарраш турсех детталуш Санна, мостаг1ий боьхна, маьхьарий хьоькхуш Санна, т1еман марсаллехь майрачу к1антана т1ера барзакъ болатан г1овг1анца декаш Санна. Цо дуьйцура к1ант-турпан мостаг1ех мел Майра Летта, цо уьш муха х1аллакбина. Т1аьххьара цхьа сирла ц1ена аьзнаш г1евттира пондаран мерзех. Уьш дэкара маьлхан з1аьнарех тарделла. Хетара, Царан дуьйцу Даймехкан хазаллех, ирсечу дахарх, Даймехкан сийлаллех, і сий кхуллуш, лардеш болчех лаьцна. Даймехкан дуьхьа баьхначех, Даймехкан дуьхьа беллачех цкъа а церан лийриг цахиларх.

Боьлхура пондар, тийжара пондар.

Ладоьг1ура к1ант Вінчы нанас. Гуора цунна бармахь дакъа. Вистхуьлуш цхьа а воцуш, кортош охьаохкийна лаьттара т1емалой. Кхийтира Нана. Бармахь 1уьллург кхуьнан к1ант вару, кхуьнан цхьаъ бен воцург. Дуьххьара араваьллера Іза ненера пурба доцуш. Іза Майра леттера мостаг1ех. Дуккха а х1аллакбинера цуо уьш. Раварыста ша а. Раварыста даима Ваха! Иштта дуьйцура пондаро. Г1айг1ане йирзина цуьнан йиш.

Боьлхура пондар. Тийжара пондар.

Довха б1аьрхиш хьевдира ненаю б1аьргех.

Къора узарш деш бекачу пондарна т1етевжира к1ентан Нана.

Боьлхура пондар, йоьлхура Нана.

Маццы цкъа Нана т1ера д1аайелча, цецах Санна 1уьргаш девллера пондаран уьн т1е. Ненаю довхачу б1аьрхиша дагийнера Іза. Кхин а ч1ог1а г1арабаьлла бекар пондар. Генна лаьмнашкахула д1аоьхура цуьнан аз. Цуо х1инца дуьйцура ненаю кийрарчу йоккхачу г1айг1анах, къахьонах, балех.

Боьлхура пондар, тийжара пондар.

Дег1 нисдеш, айаелира к1ант віна Нана. Цуо Дог мохь туьйхира:

— Са къинт1ера елі хьуна, сан к1ант!

— Тхо къинт1ера девли хьуна, Тхань турпан! — йийкира къонахийн тоба.

— Тхо къинт1ера девли хьуна, Тхань турпан! — геннара схьахазийра гонахарчу Курчаў лаьмнаша, 1аннаша, хиша, шовданаша. Боьлхура пондар, тийжара пондар.

— Аса декъалво хьо, сан к1ант! — мохь туьйхира нанас.

— Оха декъалво хьо, Тхань турпан! — йийкира къонахийн тоба.

— Оха декъалво хьо, Тхань турпан! — геннара схьахазийра гонахарчу Курчаў лаьмнаша, 1аннаша, хиша, шовданаша.

Боьлхура пондар, тийжара пондар.

Оьгура ненаю б1аьргех довха б1аьрхиш. сийлахь латте а дашош.

*, ** Ламан акха гезарийн тайпанаш.

Шотойн Аьстамар бохуш Дзіка к1ант Хіла. Наха, доьналла долуш Майра ву, олуша Хіла цунах. Дукха ч1ог1а оьзда, г1иллакхе Хіла Іза.

Хьалха заманчохь жимачу зудчо дуьхьала вог1уш къонах стаг хилча, шен Карар бер кхечуьнга д1алуш Хiла я охьа а дуьллий, д1анехьо йолуш Хіла.

Шотойн Аьстамарана дуьхьал йог1уш нисъелла бер а карах цхьа рэжыму свербу. Кхунах шен б1аьрг кхетча, шен керара к1ант охьа а виллина, д1анехьа яьлла Іза. Т1евеанчу Аьстамара, х1ара божа-бер дуй а хаьттина, юххе топ а, шортта ахча а диллана, д1авахана.

БАКЪ Болу ДОТТАГ1ИЙ

Дехаш Хіла наний, к1анттий. І к1ант т1ехь луралла долуш Хіла. Цхьана буьйсанна, лечкъина шен Нана муха ю хьажа веанчу кхунна Хабаров деана: сихонца ц1ера вала, хьуна ч1ир екха бог1уш нах бу аьлла.

Сихонца д1аваха дагахь х1ара воллуш кхин Хабаров кхаьчна: хьан езаш йолу йо1 кхечанхьа д1алуш ю, д1айига валы боху аьлла. Справах х1инца ша х1ун дийр дару-техьа аьлла х1ара 1аш волуш, кхуьнга кхечо, тховса хьан ца Торэ доттаг1ой бу бог1уш, шаьш т1еэца аьлла косці схьатоьхна.

Х1ара иштта шадерг цхьанин т1е а г1оьртина, воьхна 1аш волуш Нанна тосабелла кхуьнан сингаттам. Цунах ца лачкъийна к1ацта х1умма а: деллахь, Нана, иштта Хабаров хезна Шена, ша х1ун дэ аьлла?

— Ч1ир екха бог1у Болу Наха, справы 1ожалла Хіла яьллехь, шайн ч1ир оьцур ю хьуна. Хьан йо1 хьо Шена везахь, соцур ю хьуна. Доттаг1ий т1еэца ахь, уьш карор бу хьуна.

Резахилла к1ант, доттаг1ий т1еэцна цо. Х1орш сакъоьруш 1аш болуш, к1ант сингаттаме Хілары Тоса а дэла, хаьттина Царан:

Шаьш дахкар ца тав-тыя хьуна я кхин сингаттам бу-техьа хьан дагчохь? — аьлла.

К1анта дийцина т1аккха. Шэн Нана муха 1аш ю хьажа веанера ша, Хабаров деара Суна сихонца ц1ера вала аьлла, д1аваха кечлуш са воллуш, кхин Хабаров деара Суна: еза йо1 маре д1алуш ю, д1айига валы аьлла. Т1аккха Айса х1ун дэр ца хууш са воллуш, кхечо элира: иштта аша Хабаров даийтина шаьш т1еэца аьлла. Цуьнан ойла еш 1ара ша, — аьлла дийцина к1анта.

Шайна моттара, хьан дагахь берг кхин сингаттам бу. Хьо вен вог1уш Хіла хьан мостаг1 вийна, хьуна езаш йолу йо1 дехьа Керт хьуна йоссийна, хьо Воўчай даьхкина к1ентий ду-кха Тхо. Тхо муха к1ентий Хэта хьуна аьлла.

Т1аккха кхетта к1ант ша динарг нийса хиларх. Нанас аьлларг дзічэюць, ша юьхь к1айча х1уттург хиларх а кхетта Іза.

Вехаш Хіла цхьа шы доттаг1. Цхьаъ ч1ог1а вехаш Хіла боху, Важа къен Хіла. Къен 1аш волчунна ч1ог1а езаелла бехаш 1аш болчу Няхаю йо1. Ткъа Оцу к1ентан Нанна а цо і бен Ялонен лууш ца Хіла.

Вехаш 1ачу доттаг1чо ша Болу шен бахам д1абелла шен доттаг1чунна. Ткъа цунах ч1ог1а кхаъ Хіла, і йо1 ялийна, Ваха хиъна къен 1аш Хіла доттаг1.

Цхьана дийнахь газу дуккха хан яьлча, ша ца вовзийтуш, ша саг1а доьхург ву аьлла, кет1а веана бахам д1абелларг. Іза, х1ум-ма ца луш, д1авахийтина. Ч1ог1а і новкъадаьлла, ойлане ваьлла х1ара д1авоьдуш, цхьана базар кхаьчна. Кхунна т1евеана, цхьана воккхачу стага дехар Дзіна, ша схьаваллалц х1ара галі лардахьара аьлла. Нагахь ша делкъале схьа ца ваг1ахь, хьайна дуьтур ахьа Іза аьлла, д1авахна і воккха стаг. Шы-КХО дэ даьлча а, і схьа ца веача, чухьаьжча, кхунна гіна галі дуьззина ахча.

І ахча схьа а эцна, д1аваханчу КХО Керт а эцна, ша хьалха ма-Хілары Ваха хиъна. Дзік х1ара Ваха охьахиинчу хенахь кхуьнан кет1а еана цхьа йоккха стаг. Ша хьайна чохь г1уллакх дадзены яийтахьара аьлла цо. Шэн Нана хир ю хьо Тахана дуьйна д1а аьлла к1анта. Дукха хан ялале, Оцу цуьнан Нана ю бохучо йо1 хьахийна кхунна, резахилла КХО і ялийна.

Дагадеана доттаг1чунна, хьаха веза ша шен доттаг1 ву бохург шен ловзарга кхайкхина, бехкбаккха аьлла. Х1окхуо шен Нана яхийтина цуьнга кхайкха.

Шэн свербу ц1аялийнчохь, Дзіка самукъадаьлла х1орш 1ача хенахь, къамел долийра боху к1анта:

— Цхьа доттаг1 вару сан, хьал Долчэ Няхаю йо1 ца йоуьйту Шэга ша къен ву аьлла, цо соьга аьлча, цхьа х1ума ца кхоош, цунна са долара ваьлла Керт-каў д1аделла аравелира са, — аьлла і воллушехь, къамел долийра боху вукхо: ша дийца Мегара Дарый цхьа х1ума? Цхьана диннахь хьо са Воўчай кет1а веара, ас хьо х1умма ца луш д1а а вахийтира. Цул т1аьхьа базарахь цхьа воккха стаг веарий хьуна т1е, галі ахча дитина вахарий Іза д1а? Ас ваийтина сан ды вару хьуна Іза. Хьо Ваха охьахиъначу хенахь цхьа свербу еарий хьо воўчы хьайна чохь г1уллакх Дайце д1аэца аьлла? І сан Нана яра хьуна, ас яийтина, ахь цунах хьайн Нана йийр юй хууш. Оцу Вайн нанас Заха хьахийна свербу ялийний ахь? І аса хьоьга яийтина Сайно йиша ю хьуна. Сайно йишин ловзаргахь 1аш валу са муха к1ант Хэта хьуна? — аьлла чекхдаьккхира боху цо.

Эццахь тая а таямніца, гергарло кхин а ч1аг1делла, Ваха хиъна і шиъ.

Цхьа стаг Хіла дуккха а къинош т1е а хьерчийна, холча а х1оьттина, 1аш. Цхьана воккхачу стагана т1евахана боху Іза.

Воккхачу стага аьлла:

— Х1ара шаьпталан лаг * ду хьуна. Цхьана Эрна ара д1а а г1ой, цигахь хьайна ц1ено а дай, і шаьпталан лаг цигахь д1аде. Хьуо вала а волуш цхьа а стаг т1ех ма валийталахь ЮУРГУ ца луш. Хьан къинош т1ера девлча, і шаьптал т1еер ю хьуна.

Воккхачу стага ма-АЛЛАРА д1а а Ваха, шапталан лаг д1а а дийна, юучух ца кхоьтуьйтуш цхьа а т1ех а ца волуьйтуш, 1аш Хіла къинош хьерчийна стаг.

Цхьана дийнахь, говр хаьхкина вог1уш Хіла цхьа Берея. Іза саца а віна, цуьнга чу а волий х1ума а яий г1уо аьлла стага. Т1аккха вукхо, х1ара д1а а теттина, ша сиха ву, аьлла, говр д1ахаьхкина.

Оьг1азваханчу стага т1аьхьа топ кхоьссина вийна Берея. І ве а вийна, кхин цхьа къа хьарчий-кх ша бохуш холчу Ваха лаьттачу кхунна гіна доккха хьаладаьлла шапталан Дыці.

Ч1ог1а цецваьлла Іза:

— Х1окху массийтта шарах гучу ца даьлла долу Дыці, кхин цхьа къа хьарчийча, т1е х1унда падзелі-техьа, — аьлла.

Юха а хьалхалерачу воккхачу стагана т1евахана х1ара. Шена хилларг д1а а дийцина. Т1аккха воккхачу стага аьлла:

— Ахь вийна валу Берея дезаш Долчэ йо1аний, к1антаний юккъе Мотт Болла, Іза цуьнга ца яхийта араваьлла Хіла. Іза ахь нийса вийна. Безамна юккъе Мотт боллар ч1ог1а къилахь ду. Ахьа хьайх мел Хіла къа т1ерадаьккхина.

* Кхузахь — туьркан лаг.

Ч1ИНХОЧОЙ, Ч1ЕНТИЧОЙ ДОЗА КЪАСТОР

Ч1инхой, ч1ентий Хіла боху, доза къастош. 1уьйранна вада везаш Хіла і шиъ. Цхьана дийнахь ведда ДУА лаьцна меттиг царна юьсуш Хіла.

Сиха водуш валу ч1ентий 1уьйранна хьалххехь араваьлла Хіла вада. Хьачарошца а доза лоцуш, шикъарошца а, зумсошца а доза лоцуш Ч1инха охьакхаьчна боху Іза.

Х1етталц вижина а 1иллина ч1инхо, сама а ваьлла, мац, а Велла Хіла. Юххерачу Дыці т1ехь суьйлин ч1аг1а * гіна боху цунна.

— Хьажахьа, — элира боху ч1инхочо, — селхана чу-чу бохуш, кхокха а Хіла, Тахана ч1а-ч1а а аьлла, са 1ехо дог Хіл-кх кхуьнан.

Топ тоьхна і ч1аг1арг е а йийна, юуш 1аш Хіла боху і, ятта а еттина.

Т1аккха цунна вог1уш ч1енти гіна, берриг лам чу а лаьцна. Іза ла а ца дэла, ч1инхочо, ч1ентина топ а тоьхна, і вийна боху.

Ша охьавужуш ч1ентичо коьртара куй схьа а баьккхина, куй кхоьссина боху, меттиг схьалаца, ша Леш воллушехь.

Цундэля ч1инхой дакъа доцуш бисина боху, к1еззиг бен.

МЕХКАН КХЕЛАН САЦАМ

. Генна хьалха д1аяханчу заманахь уггаре а лекхачу лаьмнаш т1ехь, Малхйистахь, Шарах цкъа гуллуш Хіла Нохчийчохь мел валу къонаха-т1емало. Вехаш-1аш мел генах хилча а, Малх кхетале йиллинчу Мэтэ кхача везаш Хіла х1ора а. Ткъа Малх схьакхеттачул т1аьхьа т1аьххьара веанчун корта боккхуш Хіла.

Іза хууш вуно маса шен дын лоьллуш вог1уш Хіла цхьаъ. Ама ламанан буххе Іза схьанислуш, маьлхан хьалхара з1аьнарша серлабоккхуш гіна цунна ламанан бухь а, нах гуллуш йолу Майда а.

«Са т1аьхьависина ваьлла! Х1инца аса Дзіна болар лаг1 ца дахь за тып са воьхна эр ду Суна», — аьлла, дагадеанчу къоначу к1анта схьадаьккхина к1айн йовлакх хьаькхна юьхь т1ера хьацар а дакъийна, Шена т1ера бедар а нисйина, х1умма а ша шен сін дуьхьа вог1уш воцуш Санна, меллаша ламанан буьхь т1е а ваьлла, нахабнік т1евахана.

— Хьо т1аьхьависина, рэжыму къонаха! Дайн 1едал кхочушдеш, хьан корта баккха Бэза Тхань. Вала кечло! — аьлла тхьамданаша цуьнга.

Вістой ца Хіла к1ант. Дег1е зуз доуьйтуш долу і дешнаш схьа-хезча а, Воха ца воьхна. Дуьненах сирла б1аьрг тоьхна, нахабнік ца хоуьйтуш ц1еначу х1аваах кийра бузош доккха са а даьккхина, 1ожалла т1еэца кечвелла к1ант.

Тхьамданаша хаьттина цуьнга:

— Рэжыму къонаха, дийцахь, муьлхачу бахьаненна хьевелира хьо?

К1анта баккхийчу нахах бехк лаьцна, корта охьабахийтина.

— Дийца! — аьлла т1едожийна цунна тхьамданаша. К1анта эххара дийцина бахьана:

— Сийсара свербу ялийнера аса, Цундэля шен хенахь новкъа валар ца Хіла хьевелла са.

— Дадзены х1ума дац, дайнаў 1едал кхочуш Дазаі ца довлу Тхо, — аьлла тхьамданаша.

Ама кхэл кхочуш ян нах кхиале, хаам кхаьчна: «Ма-Валі вог1уш кхин цхьа Берея ву», — аьлла.

Собар Дзіна рызыкант і стаг схьакхаччалца. Ша майдана т1е хьала-воллушехь. берагчы мохь тоьхна:

— І к1ант д1ахеца, са ву т1аьххьарниг.

Т1евеанчуьнга а хаьттина тхьамданаша, кхэл кхочушъяле хьалха, т1аьхьависаран баьхьана.

— Сийсара т1ехьийза йо1 маре яханера сан, — аьлла боху Оцу к1анта. — Іза яхана валу к1ант Тахана шен хеннахь кхуза ца Варна кхоьруш, са Хілалем схьа а веана, лам буххехь коьллашна юккъехь лечкъина 1аш вару са. Са кхийринарг хила а Хілі: і к1ант, Шуна ма-Хаара, дукха хан йоццуш бен схьа ца кхечи. Ткъа са кийча ву вала. Кхочушде дайнаў 1едал.

Цецбаьхна Оцу хаамо тхьамданаш. Дийцаре дадзены охьахевшина уьш і г1уллакх. 1уьйрана охьахевшина делкъанга бевлла тхьамданаш, делкъана охьахевшина суьйренга бевлла уьш, сацам ца хуьлуш. Эххара а шайн кхэл кхайкхийна Царан:

— І Тайп яхь йолу, догц1ена к1ентий вайна юккъехь кхиарна, Вайн дайнаў 1едал, б1ешерашкахь къонахийн-т1емалойн нізам ч1аг1деш Хіла долу, кхин лелон ца оьшу аьлла Хэта тхуна. Х1инца дуьйна д1а цхьанна а мостаг1чух, унах, баланах кхера ца оьшу вай.

Исмайлин Дуда Хілер шен бежнаш дажош рэжыму волуш. Цунна новкъа йог1уш цхьа рэжыму свербу гіна. І свербу Хіла йоьлхуш. Дуьхьалваьлла Дудас хаьттинера:

— Хьо х1унда йоьлху, х1ун Хіла хьуна?

Ша ца йитича, жимчу зудчо аьллера: ша маре яхана дэн ц1а еача, шайн дас АМТ Лур бу, аьллера Шена, і дестечо балю а ца балийтина, марзошна т1еяха юьхь йоцуш, йоьлху ша.

Дудас хаьттина: «Бос муьлха бу а, Эса ду-дац, аьллерий ахь?»

Ца дийцинера ша аьлла зудчо.

Т1аккха Дудас схьа а лаьцна, шайн бежнаш юккъера АМТ д1абигийтинера цуьнга.

— Эса а ду хьуна кхуьнан і д1адига йог1ур ю хьо, — аьлла цо. Оцу марзошна хиънера і цо динарг.

Исмайлин Дуда Хілер шен некъа воьдуш. Дуьхьалкхетта цунна рэжыму свербу, керахь бер а долуш. І Шена дуьхьалвог1у гича, Нана і бер охьа а диллина, юьстах яьлла.

Чехкка т1екхиинчу Дудас, і к1ант вуйла Шена ма-хиънехь, цунна юххе Шена юкъара схьа а яьккхина, тапча охьайиллина.

Цу к1антана свербу ялийча, круці а, герз а, кхин долу совг1ат а дахьаш, воккха хиллачу Дудзіна т1ееанера Оцу к1ентан свербу.

ОБАРГ ЗЕЛАМХИЙ, ЧЕРМОЕВ ТАПИЙ

Мільянер Хіла валу Чермоев Тапа Хіла боху цхьана йо1ана т1ехьийзаш. Цхьана юьрта ловзарга яхана 1аш і йо1 Хіла, шен б1оца веана кхаьчча цига Тапа а. Нахабніка а хууш Хіла боху Оцу йо1ана і т1ехьийзаш Хілары а, цо цунна хан йиллнна Хілары а. Ч1ог1а вазвина т1еэцна Тапа шен б1оца.

Ловзар доладелла д1адоьдуш, Оцу йо1ана хаавелла шен везар кхечуьнга сакъоьруш 1аш Хілары. Ч1ог1а халахетта, ша стиглахь ю я лаьттахь ю ца хууш, йоьхна боху і йо1, і Шена хиъча.

Хелхавала юкъаваьлла боху Тапа. Дерриг а халкъ хьалаг1аьттина. Вукху йо1аца хелха а ваьлла, охьахиъна Тапа. Іза хелхаволуш, хан а йиллина йолчу х1окху йо1ана когаш хьалха герз кхоьссина цуьнан накъосташа.

Цу хенахь цига, т1ехьаьжна беркъа а волуш, цхьа Берея кхаьчна Хіла боху.

Хелхаваккха юкъаваьккхина Іза. Х1окху йо1а Хабаров кхетийтина цунах, иштта х1окху дуьненан х1ума кхоор дацара ша хьуна, ша хелха а яккхахьара ахьа, хьайгахь герзах х1ума елахь. Тапина т1екхаьчча, Іза а кхоссахьара ахь аьлла. Х1окху йоь1аца хелхаваьлла і Берея. КХО ма-АЛЛАРА, Тапина т1екхаьчча, хьалха лаьттах тапча йиттина КХО цунна, т1е латташ а детташ.

Буьрса хьалаиккхира боху Чермоев Тапа. Ловзар ДАП-аьлла сецна боху.

— Цхьана лаьмнашкара охьавеана цхьа суьйле хир ву хьо, ас хоуьйтур ду хьуна, — аьлла, Вістой а хуьлуш, меттиг йиллина боху цо кхуьнца, лата дагахь:

— Хьо стаг велахь, иштта Оцу Мэтэ валы, — аьлла.

— Вайшиннах суьйле мілая ву цкъа къастор ду вайшимма, — аьлла вукхо, — Наха вуьйцуш валу харачойн Зеламха ша ву-кх хьуна, Шена т1ехула долу Верта даржош д1а а дахийтина.

Верта охьакхоьссича, нахабнік гіна боху цуьнан дег1аца долу герз.

— Хьо стаг велахь, айхьа йиллинчу Мэтэ д1авог1ур хьо, — аьлла, шен Дзіна т1е а хиъна, иккхина ваьлла Ваха боху харачойн обарг Зеламха.

Цхьана юьртахь ехаш йолчу цхьана йо1ана т1ехьийзаш цу юьртара бехачу Няхаю цхьа к1ант Хіла. Ткъа х1ара йо1 г1ийлачу дэн-ненаю Хіла. Ша вехаш Хілары тэра, йо1ана даккхий хабарш дуьйцуш Хіла к1анта.

Цхьана дийнахь юртах доккха ловзар Хіла, цу ловзаргахь йоь1ан т1ехьийзаш Воўчай к1анта кхунна уллехь 1ачу йо1е сакъера аьлла Хабаров даитина. Ша лаьттахь ю, стиглахь ю ца хууш 1аш Хіла йо1, шен нийсархошна хьалха юьхь1аьржа а х1оьттина.

Иштта х1ара холчахь 1ача хенахь, дихьа сонехь 1аш Воўчай цхьана къонахчо т1е Хабаров даийтина кхунна. Іза Хіла цхьа беркъа х1ума т1ейоьхна, деха 1аьржа Верта а доьхна. Самукъадаьлла йо1ан.

Ша халхаволуш ца Хіла і къонах, справах кхечаьрга йоккхуьйтуш Хіла. Йо1 хелха моссаза йолу, тапча кхуссуш Хіла къонахчо. Иштта яьлла Дзік хан. Ша куралла йиначу йо1ана оцул сий дадзены ваьхьнарг мілая ву хаа лиинчу вехачу к1анта аьлла:

— Ма кхисса і тапчанаш, кхин і кхоьссинчуьнан соьца г1уллакх хир ду, кхузахь бераш а ду.

Т1аккха а йо1 хелхайолуш къонахчо тапча къоьссина. Хьалаиккхина чухьаьдда ​​вехаш валу к1ант. Г1овг1анаш ца езаш Воўчай къонахчо аьлла:

— Х1инца кхуза 1едалах стаг кхача мега, Цундэля са д1а ца вахча ца валу, хьоьца шморг вайша къастор ду нах боццучохь, ГУР ву вайша!

Т1аккха йо1анна т1е а Ваха. аьлла цо:

— Са Юха вог1ур ву хьуна, маре ма г1олахь, са Зеламха ву хьуна Харачуьра.

Зза дешнаш а аьлла, говра т1е а хиина, д1авахана къонах. Ехха лаьттина йо1, 1адийча Санна. Ткъа Зеламха боху ц1е ма-хеззина, босы хийцабелла вехачу к1ентан.

Дукха хан яьлла цул т1ехьа. Б1е сов шо а кхаьчна цу йоь1ан, кхин маре ца йоьдуш. Ша маре ца яхарх иштта дуьйцу Бахар цу йо1а: оццул юхь1аьржа х1оьттина, ша дог доьхна 1ача минотехь, цо шен к1айн йина юьхь, цо шен Дзіна сий Дзіц ца луш, Іза вог1а ларвеш 1ийна ша. Оццул шераш д1аэхарх, Іза вог1ар Вац аьлла дага ца деана Шена.

Г1араяьлла Хазаі йо1 Хіла цхьана юьртахь ехаш. Хьал Долчэ доьзалехь кхиъна Хіла Іза. І йо1 езаш Хіла къечу дэн-ненаю к1ант. Къелла ца хьехош, цу к1анте маре яха сацам Біна Хіла йо1а.

Хан хене яьлча, йоь1ан дена-Нанна хиъна шайн йоь1ан Дагары. «Цу къечу писе йоьдахь, дуьне дуьсуьйтур охашимма Хьох», — ч1аг1о еш аьлла дас-нанас. Шаьш Санна хьал Долчэ к1анте шайн йо1 маре Яла сацам Біна цаьршимма. І тосаделлачу йо1а Хабаров кхетадайтина т1ехьийзачу к1анте. Ницкъ ца кхаьчна к1ентан еза йо1 къайлах д1айига. Ша оццул Атта хетар хиъна к1антана масех дэ даьлча.

Кхан сарахь марзахой нус д1айига бог1у боху Хабаров кхаьчначу 1уьйранна, хица юьхь юьлуш Хіла йо1, шен б1аьрхиш лачкъо а лууш. Оццу миноташкахь шен п1елгах йоллу дашо ч1уг бага а цесная, юьхь т1е хі тоьхна цо. Шозза-кхузза, юьхьах хі тоьхначу хенахь багара дашо ч1уг легэшка а иккхина, са а ца даккхалуш, ша йолччохь ц1енкъа охьайоьжна Іза.

Кхин Іза Мета Яне а ца еача, орца даьккхина нанас. Ио1 елла Хілары ч1аг1дина баьхкинчара. Тезет х1оттийна, цу дийнан делкъал т1аьхьа йо1 кешнашка а яьхьна, д1айоьллина.

І йо1 езаш хиллачу к1ентан ц1енош, каў-Керт юьртан йистехь Хіла, корах арахьаьжча кешнаш а Гуш. Дзіка Толі ж1аьла (эр) Хіла к1ентан, з1енаца ч1ог1а дихкина а долуш. Йо1 д1айоьллинчу суьйранна дуьйна, ца соцуш, леташ Хіла ж1аьла. Шы дэ а даьлла, хьалха Санна ж1аьла летачуьра а ца соцуш я юучух бат ца тухуш, б1аьргех хиш а ледаш.

— Ванах, х1окхо дадзены мукъана х1ун да-тыя? Х1инццалца ца лелийнарг ​​ду-кх х1окхо лелориг, — аьлла, г1айг1ане хиллачу к1анта ж1аьла д1ахецна буса. Д1а махийццинехь, кешнаш долчухьа д1адедда ж1аьла. Боккъал цецваьлла ж1аьлин ды, Іза кешнийн Керт йолчухьа дедча. Карах герз а доцуш, ж1аьлина т1аьхьа Ваха к1ант. Д1айоьллннчу йоь1ан Коша хорт т1е а даьлла, уг1уш, лац-та ахка доьлла ж1аьла. Шекваьллачу к1анта ведда Ваха ц1ера бел а, Ламі а беана, даьстина каш. Т1аьххьара лахьта даьстича, доккха са доккхуш хезна кхунна. Х1ара кошара хьала а ваьлла, ла-дег1а х1оьттина.

— Х1ей, хиъна 1ийриг, хьо мілая ву? — Халла хезаш аьлла кошахь йоллучо.

— Са-м цхьаъ хир вару, хьо мілая ю? Са ду хьо, ц1ий ду хьо? — кхайкхина к1ант.

Йо1а шен ц1е яьккхина. К1анта аьлла:

— Хьо муха хуьлу Іза, ахь ц1е йоху йо1 д1айоьллина шы дэ а хилча?

Хилларг ма-Дарэн дийца а дийцина, к1ант тешийна цо. Ц1ера Шена т1еюха бедарш яр а т1едиллина.

Цо ма-бохху, ц1а а Ваха, йо1ана т1еюха бедарш еана, йо1 цу кошара хьала а яьккхина, юьрта веана к1ант, ур-атталла дош а ца олуша.

— Хьалха са хьайн дола яккхийта, — аьлла йо1а, — т1аккха йог1ур ю са дена-Нанна дуьхьал.

— І г1иллакхе доцуш х1ума ду. Х1инца Суна т1аьхьа а х1оттий, хеттарш ца деш, йолол, — д1аволавелла к1ант.

Некъехьа долу кор диллина Хіла к1еззиг озийчахьана долуш. Меллаша йо1 цу корехула чу а ялийтина, т1аьххье чуваьлла к1ант. Кадаме баьхкина зударий хьалхарчу ц1а чохь Хіла бийшина. Хан яьлла хан хиларна, йоь1ан ды-Нана Долчэ х1усаман не1 ца хьаеш, 1еш Хіла і шиъ. Тийжаш Хіла йоь1ан Нана. Жимма 1ийча, ма тийжахьа, х1ай свербу, йо1арий-м Неха а Бэл, — бохуш дов дадзены х1оьттина йоь1ан да.

Меллаша не1 а херъеш, буьйса декъала еш, чуваьлла к1ант, йо1 ша йолччохь а юьтуш. Так-Нана къаьрззина хьаьжна.

— Шуьша Доха оьшуш дадзены. Са Хазаі кхаъ бохьуш веъна, — аьлла к1анта.

— Тхойшинна хила Хазаі кхаъ дуьнен чохь бан а бац. Чехкка кехвала! — т1ечевхина ды-Нана.

— Са-м буьйса яккха веана Вац. Г1иллакх-оьздангалла ларйина ас, Тахана а цунах хервала ойла ЯЦ сан.

— Схьачуйола х1инца, — йоь1ан ц1е а йоккхуш, не1 херъеш вистхилла Іза.

Товш т1едуьйхина духар а долуш, ела а къежаш, дена-Нанна хьалха х1оьттина «елларг». Нана кхетамаха яьлла. Мета еача:

— Х1ара бахам хьуна белі охашимма, къинт1ера а даьлла, эхь-бехк дала лоьрийла, к1ант, х1ара йо1 хьуна елі охашимма, — хазийна дас-нанас.

Къахкийча воьлхуш, хьаьстича воьлуш товш Вац къонах. Суна х1умма ца оьшу шуьгара. Шун йо1 юьгур ЯЦ ас. Хьанал къоьлла тоьлаш Хэта Суна, хьарамчу хьолал, — аьлла, йо1 ца ялош, ц1а веана к1ант.

Цу дас-нанас шаьшиъ даллалц некъ ца хадийна боху Оцу к1ентан. Кхечуьнга маре ца йоьдуш, къанъелла боху і йо1 а.

Миклай Заманало хьалха нохчийн цхьа 1адат Хіла. Юьртахь, тоьлла за тып лоруш Болу къонахий хьа а гулбой, Шун хьовзош Хіла. Нохчийн тапча юла а Юлій, шуьна юккъе д1а а къовлий, логах т1ийриг а йоьхкий, Шун хьовзош Хіла, гонаха къонахий охьа а ховший. Т1ийриг, Оза а лой, тапча йолуш Хіла. Кхоьруш Верге, і ялале, юккъера д1авала таро йолуш Хіла, Ама юккъера д1аваьлларг цул т1аьхьа шен нийсархошлахь вистхила йиш йоцуш а Хіла.

Тапча яьлча, къонахийх цхьаъ я вуьйш, я лазош Хіла. Тапча яьлча, лаза а віна, вала ца Леш виснарг, Болхов балуш вацахь, цуьнан доьзална массара а г1о деш Хіла. Іза ч1ог1а лоруш а Хіла цул т1аьхьа.

Хьалхалера заманчохь нах г1о * 1аш Хіла: корехь б1аьрг боцуш, ц1ийнан туьнталг а йоцуш. Не1аре, чохь шийла ца хилийта, бежанан не1 тухаш Хіла.

Цундэля х1инца а не1арех не1 олу.

Іза дукха хьалха Хіла ц1е ю Нихла юьртан. Эвлаяашна езна юрт ю боху і юрт. Цхьа т1ом хиллачул т1аьхьа дукха хан яьлча, Юха рэжыму Калако хиллачохь Ваха охьахиъна Гучинний, Ч1ининний жимах валу ваша Ниха.

Іза 1аламат харцахьара, вунь лелаш, девнаш дезаш стаг Хіла бах.

Дукха йоккха юрт Хіла хьалха рэжыму Калако. Цунна чудог1уш Хіла х1инца Ваьрде, Г1уш-корт, Рег1адухе, Поппарашка Чайморк, Чераморк, К1алхьан йист, Эштан, Дой ирзо т1ехь йолу латтанаш, меттигаш.

Хьалха, рэжыму Калако йолуш, нах бехаш-1аш Хіла х1инца йолчу Нихалан къилба-малхбалехьарчу меттехь. Цунах х1инца а юьртан чоь олу.

Ниха веанчу хенахь х1инца юрт т1ехь лаьттарг беллачу Няхаю кешнаш а долуш, яьсса Майда Хіла. Цунах Юьртан хьаьрим, олу.

Нихас цхьацца стаг вуьш Хіла дов даьллачохь. І стаг волчарна Томана д1алуш Хіла дуккха а латте. Иштта д1аелла ю Ваьр-дэ а, Г1уш-Корт а.

Рэжыму Калако д1алуш ехкар йолу кхаьл хахкийтина Малх бузехьарчу дукъах (рег1ах) ирах. І охьайижжинчуьра дуьйна д1а доза а тохийтина.

Ниха бохучу к1анте еанчу йоь1ан дэн Хіла бохуш дуьйцу, рэжыму Калако. І йо1 дэн ц1а йоьдуш Нихас:

— Хьан дас айхьа ц1е Тоха аллалц цхьа а совг1ат схьа ма эцалахь, — аьлла хьехар Дзіна зудчунна, — т1аккха рэжыму Калако а ехалахь вайна.

Дас йо1 марц1а юхайоьрзуш совг1атийн ц1ераш тоьхна. Йо1 йист а ца Хіла. Т1аккха:

— Ц1е Тоха хьайна луъучуьн, — аьлла дас.

Йо1а рэжыму Калако ехна.

— Шийра кхера хилда-кх і хьехар хьуна диначунах, — аьлла, дас йо1ана елла рэжыму Калако.

Рэжыму Калако бохург «рэжыму ялсамане» бохур ду а бах. «Рэжыму Беш» а олу цунах.

ВАХАС СТАГ ВИЙНА ИРЗО

Яьсси-хі йистехь лаьттачу 1аларана къилбаседехьа лаьтташ ю рэжыму юрт — Девлотби-к1отар. Цунна лакхохь кхин цхьа рэжыму юрт ю — бешАнного-ирзе. Цу шына юьртана юкъахь «Вахас стаг вийна ирзо» олуша цхьа ирзо ду.

Хьалха заманахь Оцу меттигашкахула лелаш Хіла Ваха бохуш ц1еяххана обарг. Цхьана дийнахь цхьана ирзо т1ехь шен жа дажош Воўчай цхьана к1антана т1ебахана обаргаш, хьалха Ваха а волуш. Ж юкъахь Хіла боху кхиъна йог1уш Шалаеў йина шы Бож. Вовшашца ч1ог1а уьйр йолуш, ежаш, д1асхьакъаьстича, 1аха а 1аьхий, т1етт1а йоьдуш Хіла і шиъ.

Т1ебаьхкина, сада1а охьахевшинчу обаргийн б1аьрг кхетта къаьсттина ша ежаш йоллучу цхьана божах. Д1ат1екхеттачу Царан і Бож схьа а лаьцна, къилбехьа а ерзийна, охьайиллина. Ваха шаьлта хьакха кечвелла, ткъа цуьнан цхьа накъост Бож д1алаца х1оьттина. Оцу минотехь, мичара еа а ца хууш, схьаиккхинчу вукха божо охьатаь1на воллучу Вахина коьртах ма1аш тоьхна. Юханехьа кхоссавеллачу Вахас ларамаза д1аластийна шаьлта юххехь Воўчай накъостан логах цесная, Іза вийна.

Х1етахь дуьйна йиссина Оцу ирзонна «Вахас стаг вийна ирзо» боху ц1е.

ВОРХ1 ВЕШИН ЙИШИН ЭКЪА

Тазбичахь цхьана ламанан Басах х1инца а лаьтташ цхьа б1ов ю. Іза ворх1 вашас йоьттина олуша ду. І б1ов лаьтташ йолчу меттигехь 1уьллуш боккха т1улг бу. Наха дуьйцу хьалхалера заманчохь і б1ов юттуш йолчу хенахь і т1улг ворх1 вешин йишас цхьана куьйга биллина баьхьана бохуш, і б1ов юттучу вежаршна яа х1ума т1е а йиллина.

Цу хьалхалерачу заманахь адамаш даккхий дог1маш долуш Хіла. Х1инца і экъа масех стаге а хьалаайлур ЯЦ.

Курчалой-ЭВЛАН Ц1Е МИЧАРА ЯЬЛЛА

Чилла ц1е йолуш цхьа нус Хіла цхьана Няхай. Хазаі а, кура а Хіла Іза. Цуьнан марзахой МОЗ лелош, накхармозий 1алашдеш Хіла. Царан шайгахь токхо йолчу хенахь, хама ца Беш, цхьа накх д1акхоьссина. Кху несо Іза схьаэцна.

Цул т1аьхьа хан яьлла. Мацалла х1оьттина бах. Т1аккха цу несо Шена карийна МАЗах буьззина Болу накх схьаэцна. Уьш цу ма-цаллех бевлла, і МОЗ бахьна долуш.

Иштта сий хуьлуш, д1ах1оьттина Іза шен марзошна юккъехь. Цунах олуша Хіла Кура Чилла. Цигара схьаяьлла ю бах і Курчалой боху эвлан ц1е.

Дукха-дукхе хьалха х1ордакеманашна т1е а хевшина, цхьа б1о кхаьчна Хіла кху махка. Оцу б1онах схьакъаьстина, цхьа стаг висина Хіла т1аьхьа. Іза Лела-аш х1инца шы Варанда йолчу Мэтэ кхаьчна. Кхузахь х1етахь вехаш стаг а ца Хіла. Бакъду, Ч1аьнтий-ч1ожах хьала а, Шуьйта чохь а бехаш-м Хіла нах. Уьш наьрт-аьрстхой Хіла.

Т1аккха і вай вуьйцуш валу б1онах къаьстина валу стаг, Шена наьртийн тайпанара свербу а ялийна, Ваха хиъна х1инца шы Варанда йолчу меттехь. (Шуьйта араволуш лаьтташ йолчу б1овнна дуьхьал, Варандойн лам т1е).

Цуьнан доьзал а Хіла. Цкъа шен луларчу наьрт-аьрстхочуьнца дов даьлла цуьнан. Секха-1одмаш тоьхна Царан вовшашна. Х1окхунан пхьу наьрт-аьрстхочунна варох кхетта, ткъа наьртан пхьу кхунна бехкечу Мета кхетта. Кхан, масла1атана нах юкъа бевлча, т1евеанчо Шена йина чов езах ю, х1унда аьлча, шен кхин доьзалхо хила йиш йоцун справы аьлла, тамы даьхни дехна наьрт-аьрстхочуьнгара. Цо дала а дэла Шэга доьхху даьхни.

Т1аккха масийтта шо даьллачул т1аьхьа т1евеанчунна к1ант віна. Кхуьнан девнахочо шен даьхни юхадехна. Иштта Юха а дов тасаделла царна юккъехь.

— Шуна к1ант віна? — хоттуш Хіла Наха т1евеанчуьнга.

— Дэра ван-м Вінера тхуна і, і Варах дов а даьлла лелаш ду-кх Тхо.

— Справах вай хьаха еза цунна «Варай дов» аьлла ц1е Цілі.

Иштта ц1е тиллина Оцу к1антана. Цунах схьабевлла бу варандой а, Оцу к1ентан ц1арах тиллина юьртана «Варанда» боху ц1е а.

Лахай-Варанда юьртана Къилбаседехьа ду Жоьжахат-1 Ян олуша цхьа 1 Ян. Дийцарехь, цу 1инчухула хьалабевлла Лахай-Варандахула, Лакха-Варандахула Шуьйта Баха паччахьан Салтов.

Батакъин (Шемалан цхьа наиб) т1емалой Хіла паччахьан эскар Жоьжахата 1инчухула хьала ца далийтуш, і 1 Ян лардеш. І т1амца схьадаккха г1ортарх кхин г1уллакх хила а ца тигна, паччахьан эскарийн хьаькамаша Дэшы диллина Батакъина шаьш маьрша Шуьйта д1адахийтахь. Батакъас х1илла дын царна. Дэшы схьа а эцна, цо хьаладовлийтана паччахьан эскарш. Лахай-Варандахула чекх а девла, Лахай-Варанданий, Лакха-Варанданий юккъехь йолчу хьуьна юккъе дирзича (х1етахь і ч1ог1а юькъа хьун Хіла), шайн герзаш охьа а дехкина, хьаннаш хедош, некъ баккха х1иттина-Салтов. Шаьш хьаькхна хьун чалхашка охьаюьллуш Хіла Царан. Цунах яьлла ю Чалхи-т1е аьлла Оцу меттиган х1инца йоккхуш йолу ц1е.

Т1аккха і Салтов иштта некъ боккхуш бахкош, ц1еххьана т1елеттачу Батакъин т1емалоша уьш х1аллакбина.

Нохчийчохь бусалба дын т1еоьцуьйтучу хенахь і т1еэца ца туьгуш, шен доьзалца ведда Теркайисте Ваха варандойн цхьа к1ант Кипчи. Цхьана хенахь Іза вехаш Хіла х1инца Со1дин-к1отар йолчохь. Х1инца а цуьнан ц1арах Кипчи-1ам олуша а бу Со1дин-к1отарахь. Цул т1аьхьа Теркайистехь, Оьрза-г1алахь Ваха хиъна Іза. Царах схьабевлла г1алг1азкхий х1инца а бу цигахь, шаьш тайпана варандой а лоруш. Царан хьалха заманахь шаьш Долчэ баьхкинчу варандошна доккха хьошалла деш Хіла, маьхза хорбазаш а, па-станаш а, кхин Тайп совг1аташ а луш.

Цхьа нах Хіла свербу яло Баха, свербу а йолуш Воўчай стагана. Хиъна зудчунна уьш стенга боьлхуш бу. Лекхачу акхтаргана т1е а яьлла, уьш бог1ий хьоьжуш 1аш Хіла Іза.

Геннахь уьш бог1уш Гінч зудчунна кийра ц1е яьлла, холча-х1оьттина Іза. Кхунах яьллачу ц1аро Оцу акхтарган г1аш ліслівасць долийна.

Иштта цигара дуьйна схьа лесташ ду боху акхтарган г1аш. Мох хилча а, ца хилча а, даимана лесташ ду акхтарган г1аш.

Аўтарскія анекдоты на чачэнскай мове

Забара доца дийцарш.

1. 1ашхой-мартанхочун Забара.

— Хьажахь, дукхавахарг, х1ара х1ун юрт ю? -хаттар Дзіна катархочо валаргхочунга.

— Валарг ю-кх, — жоп дэла валаргхочо.

— Валарг-м шаверг а вару шу, юьрта ц1е йийцахьа, — бегаш Біна катархочо.

— Деллахь ца хаа, Валаргий, Катар-Юрт вовашахкхетталца-м иштта ц1е яра х1окху юьртан, — жоп дэла валаргхочо.

— Эх1, ткъа х1инца Тхань Катар-юртах Шун Валарг схьакхетта ма елі, х1инца х1ун ц1е туьллура ю аша шайн юрта? — хаьттина катархочо.

— Деллахьа ца хаьа. Катархо-Валарг ц1е туьллург хир ю-кх, — жоп дэла валаргхочо.

2. Валаргхойн Забара.

-Х1окху юьртан ц1е муха ю эр Дарый ахьа, рэжыму стаг, — хаьттира юьртара воцучу цхьана стага ца ваьлла х1окху юьрта нисвеллачу цхьана стага.

— Х1ара юрт Валарг ю, ткъа са валаргхо а ву! — жоп делира жимхас.

«Деллахь, х1окху юьртахь 1аш ма вару і сан цхьа хьаша, Іза 1аш валу УРам карор бацар тешна» — ойла еш юьртахула волавелира юьртара воцу стаг жимхана жимма гена ваьлча. Дуьхьала йог1у цхьа свербу саца а йина цуьнга а хаьттира цо:

— Хьажахь, яларгхо, иштта УРам стенгахь бу хаьий хьуна?

— Ой, са х1унда ю яларг! — рэзу йоцуш яппарш йира зудчо.

— Ца хаьа справах Суна-м, і д1о воьдург валаргхо хилчи, хьо яларгхо ца хуьлу? — цецвелира юьртара воцу хьаша.

3. Пису-Мохьмадан жижиг-галнаш

Цхьамма-м піс-Мохьмад ца алархьама Пису-Мохьмад олуша керла ц1е кхьоьллина цхьана мартанхочунна.

Цхьана суьйрана лулхо чувог1уш хаавеллачу Пису-Мохьмадас, х1усамнанас х1инцца Дзіна схьадаьхна жижг-галнаш, дехьачохь хьулдина. Хьулдар х1ун пайду бу, жижг-галнаш муха гена чомехь хьожакхеташ ду ма хаьий вайна-м. Лулахочунна хьалха-м Мохьмадан х1усамнанас стомарлера сискалан ах а, мустбелла шолг1а к1ира а долу морзберам а х1оттийна.

Жимма 1ийна лулахо д1авахан тохавелича Пису-Мохьмада бехказа-волун Кеп х1оттийна:

— Деллахь, хьенех, бехк ма биллалахь хьо ледара т1еэцарна, юучух херделла Тхо т1ехьарчу хенахь. І сискал, морзберам мерзнуў Хіл-м Хіра бац, — аьлла.

— Справах, Пису-Мохьмад, дару уьш-м ша х1инцца схьадаьллачу жижг-галнийн хьожа а йог1уш! — жоп дэла лулахочо.

4. Мумадан кибарчиг.

Пеш юттуш воллуш Махьмудан цхьа ц1ен кибарчиг т1е ца тоьина. Шэн кертахь лахарх кхин ц1ен кибарчиг ца карийна цунна. Лулахь кестта ц1ен кибарчигах ц1а а доьттина 1аш Воўчай Мумадан Керт кхайкхина Махьмуд

— Х1ун боху, — аьлла дуьхьала ц1ачура араваьлла Мумад.

— Деллахь, Мумад, цхьа еттана кибарчиг ма оьшура Суна, пешана йилла ца тоьи сан, — дехар Дзіна Махьмуда.

Дийнна кибарчиг кхоийна, шиъ ах а елла д1авахийтина Мумада лулахо.

Шы-КХО шо даьлча цхьа Рабіць аьтту Хіла Махьмудас а долийна Шена ц1ен кибарчигах дотта ц1а.

Лулахочо ц1а деш новкъадаьлла кет1аваьлла бухд1ахашкахула хьоьжуш лаьттачу Мумадига хаьттина т1ехволучо, салам-Калам а кховдийна:

— Ма г1ийла 1аш-вехаш вару і Махьмуд. Ц1а дадзены ц1ен кибарчиг стенгара яьлла техьа цунна?

— А-а, Іза-м аса еллера цунна, — жоп дэла Мумадас.

5. Дог ц1ена Балавди.

Соьлж-г1алахь ПМК-н кертахь ха дадзены Балх х1оьттина Балавди, кестя-кестта Гуш Хіла лулахь 1енчу Салавдина цу кертара х1ума лачкъийна воьдуш. Эххар дуьхь-дуьхьал 1оттавелла х1ара шиъ. Лачкъийна уьн юьхьаг яхьаш вог1учу Балавдис, Салавди а гіна воьхана ша х1ун эра ду а ца хууш аьлла:

— Деллахьа, Салавди, лачкъон а ца 1емина Хала лачкъайо аса х1ара х1ума!

— Деллахьа, Балавди, х1окху г1алахь мел ериг лачкъийча а, 1емарг ца Хіл-кх хьуна і х1ума лачкъон! — жоп дэла сала

Тхань вешин бераш дару цхьана Малх хьаьжинчу дийнахь буйнахь бепиг юьхкаш а йолуш арадевлла.

— Ой, аша х1ун да? Бепиг бен кхин яа х1ума ЯЦ Шун чохь? — хаьттира аса.

— Ду. ду тхоьгахь-м жижиг-галнаш а чохь! — яхье йолуш жоп делира жимачу вешин йо1а.

— Ткъа аша жижиг-галнаш х1унда ца дуу ткъа? — цецвелира са.

— Іза-м. Іза жижиг-галнаш дууш-м Тхань Нана ю! — шен хьакха Санна ерстинчу Нанна т1ех1оьттира йо1.

7. Сан вешин йо1 Зарэма

Са Воўчай хьошалг1а ялх шо долу вешин йо1 Зарэма йеъна самукъадаьлла і хьовзийра аса:

— Зарэма, аса багахь зурма а олуша, т1араш тухура ду, ткъа ахьа вашина Гайтана хьо хелха муха йолу, — аьлла.

— Ваша, Суна-м ца хаьа хелхаялан, ахьа гайтахь, — дийхира жимчу йо1а.

Са Айса-Сайно йиша а локхуш йо1ах хелха велира, Заремина муха ялан еза гойтуш. Йо1 ч1ог1а самукъадаьлла йоьлура.

— Кхин цкъа а гайтахь! — дийхира йо1а са сецча.

Аса кхин цкъа а ког шаршош уьйт1е ма-ю гуобаьккхира.

— Ваша, х1инца божарех валах хелха! — дийхира йо1а.

Божарех хелха волуш Заремина хьалха бохь а боьг1на, йо1 хелха яккхан вуьйлира са багахь зурма а олуша, т1араш а тухуш. Ама Зарэма букъберзийна д1айолаелира са тергал а ца веш.

— Ой! Хьо стенга йоьду? Вашина хелха ца йолу хьо, ва Зарэма? — хаьттира аса жимчу йо1е.

— Х1ан-х1а, ваша, дог ца дог1у сан! — жоп делира жимчу Заремас.

Шэн вешин х1усаме чувахана Хіла воккхаха валу ваша. Воккхахчу вешина хьалха чайна Стак х1оттийна несо. Такхор Санна ерстина йолуш мел к1езига а кухні чохь ах меттиг д1алоцуш йолу нус, марвешига шен балю балхон йолаелла даима а Санна, шен Майра ц1ахь воццучура:

— Деллахьа, Ваша, алапа а к1езига доккху Оцу Шун вашас. Цо мел юуш йолу х1ума къаьхьа дэ ду-кх. Х1окху кухні чуьра ара волуш а Вац дийнахь а, буса а.

«Даймохк» газета Санна Оза волуш Мохо а техкош лелаш валу шен ваша дага а веъна:

— Деллахьа, юуш Верге і Тхань пекъар ваша велахь а, дег1ана т1е-м хьуна йолучух тера ду і ЮУРГУ, — аьлла марвашас.

9. Г1иллакхен нуц.

Хьайн стунда 1аш Воўчай урамехула, хьо говра хиъна воьдуш велахь а, лаьтта воьссина г1аш т1ех волуш г1иллакх х1оттон деза, хьо къонах велахь! — хьехар Дзіна к1антана дас-нанас.

Керла машен эцна дукха хан ялале, цхьа г1уллакх Хіла стунда 1аш Воўчай урамехула т1ехвалан дезаш нисделла к1ентан. УРам болалучохь шен машен д1а а яйъина і туьттуш вог1уш шайн урамехь нуц гіна, стумцхой ара лилхина. Стунда хьалха а волуш т1ехьаьлхина машен тоттуш г1одан сихбелла уьш.

— Белзин кхачийна хьан? — хаьттина стундас эххар а шен невце.

— Х1ан-х1а, Шун урамехь г1иллакх лаьцна дынара воьссинера са-м! — жоп дэла г1иллакхен невцо.

10. рэжыму к1ант Сайхан.

Цхьа а уллохь воцуш бал диттан буьххье ваьлла 3-4 шо долу рэжыму к1ант Сайхан. Ког а шершина чухецавелла вог1уш, цхьа аьтту а Хіла дуткъа гаьннах тасавелла і шына а куьйга къевлина 1ункар чукхозуш Хіла, ерриг юкъ 1адош хьоькхуш мохь а болуш.

Мохь хезна, ведда т1евеъначу воккхахволчу вашас Халидас, чукхозуш валу рэжыму воша хьалакхевдина схьалоцуш, аьлла Сайхане:

— Д1ахеца баллан га! Ас схьалаьцна хьо!

— Ма хецийта-а-а! — бохуш воьлхуш Хіла Сайхан.

— Х1унда ?! — цецваьлла хаьттина Халидас.

— Ас д1ахецахь, Дыці охьадужуш ду! — жоп дэла дериг дуьне бертал даьлла моьттуш кхеравеллачу жимчу к1анта.

11. Селимин хьалхарчу классехь хьалхара дэ.

Дуьххьара ишколе яг1на ц1а кхечира рэжыму йо1 селіцца.

— Нана! Ва, Нана! — уьйт1а кхоччушехь ц1ог1 туьйхира цо.

— Х1ун боху ахь, сан дашониг! — олуша дуьхьала хьадира Нана, цунна т1еххье баба а, воккха дада а.

— Ахь соьга ўрок пхиъ хуьлу х1унда ца элира хьалххе !? Суна-м цхьаъ бен ца хуьлу моьттура! — т1ечевхира йо1 массарна а.

— Ой, сан дашониг, ишколан Дырэктарам иштта нисдина-кх і, — бехказа елира Нана.

— Оцу директорца-м ас Кхан къастор ду і. Ткъа ишколе х1оа дийнахь эхан деза х1унда ца элира ахьа? Са-м цхьана дийнахь яг1ча йолу моьттуш ма яра ?! — елха уозош шен т1оьрмиг Нанна хьалха кхоьссира Селимас.

12. Исрапилов Хож-Бауддина.

— Схьахьажахьа, і Ц1уц1а бохуш Верге хьо вуй? — хаьттира урамехь саца а віна Хож-Бауддига цхьана къонахчо.

Д1а-схьа а хьаьжина билггал Шэга луьйш вуй а кхетта:

— Х1инццалца схьа-м вару са Ц1уц1а, — жоп дэла Х1ожа-Бауддис.

— Ой, ткъа х1инца дуьйна д1а Муц1а хила дагахь-м Вац хьо? — цецваьлла къонах.

13. Г1иллакхен рэжыму стаг.

Аьрзун з1акарца къовсавелча Санна хьаьвзина Маар а болуш, Іра, сиха уьдуш 1аьржа шы б1аьрг болуш рэжыму стаг аўтобусныя чоьхьа а волуш, сонехь д1атарвеллачу воккхачу стагна улло охьахиира, спортан говрана т1екхоссалуш Санна.

Воккха стаг шен цхьаъ бен йоцу церг туьйсуш морожница къовсавелла воллура. Морожного ч1ог1а г1орийначух тера дару.

Аьрзух тера рэжыму стаг къаьрззина хьаьжира воккхачу сцябаць цхьаъ бе йоцчу церге.

Цкъа а шозза а рэжыму стаг Шена къаьрзича:

— Х1а! — олуша, д1акховдийра воккхачу стага морожного.

Шэн Іра цергаш къарзош схьаэцна цкъа-шозза кхаьллина д1аяг1ийтира морожного жимчу стага. Жимма 1ийна, шен куьг готтачу джинсин кисна даг1ийтина «Суппер стиморол» сег1аз схьадаьккхира жимчу стага. Шиъ буьртиг геннара чуластийна шен бага яг1ийтира цо.

Воккха стаг шен цхьаъ церг гойтуш бага г1аттийна хьаьжничохь висира.

— Х1а, баця! — олуша воккхачу стагана кховдийра г1иллакхен жимчу стага т1улг Санна ч1ог1а Долчэ сег1азан буьртиг. 17 08 08 шо.

14. Гиххойн кура свербу.

Вайна массарна а евзаш йолчу Гихтан эвлайисттерчу биънекъ къаьсттачу меттиге «Соьлж-Г1ала — Катар-Г1урт» мікрааўтобус схьакхаьчча шоп1ара мохь туьйхира салон чу:

— Гихта цэнтры д1авиган везаш стагга а вуй?

— Са т1ай доллучохь охьайоссийталахь, стаг, — кхоьссира цхьана курочу зудчо, кіроўцу аг1ора д1ахьажа а ца ешаш.

Шоп1ара-м шен аўтобус Валаргхьа аг1ора ерзийра, кхин цкъа а ч1аг1алона мохь а олуша:

— Гихта цэнтры воьдуш стаг вуй?

— Са-м ю, — кхин цкъа а кхоьссира Курач зудчо.

— Ой, аса Хатыла-м ма хаьттира, — рэзу воцуш яппарш йира шоп1аро.

— І бохург х1ун ду? Аса т1ай доллучохь са охьайоссийта ца элира хьоь? — т1ечевхира кура свербу, Гихта эвлаюккъехь бен х1окху доккхачу дуьненчохь а кхин цхьа а т1ай доцуш Санна.

Катар-Юрта йоьду аўтобус «т1анк!» — аьлла хьалайотталца новкъайолуш ЯЦ, бехачу новкъахь лаьттарш белла 1оьхкуш белахь а, Оцу аўтобусе хьоьжуш. Эххар а аўтобус йоьттина яьлча, т1ееира сан дахар Санна цхьа ирча свербу:

— Ахча схьакховдадел! — аьлла омра а деш.

Массара а чехкка, ша-шан сиха дала а г1ерташ, д1акховдийра ахча, «і ахча д1аделча а і свербу кочар ер яцара техьа» — аьлча Санна.

Цхьана зудчо-м шына меттигна а ахча делира, цхьа ондуо мел к1еззиг а шиъ-ах меттиг д1аолоцура йолуш свербу Шена уллора д1аериг.

— Цхьаммо ахча схьа ца дэла-кх! — кхайкхира «касіра», «х1инца-м кочар яьллера х1ара» — аьлла хеттачу хенахь.

Массарна а Гуш дару чохь мел волучо ахча д1аделла Хілары. Ама «касір» 1ен а ца 1ийна цхьана жимчу стага делира цунна пхи туьма.

Аўтобус йолаелча, «касір» геннахь йисича, салон Чура зударша г1овг1а эккхийтира: «Оцу, касір аьлча а, Оцу лаьхьано пхи туьма совнаха даьккхира!» — аьлла.

Дов ца соцуш гена даьлча цхьана воккхача стага элира:

— І зуда- «касір» Вайце схьаялон езаш Хілер вай.

— І ма яра хьуна х1окху чохь оьшуш! І х1унда элира ахьа? — воккхачу стагана т1ебирзира зударий.

— Цунна т1ера Карат-Юрта кхаччалца вай ахча д1аделла, цунна дов деш-а-а схьадог1ур дар-кха, — жоп делира воккхачу стага. (Сакавік 2009 шо)

16. Валаргхойн рэжыму стаг.

Массарна а балі даьлла хир ду, Соьлж-Г1алара схьайог1у мікрааўтобус Гихта схьакхаьчча х1утту хьал. Цхьаъ бен гиххо Оцу аўтобусныя чохь вацахь а, і оьций Гихта юьрта юккъе йоьду і, асфальтан зуьбалгех буьззина болчу некъахула. І некъ Гихтан эвлайистехь аўтобус юьртаюккъе д1ахьаьвзичура Валаргт1е схьабог1учул а дуккха а Хала бан дезаш бу, справах а гиххоша диъ туьмий бен ца ло, валаргхойн пхиъ туьма охьакхоссан дезаш хуьлу автобусан шоп1арна.

Цхьана дийнахь Гихта эвлайистте кхоччушехь, ша х1инццалца ма АЛЛАРА:

— Гихта цэнтры Віга везаш стагга а вуй ?! — аьлла хаьттира шоп1аро.

— Са ву! — д1аса а хьаьжна, цхьа а Вістой ца хилчи, оьг1азен жоп делира цхьана жимчу стага.

Рэзу воцуш Оцу жимчу стаге а хьаьжина, шоп1аро-м шен машен ерзийра эвлаюккъе. Цхьа хан яьлча, асфальтан гушна т1ехула гуттар лахъеш йог1ийтуш, д1акхечира аўтобус Гихта цэнтры. Ама аўтобусныя т1ера охьавуссуш стагга а вацара.

— Ванах, ахьа хьо Гихта цэнтры ван лууш ву ца элира? — т1евог1авелира жимчу стагана шоп1ар.

— Сан г1уллакх-м чекхдели, — дуьхьала рэзу вацар гайтира жимчу стага а.

— Ой, і х1ун г1уллакх дару? — кхин а ч1ог1а цецвелира шоп1ар.

— Оццул Сайно балі яьлла х1ара гиххойн цэнтр х1инца а лаьтташ юй хьажа дагадеинера Суна-м, — шек воцуш жоп делира Валаргт1ерчу жимчу стага.

Гуттар а сихвелла хьехархошна т1е1аткъам Беш дош олуша воллура ишколан дырэктар. Ц1еххьана хьехархошна юкъкъехь, хан иккхина Воўчай АБЖ-н хьехархочун телефонан горгли бийкира саца а ца туьгуш.

— Ой, і тэлефон педсоветехь д1аяйан мегаш ма яра! — резавоцуш хьаьжаюккъе шед бірайце дырэктара.

— Ц1ийнан … Нана. Ц1ера етташ ю! — классан чуьра аратилира АБЖ-н хьехархо, тэлефон цхьана минотана а лергара д1аяккха ца ваьхьаш.

— А-а-а, ц1ера етташ елахь-м ц1е яьлла г1уллакх ду Іза, — шен хьехархочух Дзіка кхеташ корта ластийра дырэктара.

18. 1абазан рицкъа.

— Хьо х1ун деш 1уьллу кху чохь вижина, боьрша цициг Санна! — т1ех1оьттира хьаьрччина вижина 1уьллучу 1аббазана, балхара вог1уш чух1оьттина лулахо.

— Д1авала, ма г1ерта сунна новкъа. Сайно Дала делачу рицкъане хьоьжуш 1уьллу са, — жоп делира 1абаза.

— І х1ун рицкъа ду? Болхов ца бізуна х1ун рицкъане сатуьйсу ахьа? — хаьттира лулахочо.

— Болхов Беш волчунна Шена карор ду рицкъа, вижина 1уьллучунна Лур ду ша рицкъа, аьлла боху Дала, — жоп делира 1абаза.

— Вижина 1уьллучун х1ун рицкъа хьажийна хаьий хьуна Дала? — хаьттира лулахочо.

— Х1ун? — хаттарна дуьхьала хаттарца жоп делира 1абазас.

— Дэра дэла стаг ца валлал — «дапамог па беспрацоўі» — элира лулахочо.

19. Г1иллакхен йоккха стаг-катархо.

Валагт1ера юьртара араяьлла а ялале, Катар-Юрта чоьхьа йолаелира мікрааўтобус. Ама Валаргт1ехь аўтобусныя т1ехиина цхьа йоккха стаг не1арна уллохь г1антах таса а елла 1аш яра, ткъа автобусан аг1онца йолу йоккха не1 схьайиллина яра, і мохе а т1е ца къовлийтуш йоккха стага сеца а Ёран.

— Йоккха стаг, і не1 т1екъовлахьара ахьа, чу южура ю хьо х1инцца! — дехар Дзіра шоп1ара.

— Х1умма а дац, са х1инцца Катар-Юрта эвлаюккъехь охьайосса езаш ю, йита ахьа йиллина, — Хазаі г1иллакх х1оттийра йоккхачу стага.

Валаргт1ерчу цхьана йоккхачу ишколан дырэктара «кортира» хуьлийтур ю ша аьлла, цхьа хьехархо Балх д1аэцнера. Ама «кортира» ца луш ишколехь цхьа исклад Хіла лаьттинчу чохь маьнга а х1оттийна, цу чохь 1енвеш Хіла і хьехархо. Ишколехь а, юьртахь а вала вуьтуш ца Хіла свербу ялийна воцу хьехархо, «оха свербу хьахайе хьуна?» — бохуш.

Иштта цхьана дийнахь туьканчу вахар нисделира хьехархочун. Туьканан дас а къадийра:

— Цхьа таямніца свербу яра сан хьуна хьахон, — олуша.

— Свербу-м цхьаъ елахь а, шиъ елахь а новкъа хир яцара Суна, цхьаъ мукъна а «кортира» хьахаяйша Суна, — дехар Дзіра хьехархочо. (24 сакавік 2009 шо)

Жимма ШЭХ моллала а доллуш валу цхьа хан иккхина стаг вару маьлхан тевнехь хиъна 1аш валу узбек Санна тюбетейка а тиллина кечвелла. Ишколан учитал ву ша бохуш Мела а инталгентал а йолуш шеца, ишляпа лелон Даго а ца вуьтуш, хурашка лелош вару кхин цхьа к1унзалан да а. Б1аьргашна т1ета11ийна курочу дагахь коьрта тиллина хурашка а йолуш вог1у инталгент а гіна, 1оттар йира ШЭХ моллал доллучо:

— І аьттан ч1епалг Санна йолу хурашка а ца лелош, сайниг Санна Хазаі товш коьрта сабака Цілі, — аьлла.

— Мегара ду справах, аса чу ма вахханехь тукарца хьаьккхина лаба д1айоккхур ю х1окху Сайно кепкин, т1аккха і хьайниг Санна тюбетейка хир ю-кх сан коьртахь а, — жоп делира инталгента.

24 сакавік 2009 шо.

22. Валаргхойн Дон-Жуан.

Соьлж-г1ала- Катар-Юрт мікрааўтобус Валаргт1е схьакхачан гергга яра, катархой, валаргхой бара цу чохь бисинарш. Т1еххьа 1аш валу цхьа жимхас шен МАБІЛА з1е туьйхира.

— Са схьакхочуш ву-кх. Сихха хинйистте схьайолахь! — дийхира цо мохь тоьхина МАБІЛА апарата чу.

Ерриг а аўтобус цуьнга д1ахьаьжира, Ама рэжыму стаг-м вацара уьш гучохь. Іза МАБІЛА аппаратан керахь вару, аьлчи а з1ена дехьахь Шэга ладуг1уш йолучунга.

— І бохург х1ун ду? Ламаз а дай т1аккха араялахь шовдана йистте! Са а ламаз а Дзіна д1авог1ура ву! — телпона чу мохь беттара жимчу стага. — Са х1инца юьрта чукхочуш ву, сихо елахь Мадзіна! Са хьо сихха ца гича Мегара волуш Вац хьуна! — гуттар а Чура ваьллера жимха.

Рэжыму стаг аўтобус саццалц собар доцуш не1арехьа д1аг1оьртира. Катархой, валаргхой-м цецдеина къайлаха цуьнга хьовсуш бара. Эххар а Валаргана юртаюккъехь биъ некъ къаьсттичохь сиха сацаяйтира цо аўтобус. Ама Іза араэккха кхиале, аўтобусныя чохь 1аш Воўчай цхьана воккхачу стага рэжыму стаг сацош элира:

— Маса а катархошкара, валаргхошкара Маршала д1алолахь Мадинега!

23. Тамаш хьаша.

Валаргт1ехь хьошалг1ахь хьевелла Хіла цхьа хьаша. Наггахь дэ а, шы дэ а юкъадолуш Хіла хьаша Шена нисъйинчу котаман бун Санна жимчу Чура ара ца волуш.

— Ванах, хьо ма ч1ог1а чувоьлла? Хьо Чура ара ца волуш масех дэ а ма даьлла? — цецбевлла хаьттина хьешах ца кхетачу юртахоша.

— Шу шадерш а валаргхой делхьара-м вер вару са х1ора дийнахь а Чура ара, — аьлла хьешо.

— Ой, і бохург х1ун ду? Муьлш бу х1окху юьртахь хьо рэзу воцуш хьуна ган ца луурш? — хаьттина цецбевллачу валаргхоша.

— Дэра бу баларгхой, — жоп дэла хьешо.

24. Ца вевзаш валу накъост.

Дзік хан д1атекхинера ЧИГУ олуша йолу университетехь цхьана дешна валу шы накъост вовшен Ганза. Мел к1езига дуьстича а, цхьа ткъе пхиъ шо-м хир дару. Цхьана хьаькамийн йоккхачу г1ишлон онддачу вестибюлехь Бабёр Санна сонехь лаьтташ вару хено Дзік 1ийшина ша а, ша Санна хено Дзік нох даьккхина Шена т1едуьйхина долу барзакъ а долуш иншарахь дуьйна ишколехь хьоьхуш валу цхьа хьехархо. Хьаьким Воўчай чу ваг1ан ца х1уттуш лаьтташ Воўчай хьехархочуннах б1аьрг кхетта улло г1оьртира цхьа хено дэн-ненаю цхьаъ бен воцуш Санна кхаьбна кхин цхьа хан декхина къонах. Дехьа волуш хьожуш, сехьаволуш хьожуш, Дзік ДУА тийсира къонахчо Шена гуонаха цхьа а ца Гуш лаьттачу хьехархочунна. Эххар а кхин собар ца тоьина хьехархочунна хьалхха вог1алуш хаьттира къонахчо:

— Ванах, Суна вевзаш валу 1аббаз Вац хьо?

— Ву … ву Дэра-кх, — б1аьргех Стомма линзанаш долу куьзганаш а духкуш г1ийла хьаьжира хьехархо Шена хьалха вог1авеллачунга.

— Ткъа, са ца вевза хьуна ?! Са-м Гарун ма ву! К1отарахь 1аш вару-кх са, вай универехь доьшуш долуш. Х1инца-м, бакъ дериг дийцича, жимма хьаькималла а кхаьчна, кхузахь столицехь ву са, — ша рэжыму стаг волуш Санна сиха луьйш, шен кхиамаш бовзийтуш, Вістой хилира Гарун.

— Х1аъ, х1инца вевзи Суна-м хьо, — хан-нама артдинчу озаца, МАБ-бу шэн хуьлчу ницкъаца Шена хазахетаран Кеп х1оттон г1уртуш жоп делира 1аббаза.

— Ой, даўніна, Суна-м хьо вовза а ма ца вевзира юьхьанца! — т1ехтухуш Санна кхоьссира Гарунас.

— Бехк а бац хьуна-м са ца вевзича а, Суна-м Сайно а ца вевза са наггахьа са куьзгана уллохула т1ехволуш са цу чохь гича, — цецвалан бахьана доцийла кхетийра 1аббазас шеца къоначу хенахь цхьана доьшуш Хіла валу накъост.

25. мерах даьлла долу хьошалла дар.

Кхин ваг1ан меттиг а боцуш, ишколан дырэктара къинхетам Беш хехочун Болхов а белла, ишколехь рэжыму цхьана чоьнах чохь 1ен меттиг а нисбина, 1аш-вехаш Хіла цхьа пекъар. Цхьаъ бен маьнга ца Хіла цуьнан, котамийн бун Санна жимачу чохь, кхоъ г1ат йолчу ишколехь. Т1ехула т1е, цхьана шийлачу 1ано і пекъар Воўчай а воссийна Дала хьаша. Ша нохчойх Х1У хьакхалуш Хілары тэра, Оцу пекъара шен тароне хьаьжжина хьошалла деш, ша шийлачу лаьтта а вуьжуш, хьаша шен цхьаъ бен боцчу маьнги т1е охьавижош Хіла буьйсана. Иттех дэ даьлча хьаша д1аваг1на, Ама Ама «х1усамдена» лаьттахь яьхна шийла буьйсанашш балі евлла. І цомгуш Хіла.

— Хьаша шен цхьаъ бен боцчу маьнгина т1е а вижош, ша шийлачу лаьттахь вижина йиллина, цомгуш Хіл-кх і хьенех, — дуьйцуш Хіла хьехархоша вовшен юккъехь.

— Лаьттахь х1унда вуьжуш Хіла і? — хаьттира Тамара бохуш йолчу хьехархочо.

— ой, чоь рэжыму ма ю цуьнан, маьнга цхьаъ бен а бац, — Тамара кхетон г1оьртира коллегаш.

— Чоь рэжыму елахь а, і чохь 1еш валу ишкола рэжыму а йолуш-м ца 1иллина хьуна і лаьттахь. Эцца муьлххачу класе чу а ваг1на, шы парта вул-улло а хилийна, цу т1е охьавуьжур вар-кха, — кхетан дагахь яцара Тамара-м.

26. Къинхетаман жеро.

Дирехтора кортира хир ю а аьлла, кортиран Мета ишколехь цхьа рэжыму чохь маьнга а х1оттийна цу чохь 1аш, вехаш Хіла цхьа хьехархо. Дешаран шо чекхдолуш Хіла дырэктара шен дош кхочуш ца деш. Цхьана дийнахь хьехархойн чоьнехь цхьана хьехархо-жерочо аьлла:

— Деллахь ма Дзіка стаг ву хьо. Тхуна уллохь 1аш велар хьо. Ма Дзіка лелор вару-кх аса хьо.

— Х1умма а дац, т1аккхахула Вайн дирехтора Суна кортира лохур ю ша аьлла дош прамяню хенахь, аса Шуна уллохь ло Сайно і кортира, эр ду цуьнга, — жоп дэла хьехархочо.

27. Леккхара колификаци йолу хьехархо.

Кхин лекхара хилан йиш йоцуш ч1ог1а леккхара колификаци йолуш йолу оьрсийн Мотт хьоьхуш йолу цхьа хьехархо ишколан а, юьртан а, районан а юкъара балю хьалха баккха «раёне» яхийтан кечйира ишколан хьаькимаша. Урокаш-м шолг1ачу исменехь хила езаш яра цуьнан. Ама оццул лекха а, еза а колификаци йолчу хьехархочунна Мета урокаш Яла-м хьалхарчу исменера масех хьехархо орцах ваьккхинера. Физкуьйгалхо, берийн Балх безам бахийта декхарехь валу хьехархо а, берашна адмийн даь1ахкаш муха ю, маса ю а 1амон хьехархо а, берашна йир 1амош валу пондаран мостаг1а хьехархо а схьагулвелира хьехархойн чоьне. Фізрук, трудрук, музыкрук, біёлаг а къовсавелла воллура, ша-шай Лур ма ю і ўрок, бохуш. Оцу хенахь «раёне» яг1ан араяьлла хьехархо-м цига д1а а ца кхаьчна юхакхечира. Ама ўрок яларан сий шайн керара далийта рэзу бацара шолг1а гатунак Хьехархой. Х1инца-м уьш Маса а «раёне» ца кхаьчначунца къовсалуш бара:

— Х1ан-х1а, са ю і ўрок ялан декхарехь. Адмийн даь1ахкаш йагар ян бен Суна кхин х1умма а ца хаьа моьттуш ду бераш!

— Сайно ўрок Айса Лур ю аса-а-а!

Оццул ч1ог1а кховсабелла бохкучу хьехархошка хьоьжуш лаьттачу АБЖ-н хьехархочо б1арзвеллачу кеппара мохь туьйхира:

— Ой, иштта дукха шу дуй хианехьара, са-м вог1ура а ма вацара х1окху Балх, Малінэ х1ара бисарг!

28. Йог1ура ЯЦ і соьга.

Тхань фирмера буьйсана валу хехо вару гуттар а Суна Захле дуьйцуш. І Захле-м дару Тхань дирехторан г1оьнча йолчу цхьа сан дахар Санна ирча йолчу зудчунна дуьйцуш. Ж1ало ша х1инцца аьлла «г1алх!» Дицлой кестя-кестта Юха а олуша долу і «г1алх!» Санна, олура сан хьешо хехочо а:

— Ялонен еза ахьа і Вайн хьаьким, даьттана юккъе Керч лаьтта н1аьна Санна 1ийр ву хьо!

— Йог1ура ЯЦ і соьга! — жоп лора аса.

— Ой, і-м хьо дага а воьг1на Яла йоллуш ма ю!

— Йог1ура ЯЦ! — кхетаван г1уртура са, Шена Оцу захлух а «х1ума кхочура ЯЦ техьа» бохуш ойла еш валу хехо.

— Х1унда? І-м шортта ахча докххуш ма ю! Дийнна х1ара Вайн фірма «юуш» 1аш ма ю і-м! Ялсамане даг1ана шайт1а Санна вехара ву хьо!

— І соь маре яг1ахь, аса фірма кхин юийтур ЯЦ цуьнга! Цундэля йог1ур ЯЦ і соьга.

29. Шы свербу цхьана микроавтобусна чохь.

Дукха Онда йолуш, не1арах аг1онца чоьхьайолуш, «Соьлж-г1ала — Катар-Юрт» мікра-аўтобусных салона чуг1оьртира шиъ свербу. Салонан чохь Халла д1атарбелла пекъарш-нах цхьаммо д1атуьйттуш, вукхо схьатуьйтуш, стоммачу, ч1ог1ачу озаца «ТАП!» Аьлла 1аш болчу нахабніка т1ечехаш, ресорашна т1ехь аўтобус Мета йохуш, Егоша буьйлуш, шайна меттиг Лахай чуг1ула буьйлабелира Зударий. Эххар а, цхьа міска Оза свербу шен меттигера эккхийна, уллохь нисъелла кхин цхьаъ Оза свербу Соне 1аьвдина, д1ата1ийна ондачу шына зударех цхьаъ д1атаръелира. Шолг1аниг-м, ондачу б1аьрг т1ехь ца соцуш ц1ен басар хьаькхинчу, стоммачу балдашна бухахула, говрана хилан тарлучу яккхийнчу цергашна т1ехьара схьа буьрса «г1ун-г1ун» а деш, шына г1антах цхьанна йисттехь тасавелла 1аш Воўчай «Хьехархо» газета Санна озалла вала воллучу цхьана боьршачу стагана улло г1оьртира.

Охьахиина, д1атаръеллачу ондачу зудчо «Газэль» тасс Санна екош, тохайолийтуш ела а луш мохь туьйхира шен накъосте:

— Варелахь, Курпатов, хьажалахь і хьайна уллохь нисвелла «къонах» лаза ма велахь! Вайн Х1У т1ехь цунна дуьхьала д1авалан боьрша стаг Вац хьуна!

Салоны чохь т1ехьахь д1атарвеллачу цхьана воккхачу стага корта а ластийна элира:

— Деллахь, Зударий! Шун х1уна т1ехь-м боьрша стаг оьшу моьттуш а Вац са, Шун шаболу зударий шу шиъ Санна белахьа-м х1етте а!

30. Цхьаъ-ах свербу.

Кхин цхьана «Соьлжа-г1ала — Катар-Юрт» «Газелана» а чуг1оьртира мел ч1ог1а озийна г1оьртича а уггар а к1езига «цхьаъ-ах!» Меттиг д1алоцура йолуш цхьа свербу.

Дехахь а, сехьахь а 1аш Болу г1ийла нах куьйган голашца д1а-схьа а теттина, «кхап-п!» Аьлла Чена к1ур г1аттош кхоьссина деъна муьшгали Санна охьахиира і свербу.

— Ванах, шына меттигах білет эца, бохуш хьийзайо-кх са х1окзу прытвора! — ша автобусан салонан чохь мел болучу нахабніка а, шоп1арна а, кондухторна а, кхин а мел к1еззига а ах дуьненна рэзу ца Хілары схьакъадийра зудчо, стоммачу озаца мерах шок а олуша.

— Ой, і бохург х1ун ду? Шына меттигах мах боьху Царан хьоьга? — цецвелира сонехь 1аш валу цхьа воккха стаг.

— Дэра боху Оцу кондухтор аьлча а, Оцу саьрмико-м і ц1ерца цхьана д1овш а детташ.

— Эх1, деллахьа ма харцо ю Царан хьоьга юьйцург! Царан х1унда боху хьоьга шына меттигех ахча ло? Ахьа-м цхьаъ-ах білет эцча а тоьур ма ду! — цецваьллера воккха стаг кандуктарка лелончу харцонех.

31. Аьрха пассажираш.

— Д1ахьовзае! Хьан ды хьаькха юуш валларг!

— Схьахьовзае, хьан ды налла юуш валларг!

— Паваротніка лата, дундук!

— Ахьа х1ун да, светофораш ягаръеш, рэжыму бер Санна? Яг1ийта хецций д1а, ва стаг ца хуьлу! — ша-шай бен ца олу моьттуш, шоп1арна т1ечехаш, т1е1аткъамаш Беш, голы-наггахь уккална чу х1ума а тухуш, чуьра бевллера «Соьлжа-г1ала — Катар-Юрт» маршрутан микроавтобусан салон Чура пассажираш. Корта белшашна чохь д1а а лачкъийна, вухахьажа ца кхуьуш, басех чу хаьхкина вирворда Санна эккхийна, Гихта чукхаоьссира шоп1ара мікрааўтобус. Гиххой: «Цэнтар! Цэнтр! Цэнтры яг1ийта аўтобус, ва тентаг! »Бохуш т1ечехан бевлича, кхачийра шоп1аран собар. Цхьа буьрса Чена к1ура юккъехь тормаз тоьхна «Газэль» сацийна, Чура сиха охьаиккхина г1аш, вуха а ца хьожуш, Валарган аг1орхьа «Юм» йеш, «т1ета1ийра» шоп1ара.

Шоп1аран сийдацаллах цецбевллачу пассажираша, кораха кортош ара а яьхна, т1ехьа мохь туьйхира:

— Ахьа х1ун да, ва тентаг ?! Гихтан цэнтр цигахь ЯЦ хьуна!

— Кхин Оцу цэнтры ког д1а-м боккхур бац! Шайна лаахь, шаьш яг1ийта аўтобус Гихтан цэнтры а, т1урнене а! — олуша вирб1арзан боларехь Валарган аг1ора д1атилира шоп1ар.

32. Валаргхойн гісторык-Хьуьсенан Забара.

— Ахьа х1ун леладо, 1алавди? Хьо ма г1ийла ву Тахана? — хоьттура Хьуьсена, Валарган эвлаюккъехь дуьхьала нисвеллачу, шен хеннарчу воккхачу стаге.

— Ца га хьуна, Коч-хечий леладо-кх, — резавоцуш жоп делира 1алавдис.

— Ой, хьо-м рэзу воцучух тера ма ду хьайн куча а, хечийна а? — хоьттура Хьуьсенас.

— Х1ун Дзіна аьлла хир ву кхарнна рэзу? Тиша ма ду х1орш!

— О1, уьш д1а а дахий кхиссий д1а а даг1ийтий Лела т1аккха, — хоьхура Хьуьсенас.

33. Шы к1ант-дешархо.

Ишколан шуьйрачу, ехачу уьйченаш екош, маьхьарий Хьоькхуш, ловзуш, 1ункар-Берташ кхийсалуш, кхоалг1ачу г1ате хьаьвзина хьалабоьдучу ламин аг1онна т1ехула чухехкалуш, Каде хьийзара шы дешархо.

— Шу цырку х1унда ца доьлху, кхузахь харцхьа а ца лелаш? — хаьттира эццахь гучуваьллачу хьехархочо-воккхачу стага.

— Ваша, тхоьгахь ахча дац цырку даг1ан! Ахьа лохьа тхуна «шай-кай», тхойшиъ-м Хазаі а хеташ г1ур вару цырку, — дехарашка велира шы к1ант.

— Аса-м цырку Балх х1унда ца воьду шу шиъ, боху, — шы к1ант кхетон г1оьртира хьехархо.

— Ой, цо х1ун дуьйцу? Оха х1ун Болхов бийра бу циркехь? — ца кхетара шы к1ант.

— Х1ун Болхов бийра бу бохург і х1ун ду? Маймалийн Мета хир ву-кх шу шиъ! — кхетийра хьехархочо аьрха шы к1ант.

«Соьлжа-г1ала — Катар-Юрт» маршрутан микроавтобусан салона чу ваьлча, цец а деина висира са. Ессачу салона чохь цхьаъ ша рэжыму стаг вару, ехачу къорзачу кепкин Лабінаў к1елд1ашкахула «цкъа а дуьненчохь эхь хила а Хіл техьа?» — аьлла хоьтийтуш сийна шы б1аьрг а къерзош 1аш. Маса а есачу креслошна т1ехь хьаьрчина 1уьллу лаьхьанаш Санна 1охкуш цхьацца къорза кепка яра.

— Ой, х1ара меттигаш шаерш а ахьа д1алаьцна-м ЯЦ? — цецвалар гайтира аса жимчу стагана.

— ЯЦ Дэра-кх уьш-м «заняты», — кхоьссира сийначу б1аьргаша кхин а эхь доцуш къаьрзаш.

— Ткъа, х1ара «оьрсийн Рембон» кепкаш хьан ехкина г1анташна т1е, меттигаш д1алаьцна яцахь? — кхин а ч1ог1а цецвелира са.

— Аса ехкина-кх і супер-моднымі кепканаш Оцу «креслошна» т1е, — са 1овдал, шен ма хуьлу кхетон г1ертара рэжыму стаг.

— Сцены? — кхетан волуш вацара са 1овдал-м.

— Ой, дзядзька, хьо-м кхетан волуш а Вац. І суппер-моднымі кепкаш юхкуш ву-кх са! — шен т1оьрмигна Чура кхин а иттех къорза кепканаш схьаехира сийначу б1аьргаша.

35. «Маьрша г1ойла шу» — х1инцлерачу нохчийн маттахь.

— Давай, справах! — Курач дагахь шен накъосте кхоьссира Валаргана эвлаюккхехь цхьана кхонахчо шен накъосташка.

Сайно г1уллакх доццург хийла леладо-кх аса. 1ен а ца Велла т1евахана хаьттира аса нохчийн къонахчунга:

— Бехк ма биллалахь, ванах, оьрсийн маттахь «Давай!» Олуша х1унда кхъаьста техьа Вайн нах д1а, схьа?

— Ахьа х1ун дуьйцу, баця? «На, бяры!» Ала-м ца дезара аса Оцу екхаргашга, д1а, схьа къаьсташ ?!

36. мерах хьокху йовлакх.

Ц1ера араволуш кисанахь йовлакх доцуш араваьлла, кірмашовыя юккъе хьаьвзинера цхьа воккха стаг, цигахь оьцур ду-кх ша і, аьлла.

— Оцу жимчу йовлакхах х1ун доьху ахьа? — хаьттира цо базаран мог1анехь йовлакхаш духкуш лаьттачу «новий чеченех» йолчу цхьана «бізнесмене».

— Дэра ду і йовлакхаш, ваша, нехаш Санна, ч1ог1а дораха д1адухкуш! Эцахь хьайна шы-кхоъ, — жоп делира зудчо.

— Дораха ду, бохург і мел ду, ахачанца дуьстича? — хаьттира воккхачу стага, нехаш таханлерачу дийнахь х1ун мяхах ю ца кхеташ.

— Селхана-м «дивестинах» д1адоьхки аса уьш, х1ара шы-кхоъ бен ца дуьсуш. Тахана хьуна, хьо Дзіка стаг хиларна, цхьана «Істан» д1алур ду-кх аса, — шен дагахь шморг хаийтира «новий чеченас».

— Деллахь, свербу, ша і говра мах болуш Хіл-кх і хьан мерах хьокху йовлакхаш, — зудчунан нехийн мах хадийра воккхачу стага.

Малінэ йисарг, Оцу «Соьлжа-г1ала — Катар-Юрт» микроавтобусна т1ехь ца хуьлуш а ца дуьсу х1ума. Г1алахь т1ехиира і рэжыму стаг-валаргхо рейсан аўтобусных. Ама: «Булочкаш! Чипсаш! Напиткаш! »- ц1ог1 а хьокхуш Тхань« Газелан »йиллинчу не1аре ах чоьхьа а йолуш д1ах1оьттира« цкъа а кочара ера ЯЦ-кх х1ара, і шегарчу лотокна чохь мел йолу булочкаш шиъ мах луш схьаэцча а! »- ойла дагайоийтуш цхьа« новы чеченех » йолу, «бізнэс» лелош йолу свербу. Дерриг а дуьненахь «бізнэс» бохург «г1уллакх дар» бохург ду, ткъа «новы чеченаша» шайн спекуляцех олу і деза «бізнэс» боху дош.

Ама сан къамел Оцу пекъаран «бізнэс» дац, Ама даима а Санна, Сайно хьомен валаргхойх, гиххойх, катархойх а ду. Валаргхо-жимчу стага маса кховдийра шен ехачу вортана буьххьехь дохку Меца б1аьргаш йиллинчу микроавтобусан не1арехьа. «Суна цхьа пакет … шиъ … кхоъ пакет чипсаш, булочкаш, пираьжкаш, мерзнуў хі …» — дагардан вуьйлира і, «цкъа а вузар а вуй техьа х1ара?» — аьлла хоьтийтуш.

— Новкъахь ч1ог1а мацлуш ву са … — бехказа вуьйлура г1иллакхен рэжыму стаг, ша цхьана дуьнен йистте воьдуш Санна 1овшан г1ирс а эцна, ткъе пхиъ, ткъе итт кіламетр бен гена шен Ваха ца дезахь а.

Ама даима а Санна уллохь нисвелла цхьа воккха стаг-м ца 1енвелира Шена хетарг ца олуша:

— Деллахь, рэжыму стаг, Хабаровскера Вайн ц1а кхаччалц хьо схьаван дезаш хилахь-м хьо мацалла лийра ву! — кхоьссира цо.

38. Кхин цхьаъ а Тхань нус.

Вежарий дукха хилчи, несарий а хуьлуш Хіл-кх алссама. Са хьошалг1а вог1у аьлла, ша-ша Дзіка хила г1ерташ тохабеллера сан несарий а. Суна ч1епалгаш дукха дезий хууш йолчу цхьана несо цхьа бога дуззина ч1епалгаш динера. Ама даима а ч1епалгашна чохь алссама хуьлуш йолчу к1алдана Мета, і ч1епалгаш харцахьа Дахау йоллуш Санна, к1алд а ца къаьсташ, сийна хох боьллинера цо Оцу шен хьокхамаш Санна Стомма Долчэ ч1епалгашна чу.

— Аса-м, са ч1епалгехь хьегна Хілары тэра, цхьа ах бога дассийра. Ама ца аьлча 1енлой бакъдериг, вуьзина ваьлча:

— Деллахь, Маліка, т1аккхахула айхьа і ч1епалгаш деш і сийна хох т1аьхьа т1екхалла а битий, алссама чу к1алд йоллалахь Оцу ч1епалгашна! — элира аса ша-шаха олуша Санна.

— Ой, і х1унда Бахар ахьа, Дзіка к1ант, хох Дзіка ца хийтира хьуна? — хаьттира несо.

— Х1ан-х1а, Оцу ч1епалгашел а ч1ог1а хох безаш ву са, Цундэля кхоам хета Суна ахьа набахте чу Санна Оцу ч1епалгашна чубуллчу хохах, — жоп делира аса.

Ама х1инца са тхайн нус йолчу хьошалг1а г1ахь, беккъа ц1ена сийна хохаш а биина вог1ур моьттуш ву са. «Дзіка к1антана-м ч1епалгаш кхин дезаш а ца Хіла. Цунна безарг-м сийна хох бу! »- сан« кулинаран безам »нахабніка ца баьккхича 1ийр ма ЯЦ Тхань нус.

Соьлжа-г1ала д1акхоччуш лаьттара Тхань мікрааўтобус «Газель», 1алхан-юртах гуттар а машенна хьалха охьайожа Санна чуьра яьлла цхьа пасажыр яра. Аўтобус сацийча а, естина Халла бад Санна техкаш хьалаяла г1ерташ йоллура і. Аўтобусныя Чура аралилхина Наха г1о а деш Халла буьххье елира, Ама Шена еллачу меттигна рэзу яцара і. Цунна хьалхха, масех стаг хьала а г1аьттина меттиг кечйира. Справы ц1е а йохуш, бисмиллаш а дохуш Халла охьахиира свербу. Ама аўтобус кхин гена ялале зудчунна шовдана хі дагадеира.

— Са-ма ЯЦ і шовдана хі ца хилчи мегаш, сан ціску хьалаели-кх х1инца! — орца дохура зудчо массаьрга а.

«Шовда» — ц1е а йолуш жимчу шишнаш Чура хі Хілер зудчо дуьйцург.

— Сацаелахь машен! — водителан т1е1аткъам бірайце зудчо. — Ялол, йо1, Оцу некъайисттера базарара цхьа шыша «Шовда» даў Суна! — Шена уллохь нисъеллачу рэжыму стаг йо1е омра Дзіра цо, — цомгушчу сцябаць кепехь, дарбанан ц1а чохь ша 1уьллуш йолуш Санна.

— Суна-м ца хаьа і «Шовда» муьлханиг ду, хуура дац Суна і эца, — Шэга схьакховдийна туьма схьа ца ийцира йо1а.

Цхьана секондана-м «цомгашчун» б1аьргаша стелахаьштиг туьйхира, Ама шен спектаклан ролаш ца ловзийча ца йолура. Гуттар а узарш дадзены юьйлира свербу, къинхетамен д1а схьа а хьожуш. Некъайисттехь ц1еххьана машен сацийна шопар а араиккхира, масех рэжыму стаг а араиккхира, базару хьаьвдира уьш спринтерш Санна. Сихонца схьадеира «цомгушчунна» «Шовда» хі, шопар хьалха т1екхиира зудчунна. Шэга д1акховдийна туьма ца тергалдеш, сиха шен Мэтэ хиина, машен д1айолаялийтира цо.

— Біс-мілы-л-л-а-а! — Сунаі цкъа а ца хезинчу кепехь деха бисмал а доккхуш «Шовда» шыша ах сов дасдира зудчо.

Г1ала д1акхаччалца узарш ца совцадора «цомгушчо» шыша сиха дасдинехь а. Эххар а г1ала чуюьйлира аўтобус, Буг1ан-юрта а кхечира. Узарш деш йолчо дийхира цигахь ша машенара йоссийтар. Масех стаг хьалаиккхина цхьамма не1 д1айиллира, масех стага Онда свербу охьайоккхуш г1одира. Эххар а ша йоьссина яьлча, «Газелан» не1 д1акъовла кхиале, чу а хьаьжина, цамгаран аз хуьйцуш, кхоьссира цо Шена уллохь 1ийначу йо1е:

— Деллахь, йо1 ма лаьхьа а бу-кх хьо!

40. Накъосташна бекхам.

Цхьа даима а ц1е Латона карх ца долуш валу ишколан, ц1еягориг (качагар) а, цхьа даима а вижина 1уьллуш валу хехо а вару шайн цхьана накъостана хьехархочун гуттар а чураваьлла шайн хьаьким-свербу хьехош:

— Ахьа і Вайн хьаьким ца ялаяхь, охашимма дехьа-сехьа шы куьг а лаьцна і хьуна мара тухур ю, т1аккха мохь хьокхура бу: «Ва, хьенехка Тхань хьаькимах куьйгаш тоьхна-кх!» — аьлла.

Ама накъостана к1ордийнера церан йист а, барах а боцу бегаш. Эххар а рэзу хилира і шына накъостаца:

— Дзіка ду справах, шу 1ен а ца дохку, ялонза ца валу са і хьаьким-свербу. Ама хаалаш, і Айса ялийначу буса аса шу шиъ цуьнга балхара д1авоккхийтур ву! Шу шиъ муха белхало ву-м шушинна шайна а ма хаьий!

Кхин цул т1ехьа иштта бегаш бан карх ца долура ц1еягориган а, хехочун а.

41. Хьаькиман гарбату.

Тхань хьаькимо алапа схьадеъна, белхалошна массарнна а д1адекъна а шы-кхоъ дэ даьллера. Ама нохчийн Мотт хьоьхуш йолу Тумиша бохуш цхьа свербу йисинера і алапа д1адаланза.

Хьаькиман гуттар а самукъадаьллачу цхьана дийнахь т1ееира Тумиша цунна:

— Алпа ма оьшур Суна …

— Ой, ахьа х1ун да алапах, хьо маре яхан дезаш а ЯЦ! — бегаш бірайце хьаькимо.

Шолг1ачу дийнахь а хьаькиман кабінета улло г1оьртира Тумиша.

— Сан йиш ЯЦ! Ком-м-місіі ю вайна порверка ян йог1уш! — Тумишин алапа хир доций хаийтира хьаькима цу дийнахь а.

Кхоалг1ачу дийнахь а яра хьаьким, «ком-м-місіі» кочура а яьлла, Дзік самукъадаьлла. Тумишин алапа дагадог1учохь а яцара, схьахетарехь. Шэн белхало а гіна гуттар а г1иллакхе елира хьаьким Малх бицбеш елакъежар а гойтуш:

— Ой, Тумиша, хьо я маьрша, могуш! Схьайола кабінета чу, чай молийтур ду аса хьоьга!

— Ца деза чай-й-й! Алапа-а-а! — шийла мохь бейкира Тумишин ишколан Маса а г1атийн уьйченашкахула йилбазмохь хуьлуш.

42. «Газелан» Салонныя чохь телпон.

«Соьлжа-г1ала — Катар-Юрт» микроавтобусан салона чохь тийна дару, г1ийла мох лоцуш д1аг1ертара «Газэль» Катар-юрта аг1ора. Х1инццалца шайн багош ца совцош эладиташ дуьйцуш Болу зударий а бара Тахана-м цхьана х1умана д1атийна, магнитофонан кедашна чухула уг1уш йолчу эшарга ладуг1уш. Ц1еххьана і ерриг а салон 1адош мохь олуша бийкира цхьана жимчу зудчун телефонан Горган. Горган-м олучохь а дацара і ша «т1анк!» Аьлла дуьзина долу вір а хелха дэр долуш хелхаран эшар яр-кха сацан а ца туьгуш. Сцены справах а жимчу зудчо схьаоьцуш яцара телпон. Масаі хуьлу і бахьанаш, майрчо алапа схьаецча і дерриг а Шэга схьа ца Делчев а доккха дов ма дуй х1инцлерачу зударийн-м кичча.

— Хьажахьа, йо1, — ца 1енвелира салонан т1еххьа д1атарвелла валу цхьа воккха стаг, — телпон я схьаэца, я Суна х1окху чохь жимма меттиг баккха. Кхин і хьан эшар яхлахь, цхьа хелхаран баль ца баккхахь Мінг дэр долуш ву-кх са!

43. Дегабааман Біна ц1еягориг (качагар).

Шийлачу, мох хьийзочу дехачу 1ано ишколехь каран шалхачу шына б1аьргана юккъехь бисина моза Шэлоні дог г1елделла охьабоьжча Хаара массарнна а таханлерчу дийнахь, буса ц1еягориг мілая ву. Шолг1ачу ц1еягориган исмена йолуш бевзира х1окху дерриг а дуьненан чам кара юккъехь бисинчу мозийна а, шаволчу дешархочунна а, хьехархошна а. Уш дукха ч1ог1а бохлой кор-не1 схьайоьллий охьаховшара. І деха 1а а чекхадалан тохаделира иштта хьал ишколехь лаьтташ. Массеран а багаваг1ана, Гливудан сирла седу Санна, вуьйцуш вару массара а ц1еягораца гергало к1езига долуш валу ц1еягориг. Эххар а б1аьсте а елира, ло дешина, Малх а хьаьжина цхьа дуьне а долуш Санна д1ах1оьттира ерриге а юрт а. Цхьана дийнахь «хьуьхь» а воьлла хьехархойн чоьнна чутилира оха дийнна 1ай Чак Норис Санна, багара охьа ца вуьллуш вийцина ц1еягориг:

— Ой, шу х1окху чу а хевшина Сой, сан качагарка бен кхин дуьйцуш х1ума а доцуш 1аш ду ма боху! Аса х1ун Дзіна Шуна? Аса мілая вийна Шун а, Шун варх1ий а дэн а? Аша х1унда вуьйцу са ?!

— Хьалха-м вуьйцура оха хьо дэ юккъе бен ца дулийтуш … Х1инца-м дитина оха і хьо вийцар, — кхоьссира цхьана воккхачу стага-хьехархочо.

— І бохург х1ун ду? Аша х1унда ца вуьйцуш вару са? — кхин а ч1ог1а оьг1аза вахара ц1еягориг.

— Вайна Араха б1аьсте яьлла, ишколана чохь ц1еягоран сезон а чекхъяьлла. Оха сцяна вуьйцур вару хьо х1инца? — къежира воккха стаг.

44. аўтобусныя чохь рэжыму йо1.

Араха тов хьийзош йовха яра. Нохчийн пешана чохь чулла жимма бен шийла йоцучу «Газелан» салона чу елира цхьа свербу х1инцца кога яг1ана хир йолуш рэжыму йоь1ан куьг а лаьцна. Йо1-м воккха стаг Санна шен, сирлачу б1аьргашца чохь 1аш болучу нахе а хьаьжина десса лаьттачу г1анта т1еяг1ана д1ах1оьттира. Г1антана т1ехаа хьалаялан х1инца а рэжыму яра і. Т1ехьайог1учу нанас, ша хьалха охьа а хууш, шен Керала хаийра керахь Хазаі буьрка а йолуш йолу йо1 а. Хьацаран т1адамаш дару йоь1ан хьаьжт1ехь тоьхна, зезагана 1уьйренца т1едиллина долу Тхі Санна. Нанас-м киснара рэжыму йовлакх схьадаьккхина, цу т1ера берийн суьрташ а гойтуш даржийна йоь1ан хьаьжт1е хьаькхира і. Йо1 цецъяьлча Санна Шэга хьаьжича, нанас элира:

— Хьуна хьацар даьлла, сан йо1. Вайшимма иштта рэжыму йовлакх а хьаькхина д1адоккхур ду Іза.

— На-н, соьга ло зім йовлак, — дийхира йо1а нене.

— Хьо х1ун ды йоллу цунах? Аса хьокхур ду хьуна, — элира нанас.

— Буьркана хьакха йоллу са. Цунна а даьлла хьацар, — кхетийра йо1а шен Нана.

45. Дорраха кіса.

Соьлж-г1алахь Валаргт1е йоьдучу автобусан салона чу хевшина 1ара Тхо, і «хьалайуьзина яллалца» бохуш. Суна хьалхха дуьхьала нисдиначу шына г1анта т1е охьахиира шиъ рэжыму стаг. Салон-м сиха хьалайуьзира, Ама даима а Санна, аўтобус меттаха ялан а ца йуьтуш шайн «бізнэс» массарнна а балі яьккхина лелара «лотокашна» т1ера х1ума йухкурш.

— Бананаш, мерзнуў хі!

— Чипсаш, мерзнуў хі!

— Пираьжкаш, мерзнуў хі! — гуттар а салона чубовла а г1ерташ мехьарий хьокхура Царан.

— Къор1ана т1ера схьаяздина деза дешнаш! Дорраха! — чуг1оьртира цхьа сурка тиллина стаг а.

Эххар а уьш Маса а пассажирийн кочара бохуш, аг1онца йолу не1 т1екъевлира кондухтора:

— Некъ Дзіка … — олуша.

Ама «Газэль» д1айолаелла ялален, кондухтор уллора д1айоллушехь чухьаьдда ​​не1 йиллира кхин цхьана а «бізнэс-вумена»:

— Кіса! Кіса! Дорраха кіса! Распордажа! Дорраха кіса! — чу ц1ог1элира зудчо, маса а кхераван йоллуш Санна шы б1аьрг а къарзийна.

— Дорраха …, — ойлане элира Суна хьалха 1аш Воўчай цхьана жимчу стага, иштта д1а алархьама.

— Вайна дуьненюкъара крызіс а ю Араха, эцахьа, Мохьмад, дорраха долучура хьайна марчонна кіса, — кхоьссира цуьнга накъоста.

46. ​​АБЖ-н хьехархо.

АБЖ-н хьехархо веънера цхьана дийнахь ишколе Балх, ша і аьнгли Санна ц1ена маж-мекх дошуш юьхь а ц1анъйина.

— Хьо-м Тахана иттех шарна жимвелла, — камплімент олуша вистхилира ишколан хьаьким.

— Къечу сцябаць кечвалар — маж Яшар ду, — шен алапа к1езига хиларан т1е тидам бохийтуш, жоп делира АБЖ-н хьехархочо.

— Ткъа, маж яьшча ахьа тоьхна 1ат1ар-м дезачех ду «къен стаг»! — алапа лакхадера доций а, ша тидам болуш Хілары а гайтира хьаькима.

— Са, къечу нахабніка юккъехь Хіла а, хьал долуш Хілары гойтуш вару са-м, — ца вухуш жоп делира АБЖ-н хьехархочо.

47. Хьаькимна ша йовзар.

Поэзийца шен гергалло дуй хаийта г1ерташ цхьана декъазчу байтахочо 8 Мартехь шайца Болхов бенч хьехархошна зударшна язъйинера байташ. Ама і байташ дуьхьала д1аязйина яцара, шалхачу маттаца язъйинера уьш. Баснеш Санна чулацам болуш йолу байташ йоьшуш, зударшна шаьш девзира. Шайн хьекъале хьаьжжина нислора церан шаьш довзар а. Літаратура хьоьшуш йолчу хьехархочунна ша евзира, геаграфіі хьохуш йолчу хьехархочунна а евзира ша шолг1ачу дийнахь. Кхоалг1ачу дийнахь а байташна т1ехь шайн аматаш карошая, буьйлуш самукъадолуш бара зударий.

Зударийн дэ даздаран ажыятаж а д1аелира, цхьа шы к1ира хан а елира д1а. Цхьана дийнахь ишколан хьаькима а кхоьссира т1ехволучу байтахочунга:

— Ахьа язъйина байташ йийшира оха-м. Суна-м са а карийра царнна юккъехь. Ярий са а царнна юккъехь?

48. Къоначу валаргхоша захалу дийцар.

Х1инцца кхиъна йог1ун Керт буьххье а яьлла кхайкхан тохаелла борг1алан к1орнеш Санна курочу дог ойланца кхиъна вог1уш шиъ к1ант вару Валаргт1ерчу цхьана ишколан аг1ора д1аг1ерташ. Цаьршинга хьоьжуш лаьттачух тера дару шына к1антал цхьа ах шо рэжыму тлушч йолуш х1инцца меъ хилан тохаелла йолу шиъ йо1.

Шына йо1ана Улле г1оьртинчу к1енташа бегаш бірайце:

— Д1адовла, шуьца Захле муха дуьйцур ду? Шу шиъ-м х1инца а берийн бешАнного оьхучийн хан йолуш ма ю! Тхойшинна дукха рэжыму ю шу шиъ! Шу даккхий хилича д1адог1ур ду Тхо!

— Тхо даккхий хилчи Тхо тхаьш дог1ур ду д1а! К1ентий маре боьлхуш ма ца хуьлу, — д1абинчух тэра дуьхьал бегаш бірайце мехкарша. 26.04. 2009шо

49. КПСС-н ХХ — чу съездехь.

КПСС-н ХХ-чу партз’езда кхайкхина ваг1на вару нохчо а, г1алг1ай а. Гуттар а ч1ог1а Бэза хьеший Біна т1еийцира вайнехан къонахий. Съездехь дукха нах гулбеллера.

— Сталін ж1аьла Хіла, Берыя ингалсийн шпіён Хіла! — трыбунал буьххье ваьллачо ц1ог1 туьйхира.

— Актавай залы чохь 1аш болучара цхьа безамехьа «ГАП, ГАП!» — аьлла т1араш туьйхира. Нохчийн къонах хьалаг1аьттина д1а, схьа а хьажира.

— Ай, 1а фу да, нохчолаг? — цецвелира г1алг1айн ма1астаг.

— Хелха вала валу-кх! — жоп делира нохчочо.

— Ай, эг1аваь хьо? Хьо х1ана вуол халха? — ца кхийтира г1алг1айн ма1астаг.

— І бохург х1ун ду? Х1окху кхойтта шарах дуьххьара тухуш ду-кх х1окху 1едало вайшинна иштта безамехьа т1араш! Уьш Эрна дойийла-м ма дац! — элира нохчийн къонахчо, хелхаран бохь а буг1уш.

50. Молла пхеаза кхойкху дийнахь-бусий.

Цхьа хан т1ехъиккхина стаг вару цкъа а ламаз Дзіна воцуш, і дадзены кхин стогалла а ца тоьуш лелаш. Цуьнга «ламаз дадзены 1амаде хьайна», — бохуш цуьнан да а кхелхинера, вевза-везарг а шавериг а к1елависинера.

Иштта цхьана суьйрана нах гулбеллачу меттиге т1евеира х1ара. Гена доцучу, маьждиган момсарна т1ера Молла кхайкхира. Ша ламаз деш воций хаийта а эхь хеташ Воўчай къонахчо, ша муха олу а ца кхеташ, элира:

— Ой, дийнахь пхоьаза бен кхойкхуш ма ца хуьлура Молла!

— Кхин сов кхойкхуш ца хуьлу, — т1етайра адамаш.

— Ой, минот хьалха са Чура араволуш радиочухула пхеалг1а ма кхайкхира цхьа Молла, т1къа х1окха маьждига буьххье ваьллачо х1ун да кхин цкъа а кхойкхуш …

Сан цхьа Аюб бохуш хьаша вару кестя-кестта дарбанц1ахь бутт, ах бутт а боккхий вог1уш. «Шена свербу Ялонен лууш вярыг дарбана ц1а охьавижан веза-кх» — олура цо кестя-кестта. Иштта цхьана дийнахь схьакхечира і дарбана ц1ахь шен рог1ера шы-КХО к1ира а даьккхина. Жимма х1усамненах кхеравелла а вару і, больницехь ч1ог1а «лубов» Хіла Шена бохуш. Ама шен кхеравалар а дицделлера цунна цхьана цомгушчунах лаьцна ша дуьйцуш:

Жимма букъ т1ебаьлла а волуш вару цигахь, ломара охьабиссина цхьа б1е шо бен доцуш болчу ламаройх цхьа рэжыму стаг. Цхьана буьйсана саде1ан х1аваэ араваьллачохь вунь а Хіла 1аш карийра Суна і. Аса-м сихха ваг1ана лор кхайкхира. Ткъа лор а Хілер і рэжыму стаг Санна букъ т1ебаьлла. Ламар жимма Мета веъча бегаш бірайце аса:

— Муха хийтира хьуна, аса хьайна маху Тоха далийна нускал?

— Дайли къор1анора, Шалі базару ваг1ана харжайна ялайча Санна ма яра Іза. Муха карайна хьуна і? — цецваьллера Ламар.

«Ой-т-т, я1-кх! Ма к1ордийна-кх Суна х1ара нохчий! Кхин нохчо 1аш-вехаш Воўчай меттехь 1ийра ма Вац са! »- ша-Шэга аьлла, генавелира цхьа нохчо Маса а нохчашна. Сибрехахь, Магаданехь, Цхьанавовшахтоьхначу штаташкахь, Китайхь, і д1акхаьчначу меттехь бухахь, пешан т1ехьа гулъелла тараканаш Санна, 1аш нохчий карабора цунна. Эххар а кхечира і Африкан хьаннийн къухашна юккъе, джунглешкахь яйна 1аш йолчу цхьана адамийн Тоба юккъе. Цигахь-м Маса а папуасаш бара, і ша, нохчийн чохь бутт гучубала бицбеллачу хенахь хуьлуш йолу буьйса Санна, 1аьржа а болуш. Нохчех ведда Ваха нохчо а вацара кхин башха к1айн чкъурах схьаваьлла, цхьана лаьмнийн акхачу хотешкара вару і ша а. Буьйцуш нохчийн Мотт бацара папуасашна юккъехь, вовшен кхайкхош не1алташ дацара. Ша і ялсамане Санна меттиг яра-кх! Иштта самукъане цхьа к1ира хан текхира нохчех ведда веанчо. Ама і ирсен к1ира чекх даьлла ца даьллера, цхьана Малх хьаьжина самукъанечу дийнахь, лаьмнашкахь ц1еххьана мархаш а хьаьдий тухуш долу дог1а Санна, кхуьнан ялсамане кхувлуш. Х1окхунна т1ех1оьттира аг1ора шы ког а болуш, чоьшах ваьлла а волуш цхьа папуас:

— Нохчий вуй хьо ?! — ша і валаргхойн, гиххойн, катархойн Санна болчу, ц1енчу нохчийн маттахь вистхилира папуас.

— Вац! — дуьхьала велира нохчех ведда веинарг-м.

— Вуй? — вухавалан дагахь вацара папуас а.

— Ву! Ва-а, ву! Хьан ды хьакха юуш валларг!

— Ой, х1инццалца иштта ца олуша х1ун деш 1ара хьо ткъа? Цхьа итт туьма ахча хир дацара хьоьгахь. Ас Кхан д1алур ду хьуна, — дехарен велира папуас.

53. Асетан телпо.

Ширачу заманчохь баьхна нарт-эрстхой Санна оьзда Куц-Кеп а долуш йолу хьехархо Асет яра цхьана дийнахь ишколан цхьана тайначу чохь компьютерца ловзаяьлла 1аш. Цу чу нисвелира катархошна а, валаргхошна а, гиххошна а шен Мотт бахьана долуш балі ваьлла валу цхьа воккха стаг. Оьздачу Асет шен эсалчу аьттун куьйгаца ловзош Болу компьютеран дахка-м Гуш а бацара воккхачу стагана. Ама і ца 1енвелира Асетас шен курочу аьррун куьйгаца ловзош йолу, къегина Хілары хьаьжича, Дзік мах хир болуш йолчу МАБІЛА телпо-н мах ца хадийча:

— Деллахь, Асет, ма Хазаі телпо ю-кх хьан! Ма еза хир ю-кх і туьканахь юхкуш! — хастийра цо телпо.

Ама Асет-м яцара шен телпо а, хастийна 1ийра йолуш. Йо1ана-м шен мах а хадон лаьара иштта лаккхара.

— Болхов Дзіка хилчи, телпо а хуьлу-кх, воккха стаг, еззаниг! — т1етуьйхира Асет.

Воккха стаг цхьана х1умана-м ойлане велира. Жимма 1ийна, баттара шаьлта Санна, яьккхира цо шен чухуларчу киснара гісторый кхуллучу хенахь дуьненчу яьлла хир йолуш йолу шен телпо. Д1ахьовзош, схьахьовзош хьаьжира і шен хан теккхина йолчу телпога. Эххар а, ца аьлча ца 1енвелира воккха стаг, аьттан ма1аш Санна шен дагах г1оьртинарг.

— Деллахьа, Асет, ахьа дуьйцург бакъделахь, х1ара сан Болхов ма декъаза Болхов Хіл-кх! — элира цо.

— Харцо цхьана х1умана т1ехь бен йийца магош ЯЦ, — хьехар Дора хан текхина Воўчай стага жимчу стагана.

— Ваша, муьлхачу х1умана т1ехь? — хоьттура жимхас.

55. «Т1аьххьара Горган»

«Т1аьххьара горгли» деза дэ хуьлучу дийнахь ишколан уьйт1ахь х1оттийначу доккхачу ловзаргахь дукха хелхайийлина корта хьаьвзинчух тера дару къоначу шына йоь1ан. Бехк а бацара Оцу шымі-м «на выдатна!» Юкъара ишкола чекхъяьккхинера. Ишколан коьрта чувог1ийла масех не1 яра, Ама царах юккъера цхьаъ бен еллалуш яцара. Цхьайтта шарах х1ора дийнахь бохург Санна шына йо1а йоьлуш Хіла не1, ца карошая д1асахьийзара мехкарий:

— Чу муха яхан дезара кхуза? — бохуш.

— Батт хьалха! — кхетийра шы йо1 т1ехьавог1учу хьалхарчу классера дешархочо.

— ІРС-я1 хьан. Кхин 11 шарах деша деза хьан ишколехь, — жимчу к1антах хьоьгуш хьаьжира шы йо1, шайга аьлларг а ца тергалдеш.

— І ІРС Шун делар-кх! Ч1ог1а-м дохку шу а, сан ды-Нана а сох парфессор ван г1ерташ, — рэзу вацара хьалхарчу классан дешархо.

«Т1аьххьара Горган» олу Маса а ишколан деза дэ даздеш ч1ог1а къахьегна к1адъелла, шен кабінета чу еъна, шен г1анта т1е охьахиъна доккха садаьккхира ишколан завуча:

— Х1ара деза дэ-м чекхдели … Эх1, х1инца «Хьалхара верасня» чекхдаьлла делахьара!

— Х1ара Тхань юьртда ву, фізрук Хіла а ву ша, — кхетийра валаргхоша шайн хьаша.

— Деллахь, Шуна куьйгалла дадзены-м фізрук бен Мегара а Вац, — жоп делира хьешо

— І х1унда элира ахьа? — рэзу ца хилира х1усамдай.

— Деллахь бу і ч1ог1а могшалла оьшуш Болхов, валаргхошна т1ехь куьйгалла дар, — элира хьешо.

Ды висарг, дукха рэжыму йина а Хіла і нохчашна йина «Газелаш»! Аўтобус йоьттира! Кхин цкъа а йоьттира! Х1оранна карах 1аш а цхьацца бер, стаг, йоккха стаг дару. Геннарчу сонехь 1ен йисира цхьа рэжыму свербу, карах стаг а воцуш. Аўтобус д1айолаелча доккха садаьккхира Оцу зудчо-м. Ама жимма дехьаяьлча, аўтобус сацийна салон чу мохь элира шоп1ара:

— Х1ара новкъахь лаьттарг сан стунваша ву! Цхьа меттиг буй салон чохь ?!

— Бу, — г1ийла къежира рэжыму свербу.

— Мичхьа? — б1аьргаш къарзош салон чу вог1авелира шоп1ар.

— Х1оккхуза, — шен коьшкалахь меттиг гайтира жимчу зудчо. — Боьрша стаг керахаавойла а дац, — кхетийра цо рэзу боцу нах.

Шо чекхдолуш классаш а худалуш д1айоьлху, малхехь дохк Санна. Ама фізрук вухура волуш-м вацара. Класе чуволушшехь, дуьххьара Шена дуьхьала кхеттачу дешархочунга хаьттира цо:

— Мас дешархо ву Шун классехь Тахана?

— Цхьаъ, — бехкалла вахара дешархо.

— Х1умма а дац! Виходи будуецца! — мохь туьйхира фізрука.

Ишколана т1ехьа йоьхна лаьттачу ГАЗ-53 машенан кабинан чу а хиина, машен хохкуш ву шаьшиъ, бохуш ловзуш воллура рэжыму шы дешархо. Кхоалг1а к1ант улло веъна, чу Хаан дагадеъна, х1иллане велира:

— Х1ей! — мохь элира цо. — Шу стенга доьлху?

— Гихта! — ловзаре велира х1илланах ца кхетта кабинан Чура шы к1ант.

— Са а вару Гихта воьдуш, д1авигийша, — дехаре велира к1ант.

— Ваша, ва ваша, Тхо Катар-Юрта доьлхуш ду, д1авала новкъара, — жоп делира кабинан чохь 1аш Воўчай шымі.

61. Хьалхара змена.

Шолг1а сменехь урокашна Горган Бека цхьа минот хан йисича, ишколан уьйча велира хьехархо. Девнечу завуча, оьг1азен б1аьргашна к1елд1ашкахула стелахаьштиган ц1ераш а тухуш, кхоьссира:

— Хьо хьалхарчу исменехь урокаш луш ву ца элира ахьа соь ?!

— Хьалхарчу исменехь, — доцца жоп делира хьехархочо.

— Ткъа хьо, справы мостаг1, шолг1а исмена йолаяллалца а 1ийна сцяна вог1уш ву ишколе?

— Нахабніка шолг1а исмена елахь а, Суна-м хьалхара ю х1ара … Сан кху исменехь бен урокаш ЯЦ, — хаьхкина йоьду вір Санна ўроку д1атилира хьехархо.

АБЖ-н хьехархо вару, даима а Санна, бегаш Беш, урокехь цхьацца Забара дийцарш дуьйцуш, берийн самукъадоккхуш:

— Шуна хаьий ткъа, сан хьоменаш, «топ» дашехь мас элп «П» яздо? — хаьттира цо.

— Ахьа х1ун дуьйцу, хьера ваьлла хьо? Вайн АБЖ ўрок ма ю, нохчийн меттан ўрок ма ЯЦ! — цецвелира, иттех шарах ша доьшучу хенахь шиъанал лакхара адзнака ца яьккхина дешархо, даима а Санна, Шэга хоьтту аьлла тарделла.

— Ма кхера шиъ х1оттор дац хьуна, — сапарг1атдаьккхира дешархочун АБЖ-н хьехархочо.

— Суна схьахетарехь-м, «топ» дашехь цхьа элп «п» хуьлу, — шен дахарехь дуьххьара нийса жоп делира дешархочо, нохчийн меттан ўрок хиллехь-м, ца нисдала а Мегара цуьнан иштта.

— Х1ан-х1а, нийса жоп ца падзелі ахьа, — дог дохийра дешархочун АБЖ-н хьехархочо. — Цкъа йолуш топ і елахь, цхьа элп «п» хила деза Оцу дашехь, Ама і топ шозза йолург елахь, шы элп «пп» дилла а деза Оцу дешахь.

— 1алелай, «Прыгажунчык» пулеметана (масатоьпана) чаккхенехь-м масийтта б1е «п» яздан дезара ду т1аккха! — цецвелира даима а шиъаш дохуш валу дешархо.

63. «Газелан» т1ехь цхьа меттиг.

— Цхьа меттиг буй Валаргт1е кхаччалц? — хаьттира аса, шен сох пхи туьма декхар доллуш Санна соьга хьоьжучу кондухторе.

— Бу! Ч1ог1а а болуш бу! Цхьа меттиг, хьуна битича Санна, хьоьга хьоьжуш лаьтташ! — са дагазавоккхуш Хабаров елира кондухтор-м.

Некъана дог1у пхи туьма д1а а дэла, са салон чуг1оьртира, Ама Гуш цхьа а беса меттиг бацара «Газэль» чохь. Хаттаран хьаьрк а Хіла, хьаьжира са кондухторе.

— Бу хьуна! Лахай ахьа! — т1ечевхира Суна кондухтор.

Ас кхин цкъа а лехира меттиг, Ама меттигах тера хеташ йолу хералла а ца хааелира Суна хевшина 1енчарна юккъехь. Айдаран хьаьрк Хіла хьаьжира са кондухторе! Ама кондухтор-м шен къамелана чаккхенехь «ц1оьмалг» хьаьрк х1оттийна лаьттш яра, цаешаш Суна а, шайолчу «Газелана» а «т1ехула» а хьоьжуш.

— Схьабелла хьайн шы б1аьрг, ва тентаг! Кхин цхьаанаш а куьзганаш эца хьайна! Хьажал д1о! — т1еххьа хебина 1енчу шына зудчунна юккъе шен оьг1азен п1елг хьажийра кондухтора.

Плюс пхиъ-ах куьзгашна чухула Дзік хьаьжира са кондухтора гойтучу Мета. Шолг1адиллина «Даймохк» газета юкъадаххал меттиг бара, і ша Газетай цхьа аг1о Санна, озачу шына зудчунна юккъехь. Са зударшна улло г1оьртира:

— Са охьахаа Мегара Дарый? Оцу ешапа-кондухтора-м цхьа меттиг бу боху, ах меттиг мукъна а Лойша Суна, — олуша.

Шына зудчо-м шайна ца Хэза Кеп х1оттийра «кочара вер Вац техьа» — ойла хир яра церан декъазчу кортошкахь. Оцу хенахь, ц1унна чуг1уртуш йолу тарахтор-булдозар Санна, салон чуг1оьртира кондухтор. Шына зудчунна т1ейог1аелира і:

— Д1асахила, лаьхьарчий! — т1ечевхира і шына зудчунна.

64. Мечикшана рэзу йоцу йо1

— Оцу бахкбеллачу мечикийн хьожа ч1ог1а ца еза-кх Суна! — ас Чура араволуш «юьхь ц1анйина», ца кхоош Сайно тоьхначу адэкалон рэзу яцара «Газэль» чохь Суна уллохь нисъелла цхьа йо1.

Нохчийн маттахь Суна 1оттар а йина, шен «подружкица» къамеле елира йо1. Цунна-м тарделла Хілер, са а ву Оцу «бахбеллачу мечикийн» х1ух схьаваьлла. Шына «подружкийн» къамелехь наггахь охьадоьжна а дацара нохчийн дош, «базаран оьрсийн Мотт» бара цу шымі буьйсург. Ца аьлча ца 1ен велира са:

— Бахкбеллачу мечикийн Мота-м бу мерзнуў, — лерге элира аса йо1е.

Кхин д1а болчу некъан бохалла хилира: Оцу йо1а нохчийн Мотт буьйцуш, цуьнан «подружкас» дуьхьал шен базаран Мотт буьйцуш.

«Подружкина-м» ца хезинера ас Сайно уллорчунга лерге аьлларг.

65. Доттаг1чунна Шахабана.

— Ма ч1ог1а рэзу Вац-кх са Оцу Шахабна, Вац Дэра! — Сайно пекъар-Шахаб хетарг элира ас цуьнан доттаг1чунга Аюбе.

— Говра корта а болуш велар-кх і Шахаб, — доцца д1ахадийра Аюба.

— Говра корта-м сов хир бара цунна, — ца 1ебара са-м.

— Ц1а а Ваха шайн «Курт» лазні чохь «парыўся» дын ахь, — Хаттар Дзіра соь Аюба.

— Деллахь, ша і к1ант-стаг Санна жимвелла ара-м вялі са Оцу лазні Чура, — жоп делира аса.

67. Шахабан корта.

— Ой, телпо йицъелла ваханера са Байн АМТ Лахай! — шен накъост Аюб кхетон г1ертара пекъар Шахаб.

— І бохург х1ун ду? Телпо муха йицлура ю т1ехь корта болчунна? — кхетан ца туьгура Аюб.

— Ой, иштта йицъелла-кх! Ас-м леррина юкъах доьхка а дихкинера, телпо чуйуьллуш йолу Ботт а т1ехь, ткъа цу чу телпо йилла корта ца Хілі-кх, — бехказа вуьйлура Шахаб.

— Набарна вуьжуш корта схьабаккха йиш елахьара, і корта а бицлура Дэра бара хьуна-м ц1ахь, — рэзу вацара Аюб.

68. Валаргхойн «Выпускникаш-2009″ Зака-юртах.

Нохчийчохь а ц1еяххана йолчу Зака-Юртарчу хьоладайша хьошалг1а кхайкхинера районера ишколан «2009 шеран выпускникаш». Йоккхачу майданахь даар-малар х1оттийна, бевзиш Болу а, бовзаза Болу а артисташ кхайкхина, боккха синкъерам х1оттйинера заканюртхоша. Оцу синкъераме кхечира валаргхойн кура к1ентий «Выпускникаш-2009″ а, шайна хьалха ваьлла ишколан дирехтор а волуш. Валаргхойн кегийн нах-м шайн дайшгара дисина Хазаі г1иллакх лелон г1ерташ дукха оьзда, тийна-таь11ина лелара Оцу дуьненан синкъерамехь. Ама кегийчу нахабніка юккъахь валу шиъ рэжыму стаг 1исай, Са1идий вацара, оьздангалех воьттина велахь а, шайна доьг1нарг а, Лула-Кула доьжнарг а ІРС шайн Каден куьйгак1елара долийтур долуш. Хелхаран га шорбеш, хелхаран чан уьйбуш, цхьаъ бен йо1 яцахь а, ший а цуьнца хелха вуьйлуш, Чура ваьллера шы к1ант. Ама Оцу дийнахь къаьсттина доца Хіла дэ а суьйренга г1оьртира. Синкъерам а йистенга белира. Валаргхой а, заканюртхошна Баркан аьлла шайн ц1ехьа бирзира. Ишколан кет1ахь сецинчу аўтобусныя Чура охьабиссира кегийн нах а, цаьрца цхьана дирехтор а. Кегийн нах Мела а догдоьхна хетабеллачу дирехтора, церан дог-ойла жимма айба дагахь элира:

— Т1аккха, к1ентий, мехкарий, самукъаделан Шун Зака-юртах?

— Деллахь, ваша, к1езига ма хийтира Суна-м і сакъерар, кхин цхьана, шына динахь лаьттинехь і синкъерам …, — шен ойла алан тохавелира Са1ид боху к1ант.

— Самукъаделан шу, Са1ид а, 1иса а воцчунна, бухабисинчеран боху ас !? — хаьттира дирехтора кегирхошка кхин цкъа а.

69. Топ т1аьхьа схьайа Суна!

— Топ т1аьхьа я Суна! Хьо стенгахь ю? — МАБІЛА телпо чухула мохь беттара майрчо-валаргхочо.

— Ахь х1ун да? Хьо са а кхачийна ма висина? Са тхайн йиша йолучохь ю-кх, Гихтахь, — кхераеллера свербу.

— Ж1аьлеш ду Суна т1аьхьадевдда!

— Ой, царах ведда воьдуш ву хьо? — хоьттура зудчо.

— Вац! Диттана т1е а ваьлла 1аш ву! Топ т1аьхьа я Суна!

70. Майра къонах.

Ц1ийбелла шы б1аьрг а болуш, веана схьакхечира Махьмуд.

— Ой, ахьа х1ун да, б1аьргаш а ц1ийбина? — хаьттира накъосташа цецбевлла.

— Деллахь ма стаг Вац моьтта хьуна са! — кхин а цецбехира накъостий Махьмуда.

— Ткъа х1ун Хіла?

— Са ма ву ворх1аза йолу тапча г1ойленга а йиллина, са Санна къонах Нохчийчохь а Вац моьттуш 1аш. Цхьа рэжыму чуьрк чу а еъна са хиллалца хьийзави-кх са сийсара, наб ца йойтуш!

71. Хьекъален литжурналан белхало.

Шэн доццачу къоначу дахарехь цхьа а верш, уггаре а рэжыму дийцар а яздина йоцу цхьа жимха яра республикан коьртачу литжурналехь Болхов Беш. Цхьана дийнахь борх1алг1ачу г1атехь йолаелира і рэзу йоцуш ша Шэга а луьйш:

— Билиберда ю-кх Вайн журналехь «друкаваць» еш ерг шаерг а!

Оцу хенахь, цхьана а литжурналийн редакцехь тергал а ца веш, уьйчахула волавелла лелаш Воўчай цхьана яздархочо цецваьлла хаьттира:

— Ой, Сорына, хьо яздан йолаелла?

72. Мустъеллий голубцеш?

— Мусцье-м ца елла і голубцеш? — хаьттира шен Несе марйишас, дог ца дог1уш юучунах п1елг а 1уттуш.

— Х1ан-х1а, Мусцье-м ца елла уьш х1инца а, Ама, «Хазаі йо1», ахьа иштта меллаша, дог ца дог1уш яахь, хьо сеттина ялален, Мусцье-м Лур ю уьш, — жоп делира несо.

73. Араяккха кондухтор!

Нохчийн пешахь ц1е Санна Араха товхьийзочу дийнахь, Катар-Юрта йоьду «Газелан» салон юьзина ца йолуш, ша і фінску баних таръеллера. Чура ара а бевлла Араха нах тоъъал гулбаллалц хьежан нохчийн-м йиш ма яцийца. Салон чохь і жоьжг1атан ц1е ягахь а, цу чохь 1ен Бэза пассажираш, т1еххьара стаг чу хаъалца. Хьацаран х1орд а Хіла т1еххьара йисинчу Мэтэ пасажыр т1е ца вог1уш хьоьжуш Дзік 1ийра салон чохь нах. Эххар а велира Оцу меттиге а пасажыр, массеран а дог Іра-кара х1оттош, хин татолаш Санна юьхьт1ехула охьауьдучу хьацаран хишна юккъехула пассажирийн ирча БелАр а гойтуш. Ама нохчийн пассажирийн кхин цхьаъ а инзаре 1едал ду. Кондухтор пассажираш салон чохь батталуш 1ечу заманчохь, шен шуьйрачу четарна к1елахь, механі х1онехь 1а. Ткъа салон хьалаюьзича йолало цу чухула хьацарах буьзина нах д1аса а туьттуш ахча схьагулдан. Салоны чухуучунгара схьаэцан мегаш ца Хіла і ахча а. Ткъа цул а сов аьлча, вайна кхоийна Хіл-кх, цивилизацис кхоьллина автостанцехь, 1индаг1ехь каса а, ша і цывілізацыі а!

Хьацарах юьзинчу салон чухула д1асалелаш, ахча схьагулдеш лелачу кондухторна эххар геннара мохь элира цхьамма:

— Араяккха і кондухтор, сихха новкъадовлийта вай, новкъахь мох кхетара бацар тешна!

— Сан туьма схьа ца Делчев, араер йолуш ЯЦ і, — кхетийра нах цхьана гиххочо, Гихта 40 туьма бен бац мах, ткъа цо пхиъ деллера кондухторе, ткъа кондухтор-м і Шена дицделла Кеп х1оттийна йоллура.

74. Аьхка «Газелан» салон чохь пеш.

Тав хьийзочу дийнахь, салон чохь 1ен ца луш иштта а йовха йолчу дийнахь чуьраяьлла і ц1е Санна бовха мох Чура арабетташ Болхов Беш пеш яра.

— Хьажахь, дукхавахарг, і пеш д1аяйъа Мегара дацар тешна? — хаьттира цхьана пасажыра.

— Дэра, воккха стаг, ю і Хала д1аяйъа езаш. Матор чохь Оцу пешана т1ера трубка схьаяккха еза, цуьнга Болхов ца байта! Ткъа і пеш салон чохь 1ай оьшур ма ю! — кхетийра шоп1ара пасажыр.

— Ой, вайна Араха чэрвеня бутт ма бу, 1а генна ма ду, — ца кхетара тентаг пасажыр-м.

— Эх1, д1авалахь, воккха стаг, і 1а т1екхача бисина Болу шы-КХО бутт бахьана долуш пеш д1айойъуш воллур ву хьуна са! — цецваьллера шоп1ар воккхачу сцябаць ца кхетарах.

75. 1индаг1ехь шоп1ар.

Йовхонна асфальт лелина ша і хьелийн даьтта Санна охьабоьдучу дийнахь, Гихта-Валарг-Катар-Юрт йоьдуш йолу «Газелан» салон пассажирех хьалаюзаре хьоьжуш дехьо 1индаг1ех хиъна 1аш вару шоп1ар. Ткъа салон чу хууш валу пасажыр-м дог ч1ог1а долуш хилан везара. Дог хьов, ц1ока а концлагерехь душегубкехь Санна сатохан таро йолуш хилан езара. Юьзана ца йолура пассажирех салон, хьацарна 1ана баханера чухевшина 1аш Болу пассажираш. Цхьана а пачхьалкхехь, цхьана а уггар а т1ехьабисинчу махкахь дац иштта инзарен «г1иллакх»: пеша чохь Санна йолчу йовхачу салон чохь пассажираш 1ен бар, і хьалаюззалца. Пассажирашна юккъехь цхьамма-м элира:

— Хьажахьа, Оцу, шоп1ар аьлча а, Оцу лаьхьане! Ша 1индаг1ехь 1аш ву, ткъа вай х1окху салон аьлча а, х1окху пешахь 1ендеш ду!

— Х1умма а дац, — элира хьалха 1енчу цхьана пасажыра, — аўтобус д1айолаелча, Гихта боьдучу новкъахь, і ц1е Санна бовха Малх Вайн шоп1ар Воўчай аг1ора хьоьжуш нисло!

76. Шахаболтан саг1а.

Шахболат бохуш ондда нохчийн ц1е а йолуш вару жимо дег1ехь волуш цхьа валаргхо. Аюб бохучу накъоста гуттар а бегаш Беш хьовзавора і, гучуволушехь:

— Сан доттаг1, Шахболтик а ву вог1уш! — олий.

Иштта ледаръяьлла д1айоьдуш яра Шахболатан ц1е, цхьана дийнахь цуьнгар Дзіка хьуьнар ца даьллехь. Цо-м ондочу дег1ехь Воўчай шен цхьана накъостана вордана ч1ург Санна боккха хьокхам беънера.

— Х1а-х1ане, накъостий! — аьлла вистхилира Онда накъост Аюбе а кхин д1а бисинчу накъосташга а. — Х1ара сан доттаг1 х1инца дуьйна д1а Шахболтик Вац Шуна!

— Ткъа мілая ву і х1инца дуьйна д1а? — ца кхийтира накъостий.

Ворх1 ж1аьлийна баъъал Онда белахь а, хьуьнха йига кечъйина вір Санна бухаозабелла корта хиларна, жимма ойла ян дийзира цуьнан, Ама дукха шен кортана ницкъа ца Беш т1етуьйхира цо:

— Х1инца дуьйна і сан доттаг1 Шахболтик Вац, ткъа вуьззина Шахболт ву!

Бераллехь массарна а дешна хир ду туьйра лаьмнашкахь, 1инах тиллинчу готтачу т1айна юккъехь дуьхь-дуьхьала нисъеллачу шына божна хиллачух лаьцна. Эрна кхоьллина ца Хіла Вайн дайша иштта хьекъален туьйранаш. Ама і Санна туьйранаш-м х1инцалерчу заманахь а нислуш Хіла, лаьмнашкахь а доцуш, х1инцлерчу г1алана юккъехь а.

Тав хьийзочу цхьана дийнахь даима а Санна, Соьлжа-Г1ала — Катар-Юрт «Газэль» юьзина ца йолуш, пеша чохь Санна йохйеллачу салон чохь мел к1езиг а сахьт гергга хан а яьккхина, новкъа ялан тохаелира Тхань мікрааўтобус. «Т1анк!» Аьлла машенех, нахах, йохкэцархойх юьзина яра автобусийн социйла. Оцу маьхьаршна, машенин сигналашна, беларшна, девнашна, не1алташна, лаьтта лестош кхуьйсучу туйнашна юккъехула д1а араг1оьртира Тхань «Газэль» а. Оцу микроавтобусна а тиллина хир ю-кх «Газэль» аьлла ц1е ша і газу Санна Оза а, чохь гезарий д1аса кхийла йича Санна, Готта а хиларна. Ама Оцу адамийн, машенийн, керла нохчолгийн хьун юккъехула д1аг1оьртинчу Тхань «Газелна» дуьхьала нисъелира кхин цхьа «Газэль». Шы «Газэль» дуьхь-дуьхьала нисъелча і шиъ къаьсттина тера хуьлу-кх Оцу туьйранахь йийцинчу гезарех, къаьсттина хьалха 1ен шоп1араш берзалой елахь. Тхань ахтобус-м аьтту аг1ора д1аг1ерташ яра, Ама тхуна дуьхьала нисйелларг некъан бакъонаш лоьруш йолчух тера яцара.

— Д1авала хьалхара! — куьйгаш лестадора Тхань шоп1ара.

— Хьо вала д1а! — дуьхьал Каден куьйг лестадора дуьхьалнисвеллачо.

Мела а куьйгаш лестор к1ордийна, тхуна дуьхьал лаьттачу «Газэль» Чура Нісі ах араволуш, шен накха х1оз Санна горгбина, ирхкхоссавелира Тхань мостаг1-шоп1ар. Ама Тхань шоп1ар а араг1оьртира цхьана куьйга йиллинчу не1арна т1е а вог1алуш, ах сов ара а кхевдаш. Ша і секъ1ад Санна озабелла, Горге х1оз Санна хиллачу Тхань шоп1аран некхе Дзік хьаьжира Тхань мостаг1-шоп1ар. Т1аккха шен некхе хьаьжира, гуттар а озийна горгбан г1оьртира, Ама тхайнчун накха а, не1арна т1ехула Гуш Болу буй а ондо хийтира цунна. Ша кхеравелла ца алийтархьама ж1аьло Санна еттачура бага ца сацош шен «Газэль» чохь къевлавелира мостаг1-шоп1ар. Цо дог ца дог1уш дуьхьара д1аяьккхира шен ахтобус. Дуьхьара нах кхерабеш д1аса а лохкуш, вунь г1овг1аоьккхийтуш чулаьллина, тхайнчух хьакхалуш, ца хьакхалуш т1ехъиккхира мостаг1-шоп1аран ахтобус.

78. 1аьржачохь сцяна 1а?

Къелла вала воллучу лулахочун цхьаъ бен боцу токачиркх баьгна аьлла хезза вахара лулахо цхьа жимма цунах кхаьрдар-кх ша аьлла.

— Ванах, сан лерамен лулахо, 1аьржачохь 1аш ма ду шу, маса а дуьне а серладаьккхина токачиркхаш долушехь массанхьа а! — кхарда волавелира лулахо.

— Справах, няхай б1аьрг Дзіка а бац, бохуш 1ара Тхо-м чиркх ца латош, — жоп делира къен лулахочо.

79 Гуьмсехара 1абдул.

— Гуьмсехара 1абдул ю хьуна сан ц1е, 1аьрбийн ч1ог1а езачех ц1е а ю і сан ц1е. Ч1ог1а тешамен стаг а ву хьуна са! — олуша ша-Шена ч1ог1а ц1ена характарыстык елира к1ора сану 1аьржа, лоха шуьйра Воўчай ц1ено духкуш Воўчай ц1ийнан дас.

— Мегара ду, Дзіка ду-кх хьо иштта ц1ена волуш, — аьлла мах бийцира охашимма.

Ахча Гінч хенахь ц1енчу 1абдулан уьстаг1ан сану 1аьржачу б1аьргашан къарзаран тидам ца бірайце аса. Ч1ог1а хьаставелла ахча д1адийхира ц1ено духкуш волучо, ткъа і шеен Керала кхоччушехь, і шегара схьадаккхаран кхоьруш Санна гена волуш къонахчун дош делира:

— Цхьа-шы дэ даьлча са ц1енон кехаташ дохьуш схьавог1ура ву хьуна! Шек д1а а ма валалахь, са ч1ог1а ц1ена а, Сайно дош кхочуш деш а стаг ву хьуна!

Цул т1аьхьа пхийтта шо даьлча Гіра Суна і тешамен гуьмсахо! Къиг 1аьхача а Молла кхойкхуш ву олий когашт1е охьахуьйшуш до1анаш деш, шы дош вовшах олуша а цу юккъе Рабіць ц1е тухуш, ша і «исвятой» Хілер Суна кехаташ доцуш ц1енош доьхкина гуьмсахо.

— Ванах, і хьан шы-КХО дэ пхийтта шары ма падзелі, ц1ийнан кехаташ схьа маца дохьур долуш ву хьо? — хаьттира аса Оцу пекъаре.

— Ахьа х1ун кехаташ дуьйцу? Эцца БТІ-хь ахьа хьайн ц1енона кехаташ даьхна хила дезара дукха хенахь дуьйна, эцца пайду боццу ахча бен ма ца долу уьш дохург, 18 эзар сом бен дуй і? Ахьа ч1ог1а хьийзаво-кх са бехк а боцуш! Са-м Хьаьжин Ц1а а Ваха веъна … шозза! Хьаьжин Ц1ахь эцца кег-мегарчу Айса лелийначу харц х1уманашна дохко а ваьлла, Сайно къинойх ц1анвелла, ч1ог1а ц1ена стаг ву-кх са! Ахьа х1ун дэ боху соьга! — когашка лахвелла кхин цкъа а до1анаш деш, ШЭХ са тешаван вуьйлира гуьмсахо.

— Къийнойх-м ц1анвеллера хьо, ткъа Оцу Хьаьжин Ц1ахь стагана т1ехь долу декхар а «списат» деш ду моьттуш Хіла хьуна-м! — элира аса Оцу пекъаре, раблю дуьхьа къинт1ера волуш.

80 Четар Соне х1оттаде.

— Вала чувалий! — олуша юьзинчу «Газелан» салона чутеттира са кондухтора. — Хьо эццига охьахаа, ткъа і хьайн «зонитик» Соне х1оттаде! Аса чу кхуссур ву хьо, ахьа «къикъ-микъ!» Алах! — схьахьедира кондухтора йисттерчу г1анта т1е нисвеллачу соьга.

Шэн ненаца Суна хьалхха нисъелла цхьа Хазаі рэжыму йо1 цецъяьлла соьга хьаьжжинчохь Йі синера. Резайоцуш кондухторе а хьаьжира і. Т1аккха шеен нене юхахьаьжира.

— Нана, ма кхоссийта і ваша ахтобусна т1ера чу! — дийхира цо нене.

— Х1умма а дац, сан диканиг, вай д1акхаччалц кхуссург хир ваций са-м Оцу ешапо ахтобусна т1ера чу, — 1ехийра аса рэжыму йо1.

Са ахтобусан салона чу ваьлла, цхьана жимочу зудчунна уллохь д1атарвелира. Ц1еххьана уллорчу зудчо ц1ог1 туьйхира, оьг1азен соьга а хьожуш:

— Х1унда? — цецвелира са.

— І д1огахь вог1уш «Хазаі к1ант» ву, цунна Бэза і меттиг! — кхетийра са дикчу несо.

Са йиллинчу не1арах арахьаьжича схьавог1уш «Хазаі к1ант» а гіна аса элира:

— Ван а Дэра ву Хазаі к1ант!

Ама жимчу стагана салон чохь цхьаъ бен боцу меттиг д1абалан-м бийзира сан кестта.

82 Ледарчу майрачуна свербу.

Базарахь наьрсаш йухкуш лаьтташ яра шы свербу. Ц1ахьпатус Бикатуга балю балхабора:

— Деллахь, Бикату, Тахана цхьа наьрс а д1а ца йохкаели-кх соьга!

— Дала делларг бен дац рицкъа, — жоп делира Бикатус.

Эццахь Ц1ахьпатун МАБІЛА телпон Горган бийкира хелхаран эшар хуьлуш.

— Т1аккха, схьадийцал, са ладуг1уш ю-кх! Ю, ю, са ю, хьан х1усамнана ю! — Хабаров елира свербу майрчунца.

Жимма ладуг1уш а лаьттина телпо д1аяйира Ц1ахьпатус. Бикатугахьа йирзина т1етуьйхира:

— Доккха х1ума ду-кх Оцу стагехь дериг! Цкъа а ша ваханчура г1уллакх Хіла ц1авог1уш Вац-кх і!

— Хьайн Тахана Хіла г1уллакх д1алохьа цунна, — элира Бикатус.

83 Гихта, Шалаже, Валаргт1е биънекъ къаьсттичохь.

Гихта эвлаюккъе воьдуш стаг велахь, і бер бен дацахь а, ахтобус «цэнтры» д1аяхан езаш хуьлу, некъат1ерачу зуьбалгашна т1ехула кхийса а луш.

Цхьана дийнахь ахтобус д1акхечира Оцу биънекъ къаьстачу меттиге. Маса а вару балехь, Гихта юккъе ахтобус яха езаш хиларна кхоьруш. Хин долучунна рэзу воцуш волучу шоп1ара, салон чу хьажа а ца лууш, ахвухавирзина кхоьссира:

— Т1аккха, вуй цхьа а Гихта юккъе д1авахан везаш?

Салон чуьра пассажираш вовшашка хьаьвсира, церан оьг1азенчу яххьашна т1ехьаьдира Мохо мархаш д1асайовдийна Малх, уьш белабелира, Царан хазахетарца вовшех т1араш а туьйхира!

— Т1ета1ае Валаргт1е! — маьхьарий а девлира.

Лаьллина йоьдучу ахтобусан салон чохь цхьана басарша хазйинчу йоь1ан т1оьрмигна чохь «танга» эшаран мукъам бийкира. Йо1-м яцара шен МАБІЛА телпо схьаэцан дагахь а, цунна хуучух тера дару і мілая ву. Рэзу йоцуш бат а саттийна телпо ца Хэза Кеп х1оттийра цо. Ама салон чурчу нахабніка-м кестта к1ордийра Оцу телпо чохь екаш йолу танго эшар. Йо1ана дуьххьал нисвеллачу цхьана жимчу стагана-м ч1ог1а хазъеллера і эшар. Бехк а бацара, Дзік дег1ехь эпсаран Кеп йоллуш вару і, малар совнаха даьлла.

— Тур-танго хелха ер ярий техьа хьо соьца? Хьан белшана т1е ч1ениг а йиллина хелха вер волуш вар-кх са! — шен Дагары хаийтира цо йо1е.

— Ой, цо х1ун дуьйцу! Са мечик Санна мара а иккхина хелха ер йолуш ЯЦ хьуна! — басаршна-пударшна юккъехула д1а т1ечевхира йо1 вехначу жимчу стагана.

— Справах, лезгінка х1оттаехьа хьайн МАБІЛА телпо т1е! — вухавала рэзу вацара къаьркъано кхехкавен рэжыму стаг.

85 Коьртапочтамтехь Касіна хьалхахь раг1.

Соьлжа-Г1алахь, Коьртапочтамтехь ахча д1атосучу Касіна хьалхахь даима а Санна йоккха раг1 яра. Касіна карана хьалхахь лаьттарг цхьа кехаташ кегош дукха хан йойъуш воллура. Шолг1а лаьтташ волчуьнга т1ехьа рог1ехь лаьттачара хаьттира:

— Вала дагахь Вац і? Цхьа стаг оццул дукха воллуш ма ца хуьлура ахча д1атосуш.

— Суна хьалха ткъа стаг ву, цхьаъ Вац! — кхетийра аса т1ехьа лаьттарш.

— Муха ткъа стаг, схьагуш-м цхьаъ бен ма Вац? — кхетан дагахь бацара рог1ехь латте к1адбелла нах.

— І Суна хьалха лаьтташ Верге ткъа стагана ахча д1атосуш ву. Ткъа мечикана алименташ д1атосуш ву і! — кхетийра аса нах.

— Цхьа а рог1ехь хьалха вала бакъо йолуш стагга а вуй? — хаьттира касіра.

— Хьалхавалан бакъо-м ЯЦ кхуьна, х1ара Суна т1ехьа лаьттарг аьлча а, х1ара сан гихь воллург чекхвалийтахь раг1 йоцуш! — дийхира хьалха лаьттачу кліента.

Туьканахь вовшахкхетта шы «сяброўка» Хабаров елира:

— Ой, х1ун деш ю Пецька? — хоьттура хьалхарчо.

— І мілая ву, Пецька? — ца кхетара шолг1аниг.

— Міла Вац, мілая ю! Пецька, Петиматка, Петимат! — «сяброўка-1овдал» кхетайора хьалхарчо.

— Дзіка 1аш ю Іза-м!

— Ой, мел «сволоч» ду хаьий хьуна і?

— І х1унда ю «солоч»? — ца кхетара «сяброўка»

— Дэра ю иштта, йолун справы! Са луьйш яра ма алалахь цуьнга, халахетар ду хьуна цунна, бам лаьхьа бара і, ша ма-Барра!

Сатталца ч1епалгаш а диъина кафэ чуьра аравелира цхьа воккха стаг. Х1инцца бен ца Гіра цунна чуволлучохь яздинарг: «Грузінскія хинкали. Ч1епалгаш ».

— Хьажахьа, эццахь і яздина ца хиллехь хуура дацар-кх Суна Айса диинарш ч1епалгаш Хіл! — цецвелира воккха стаг.

89 Кіраў поселкехь некъ.

— Вайн Кирован пасёлку некъ буьллура болуш бу боху, — дуьйцура базарахь зударша.

— Дуьненюкъара крызіс ю вайна, буьллура бац вайна некъ, — ца тешара цхьаберш.

— Эх1, ма харцо ю-кх х1ара дуьне! Вайн Кирован пасёлку некъ балочу т1е ма даьллинехь, дуьненюкъара крызіс а Хілі-кх! — рэзу бацара кхоалг1анарш.

90. Малх хьаьжинчу дийнахь четар.

Селхана г1ала вог1уш, дог1а дадзены дагахь ду аьлла, шен четар т1емак1ела а доьллина веънера цхьа воккха стаг. Гергарчаьргахь буьйса а яьккхина шолг1ачу дийнахь х1ара юьрта Ваха ахтобусан социйле воьдуш къеггина хьаьжина Малх бара, четар а дару т1емак1елахь доллуш.

— Ой, х1окху Малх хьаьжинчу дийнахь «парасон» а хьош ма воьду хьо! — цецбевллера Лула-кулара Бевз нах.

— Сайно тхов сайца лелабо-кх аса, — жоп делира воккхачу стага.

91. Маса стаг чекхваьлла?

Касе рог1ехь лаьттачу цхьана г1иллакхен воккхачу стага цхьа берахйолу свербу ішоў хьалха ялийтира, кхин масех стаг а велира цуьнца чекх. Воккха стаг тергал ца веш кхинарш а чекхбевлира.

— Ванах, воккха стаг, хьо Маса хьалха волийтуш ма ву. Маса стаг хьалха валийти ахьа хьайл? — хаьттира цецъяьллачу касіра.

— Ткъа стаг ах стаг хьалха вялі-кх сол, — жоп делира воккхачу стага.

— Муха ткъа стаг ах стаг? — ца кхийтира касір.

— Ткъа стаг а, цхьа бер а, — кхетийра воккхачу стага касір.

92. Кассехь йоккха раг1.

1аламат йоккха раг1 х1оттийна г1оьрттина бохкура нах. Ша юккъера ара ца кхоссийта г1ерташ тасавелла воллура цхьа воккха стаг а. Эххар а кхунна хьалха лаьтташ Воўчай цхьана стага дехар Дзіра воккхачу стаге:

— Са цхьа цигаьрка а оьзна схьавог1ура вару, ахьа са кхузахь лаьтташ вару аьлла тоьшалла дийр справах!

— Ой, дийр ду Дэра тоьшалла! Цхьа цигаьрка а ца узуш итт Оза ахьа, х1ара раг1 чекхъер ЯЦ хьуна т1аккха а! — жоп делира воккхачу стага.

93. Ц1а Ваха некъ.

Соьлжа-Г1алана Коьртапочтамтехь рог1ана юккъехь Хабаров тасаделлера цхьана шына сцябаць.

— Хьо кхин х1ума долуш-м ца Лела?

— Ц ружавела Дэра, эцца цхьажимма Шай-кай яра сан алименташна Росе д1атаса езаш. Ткъа хьо а ву ахча д1атаса веъна?

— Х1ан-х1а, Вац Дэра са-м ахча д1атаса веъна, ц1аваха некъ боккхуш ву-кх!

— Ой, і бохург х1ун ду? — ца кхийтира алименташ д1атаса веънарг.

— Дэра ву зудчо, шен кхечу меттехь динчу берашна ахча д1а ца тасахь, ц1а чувуьтур Вац ша аьлла араваьккхина, — кхетийра шен баланах шолг1ачо хьалхарниг.

94. Мечикца дуьйцу Захле.

Хьалха Советан 1едал долуш цхьаболучара «деха сом» а, кхечара «шабашцы» а аьлла ц1е тиллинчу меттиге вахна Хілер цхьа хан т1ехтиллина стаг, Къамболат ц1е а йолуш. Цу «шабашкехь-м» деха соьмана т1ехьа идина а ца 1аш Вайн кегийра а, ца кегийра а нах мечикашна а т1ехьа уьдура дукха комаьрша. Иштта цхьана Сибрехарчу къухашна юккъехь 1уьллучу цхьана оьрсийн юьрта кхаьчнера Къамбулат а. Д1акхаьчна итт минот хан ялале цхьана мечикца Захле тасаделлера х1окхуьна. Ткъа кхуьнца Болхов бан веъна валу цхьа воккха стаг шы дош ала а ца вуьтуш кхойкхуш Хілер Къамболате. Эххар а мечикца Хабаров хадийна шен накъостана воккхачу стагана улло а веъна ша рэзу ца Хілары хаийтинера Къамболата:

— Ванах, ваша, са мечикца Захле дуьйцуш воллуш мукъна а сох Коля алан мегаш дац ахьа, Къамболат, бохуш са юьхь1аьржачу а ца х1иттавеш!

95. Б1аьргашна йина аперацыі.

Цхьа валаргхо Хіла ч1ог1а б1аьргашна ледара са Гуш лелаш Дзік хан а йолуш. Эххар а лулахоша а, гергарчара дехарш а Дзіна Москоха б1аьргашна аперацыю яйта Ваха х1ара. Цхьа хан яьлча, керла б1аьргаш дехкича Санна Дзіка сирла са а Гуш вуха Валаргт1е кхаьчна х1ара. Шайн ц1а а кхаьчна, шайн чу ваьлча цец а, акъ а вахна висина Хіла валаргхо:

— Ой, Курпатов! Хьо иштта боьха 1аш юй ца хиина-кх сунна хьоьца даьккхинчу ткъеха шарах! — зудчуна т1ечевхина валаргхо.

96. Валаргт1ера Ахмирзин Эдалсолта

Советан 1едал долуш Маса а пачхьалкхехь колхозаш яра. Иштта Валаргт1ехь а яра саўгас а, Оцу совхозехь бежнийн ферма а. Оцу бежнийн фермехь хехо вару цхьа бегашах вуьззина валу воккха стаг Ахмирзин Эдалсолта. Буьйсана ха дадзены суьйрана схьавеъначу Эдалсолтина заатэхніка гайтира Ферміна чуьра цхьа цомгуш Хіла 1уьллуш Болу АМТ. Цуьнга дийнна буса хьожуш хила аьлла т1е а диллира заатэхніка. Сахиллалца 1ийра Ахмирзин Эдалсолта цомгуш АМТ Ларош. Ферміна кары а воьдий і чухьожура аьтте, ткъа АМТ-м шен корта эсала шен дег1ат1е а товжийна меттаха ца болуш 1уьллура. 1уьйрана Ферман белхалой а схьабаьхкира Балх, заатэхнік а кхечира схьа. І вахара воьддушехь Ферміна чохь селхана ша битина цомгушчу аьттана т1е. Ведда веира і Ахмирзин Эдалсолтина т1е.

— Ванах, Эдалсолта, і АМТ белла 1уьллуш ма бу! Буьйсана і ларбе ца аьллера аса хьоьга? — цецдеира заатэхнікам.

— Деллахь ца хаьа-кх, оццул ч1ог1а ларвешшехь Сталін а Велла ма дисира вай-м! — жоп делира Ахмирзин Эдалсолта.

97. Бора ц1е йолу «шабашнік».

Геннарчу Сибреха «шабашцы» Балх йаханера хьалхалерачу заманчохь цхьа нохчийн биргада. Оцу биргадехь вару цхьа рэжыму стаг Бувайсар бохуш, Бора аьлла Сибрехахь йоккхучу ханна Шена ц1е а тиллина 1аш. Ц1е-м Эрна тиллина яцара цо, Грыгор’ева Люба бохуш цхьа къона мечик яра цуьнан Няхаю бага а Ваха Захле дуьйцуш. Ц1ахь лелош Долчэ г1иллакхех а Мела а хервелла баккхийнарш а ца лорура Боряс. Эххар а кхеран биргадера цхьана воккхачу стага 1ен а ца Велла элира:

— Деллахь, Бувайсар, са рэжыму волуш, Вайн юьртара Заза бохуш йолчу хазачу йо1ана са т1ехьийзаш волуш, стиглара мархаш гича а, шовдана сирла хі гича а, Заза дагайог1ура Суна. Хьуна а хир ю стагал а, мархаш а гича і Грыгор’ева Люба дагайог1уш!

98. Ахмирзин Эдалсолтас Широковн дэла хьехар.

Советан 1едал долуш 1ашхой-Мартанат1ехь Лермонтовн ц1арах йолчу совхозан дирехтор вару Шырокаў бохуш, нохчийн Мотт а хууш цхьа г1азкхи. Цхьана шарах Валаргт1ерачу латтанашкахь д1айийна копасташ ч1ог1а хьекъана Хілер, Нана яккхийра. Ама гуьйрана копасташ чуэцар ца хуьлуш шело а хьаьдда ​​копасташ г1орийнера. Дирехтор Шырокаў вару Шена хуучу нохчийн Матэі ч1ог1а дозалла деш, баккхийчу нахаца даима а Хабаров волуш. Г1орийначу копасташка а хьаьжина схьавог1уш Воўчай Широковс хехочунна Ахмирзин Эдалсолтана т1е а Ваха хаьттина Хілер:

— Деллахь, воккха стаг, Оцу г1орийначу копасташна х1ун дийр дару техьа? Хьалхарчу заманчохь нохчаша х1ун деш Хіла техьа ишттачу хьолехь?

— Хьалхарчу заманчохь, Ярмола аьлла нохчаша ж1аьлийн ц1е тиллиначу инарлан салташа дагош дисинарг бен нохчашна ялта кхочуш а дацара. Х1окху копасташна х1ун дийра ду ца хаьа Суна х1окху шарах, Ама т1едог1учу шарах х1ун дадзены деза-м хаьа сунна.

— Х1ун дадзены деза? — Хаттар Дзіра Широковс.

Т1едог1учу шарах б1ег1анган куйнаш тохкур ду-кх вай хьан копасташна, — жоп делира валаргхойн Ахмирзин Эдалсолтас.

99. Валаргхойн Г1амбулат.

Воккха стаг Г1амбулат гуттар а цхьана бахьаненна-м цхьана жимачу стаге догвовха хьоьжура. Эххар а драпаку Дзіра цо жимчу стаге:

— Дэра, са рэжыму стаг волуш, хьан нене ч1ог1а безам болуш ма вару са, — аьлла.

— Ой, ваша, і Тхань Нана аса х1инца йоийтур ю-кх хьоьга! — жоп делира жимчу стага.

— Х1ан-х1а, х1инца т1ехьа ду. Ч1ог1а могуш йоцуш ю бохуш хезна Суна і, муха ю і х1инца? — воккхачу стага Г1ам булата.

Ама рэжыму стаг вухавалан дагахь вацара:

— Могуш йоцуш елахь а, Маар яхан дуьхьала хир йолуш ЯЦ і-м. Ас Захле дийцина хьуна ялор ю і тхайн Нана, ваша!

— Тахана ю а, Кхан ю а ца хууш ма ю і, ахьа Суна муха ялор ю і? — вухаваьллера воккха стаг.

— Дэра иштта хьо к1елхьара волийтур ма Вац аса і тхайн Нана ахьа ялаяллалц! — чураваьллера рэжыму стаг.

Воккха стаг Г1амбулат ца 1енвелира ца аьлча:

— Деллахь, рэжыму стаг, і хьайн Нана айхьа йоллахь д1а! — элира цо, ша виттане а ца витича.

100. Дзіка Нека дадзены хууш валу Г1амбулат.

Валаргхойн Г1амбулат воккха стаг велахь а, Дзіка Куц-Кеп долуш, ч1ог1а Дзіка хі чохь Нека деш а стаг Хіла. Колхозаш йолуш Валаргт1ерчу шовданех хиллачу ц1енчу 1аьмнашна чохь лийча бог1уш Хіла генара кхуза аьхкенна хьажийна оьрсийн трактористаш.

— Цу 1амчохь Хин-Ды ву хьуна вехаш, — аьлла меттигерчу нохчаша бегаш Біна цуьнца.

— І Хин-Да аса маж а лаьцна х1окху хі чухула д1аса текхор ву! — аьлла майрачу оьрсийн трактарыста.

Цхьана дийнахь воккха стаг Г1амбулат шуьйрачу 1оман дехьарчу бердат1ера хі чу кхоссавелла хин бухахула сехьа бердайистте схьавеъна, хин чуваьлла воллачу оьрсийн трактористана мерк1елахь хин Чура гучуваьлла. Охьаоллаелла еха к1айн маж а Хіла Г1амбулатан, т1ера сирла хин т1адамаш охьа а оьхуш лепаш. Оьрсийн Мотт сецна 1адийна висина. Т1аккха мохь хьаькхина хин Чура хьалаиккхина ведда, накъосташка а ца сацалуш. Оцу аьхка і трактарыст кхин хі чу ца ваьлла, Шена воккха стаг Г1амбулат вевзинчул т1ехьа а.

101. сталовую чуьра пиряжкаш.

Ишколан сталовую чу а Ваха пиряжкаш ийцира цхьана воккхачу стага хьехархочо. Пиряжкаш-м къот1алг1а йича Санна чам боцуш эрча а яра, ткъа Меха-м уьш вирб1орз Санна еза яра. Сталовай Чура араваьлла схьавог1учу хьехархочо дуьхьала кхеттачу шына къоначу хьехархочунга-мехкаршка хаьттира:

— Шу х1унда ца доьлху сталовую?

— Столовица эг1ана Тхо! — жоп делира мехкарша.

— Бехк а Дэра бац, пиряжкаш ч1ог1а эрча мах болуш ю церан, — Шена хетарг элира воккхачу стага.

102. Дзіка анекдот.

— Диканиг цхьа анекдот яздехьа вайна, цхьажимма доьлура дар-кх, — дийхира цхьана Забара дийцарш яздеш Воўчай яздархочунга накъосташа.

— Кхан яздийра ду аса, — жоп делира яздархочо.

— Кхан х1унда яздо ахьа? — ца кхийтира накъостий.

— Кхан Малх хьожур бац техьа, і мукъна а диканиг хир дар-кх Оцу анекдотана юккъехь, — элира яздархочо.

103. Тхо д1адог1у.

— Са д1авог1у! — МАБІЛА телпо еттара Валарг юьртан дехьа маь11ехь 1аш Воўчай Шахьабас.

— Схьавола, Тхо а дац кхузахь кхин даккхий деш 1аш а, — жоп делира накъосташа.

— Шу х1унда дац даккхий деш 1аш? — хаьттира Шахьабас.

— Даима а Санна ток ЯЦ кхузахь, Тхань трансфарматар йоьхча тоян кхин стаг волуш а Вац цхьана-шына дийнахь, — кхетийра накъосташа Шахьаб.

— Т1аккха ас д1авеъна а дадзены х1ума дац цигахь, Тхань ток ю цкъачунна- дохковелира Шахьаб.

— Ахь кхузахь дадзены х1ума дацахь, Тхо д1адог1у тхайн трансфарматар тояллалц! — резахилира накъостий.

104. Юачу х1умана т1ера Сайд-Мохьмад.

— Сайд-Мохьмад, Маўладзі кхайкхина вайшиъ! Валолахь сиха кечлолахь! — даима а Меца хуьлучу лулахочунга кхаъ баьккхира аса, цигахь мукъна а і вузаре сатесина.

— Хьаьнгахь хир Юі і мовлда? — гэтага ца луш хаьттира Сайд-Мохьмада.

— Эвлайисттера Махьмуд ву-кх ша зудаялор даздеш, мовлда йоьшийтуш, — элира аса.

— Х1ан-х1а, са ца вог1у цига д1аса йоьдуш машен ца хилахь, — са ч1ог1а цецваьккхира са Сайд-Мохьмадас.

— Х1унда? — ца кхийтира са.

— Цигара г1аш ц1акхачале вуха а мацлур ву, — эвлана дехьайисттехь 1аш бу уьш, — кхетийра са хьекъален лулахочо.

— Баттал сов ц1аяхана хьенлахь, кхин свербу ялор ю Сайно! — кхерамаш туьйсура сан доттаг1чо Турпалханас.

Ама дукха хан ялале, х1усамнана цхьана баттана шен Нана йолчу яхана, б1аьрга Сара кхетча Санна хьийзаш вару сан доттаг1 Турпалхан. Цхьа бутт а чекхбелира, кхин цхьа к1ира а д1аделира. Сайно доттаг1чуьна дешнаш дагадаьхкина, аса хьовзийра Турпалхан:

— Свербу ялор ю бохуш ма вару хьо, баттал сов хан ялах!

— Д1авалахь, дог ца дог1у сан, — жоп делира доттаг1чо.

Жимма хан яьлча ц1аеира доттаг1чуьна х1усамнана а, сиха дицделира цунна шен дешнаш а. Ама са вацара Сайно бегаш біта дагахь:

— Деллахь, Бэла, баттал сов хьо ц1ахь 1ахь свербу ялор ю ша бохуш ма вару х1ара сан доттаг1. Вахьа-м ца ваьхьара х1ара, — гучуваьккхира аса Сайно доттаг1.

— Э-э, Дэра ву шу шиъ ледара, — элира Бэлас.

— І бохур-кх аса а кхуьнга, вайшиъ кхин Нохчийчохь ц1еяхначу къонахех а Вац, юкъахь цхьаъ ялаяй а свербу ялаяйта вайшинга, хьан дош кхочушдеш аьлча а вахьа-м ца ваьхьара х1ара, — ма варра гучуваьккхира ас доттаг1, і шен Бэлий бен кхин оьшуш воций .

106. Вуьзина хьехархо.

Шэн дешархочун ц1авахара цхьа хьехархо, жимма дений, нанний хьалха цунах Шена хеттарг эр ша аьлла. Ишколехь дийнахь сарралца дешархошца ч1ог1а аз Хьена ду къийсавеллачу хьехархочун Меца ойла девне яра. І-м сихвелира дешархочуннах Шена хетарг а ца хетарг а дийца. Урокашкахь Балат Санна чахчийначу шен маттаца мел к1езига а цхьана урокан барамехь кхетош-кхиоран Болхов бірайце хьехархочо дешархочунца а, цуьнан деца, ненаца а. Эххар а дийнахь хиллачу ницкъо а, х1инца Эрна биттинчу мецачу Матэі а г1елвина к1елависира хьехархо. Д1авахан тохавелира і, Ама дешархочун баккхийрачу йижарша уьйт1арчу чохь Дзіна, Хазаі чам болуш, і лаьмнийн раьг1наш Санна, доккхачу текхачохь чудеина истолан т1ех1оттийра жижиг-галнаш! Хьехархо велахь а, цхьа чохь са а долуш Адам ду-кх х1ара, аьлла хьаша віна юачух ца кхеташ д1а ца вахийтира х1ара. Мецачу хьехархочул оьг1азен стаг хир Вац дуьненчохь, Ама вуьзина хьехархо цхьана х1умана а кхерамен стаг Вац. Зингатан а Шена хууш бохам бийр болуш Вац і.

Оцу жижиг-галнийн лаьмнийн раьг1нех шера аре а йина вуьзина юьстахг1оьртира хьехархо. Бетах йовлакх а хьаькхина, йовхачу чорпех къурд а Біна элира хьехархочо:

— Наогул-то, вунь дешархо а Вац х1ара Шун к1ант-м!

107. Шалаже кхойкху заатэхнік.

Шалажера совхозера бежнийн фермера телпон з1е еттара Гихтахь вехаш Воўчай шайн заатэхнік:

— Кхузахь шы-КХО бегчы цомгуш Хіла, тхаьш х1ун дийр ду ца хууш дохку Тхо, хьо сихха Балх т1е ца ваг1ахь!

— Сан Тахана белхан дэ дац! Са садо1уш ву! Ца вог1у са! — жоп делира заатэхніка.

— Ой, бежнаш лийр ма ду! Ваг1ахьара хьо! — доьхура шалажхоша.

— Ца вог1у! — д1ахадийра заатэхніка телпо охьа а кхуссуш.

Цхьа хан яьлча, Юха а телпон Горган бийкира. Схьа ца оьцуш Дзік 1ийна, схьаийцира заатэхніка телпо:

— Хьажахь, са Сота ву, са ца вевза хьуна? Валах балхат1е, — дийхира сцябаць АзВ.

— Хьо Гектар велахь а ца вог1у са! — д1ахадийра заатэхніка къамел.

108. Литжурналера сан накъостий.

Соьлж-Г1аларчу цхьана литжурналана т1ехь Сайно шы-КХО дийцар арадаьлча, цигахь Болхов Беш болчу, къона болуш сайца университетехь цхьаьна дешна болчу накъосташка хаьттира аса:

— Ганарар схьаэцча х1ун совг1ат дэ аса Шуна?

— Хьайна хуур ду-кх хьуна, к1енташна х1ун совг1ат дадзены деза, — бегаш бірайце Царан.

— Х1ан-х1а, тапчанаш лелон хан-м Бойсг1аран заманчохь д1аяьллера!

— Мегара ду, Айса хоржур аса совг1ат. Ткъа мас часопіс ло аша Суна, Сайно дийцарш т1ехь долу? — хаьттира аса.

— Айхьа дэн Долчэ совг1ате хьажжий х1ума дэ ахьа, — элира накъосташа.

Аса Сайно дог1уш долу шы-КХО часопіс схьаийцира.

— Э-э! Дэра Волл хьо тхуна ледар совг1ат дадзены! — шайн аг1ора кхийтира сан накъостий.

109. Ах лор, ах злодзей.

Г1алахь 4-чу г1аландарбанц1енехь цхьа еза ц1е а йолуш б1аьргийн лор ву, аьлла хезинера Суна.

— Хьо хьехархо ву? Ой, хьехархошгара кепек ахча оьцур долуш Вац-кх са! — соьгара ахча ца оьцуш дуьхьалавелира лор. — Ама хьуна оьшуш долу куьзганаш духкуш кху йоккхачу г1алахь цхьа стаг бен Вац. «Вижус» туька шеен долахь йолуш ву і. Цуьнгара бен куьзганаш Мегара дац хьуна. Са Оцу дийнахь лоьрера рэцэпт а буйнахь кхечира Оцу «Вижусе».

— Ой, ду Дэра Тха-м і хьуна оьшуш долу куьзганаш! Хьо ва маьрша! — Дзіка т1еийцира са Оцу туьканан дас. — Куьзганаш хьуна кечдан дезаш ду. Шы-КХО дэ даьлча вухавола, — олуша рэцэпт д1а а ийцира цо соьгара.

Йиллинчу хенахь са вухавахача, сан куьзганаш схьагоайтира туьканан дас. Уьш-м дацара сайнчарех, аьнгали жимма Стомма Хілары бен, кхин къаьсташ а.

— Х1ун дала деза? — мах хаьттира аса.

— Ой, х1орш сайнарш Санна ма ду, ткъа аса царах 250 сом бен ма ца дэла, — цецвелира са.

— Спецзаказ! Вайн г1алахь кхин ЯЦ иштта куьзганаш кечдеш меттиг. Хьуна г1уллакхна, пхи туьма т1ера д1адоккху аса! — Сунаі доккха г1уллакх Дзіра туьканан дас. Са «спецзаказ» куьзганаш а дохьуш ц1авеъча лулахочунга дийцира ас.

— Ой, і лор-м Оцу туьканан дэн шича ма ву. Х1инца леладе хьайна г1алахь угар деза куьзганаш! — бегаш бірайце лулахочо.

110. Ахтобус йоьттира, кхин цкъа а йоьттира …

Ахтобус йоьттира! Кхин цкъа а йоьттира! Х1ораннан карах 1аш цхьацца бер, стаг, йоккха стаг дару. Геннарчу сонехь 1ан йисира цхьа рэжыму свербу карах стагга а воцуш. Ахтобус д1айолаелчи доккха садаьккхира Оцу зудчо-м. Ама жимма дехьа яьлча ахтобус сацийна салон чу мохь элира шоп1ара:

— Х1ара новкъахь лаьттарг сан стунваша ву! Цхьа меттиг буй салон чохь Бэс?

— Бу, — г1ийла къежира рэжыму свербу.

— Мичхьа? — б1аьргаш къарзош салон чувог1авелира шоп1ар.

— Х1оккхуза! — шеен коьшкалахь меттиг гайтира зудчо. — Боьрша стаг карахаавойла а дац!

111. Жоьпаллин хехо.

Шы сахьт т1ехьа а висина кхечира шеен жоьпаллин Балх цхьа хехо. 1уьйрана ворх1 даьлчхьана суьйрана барх1 сахьт даллалц Болхов бинчу хийцан везачу хехочо хаьттира:

— Хьо ма т1ехьависина Тахана? Ялх сахьт даьлча са хийца везаш вацара хьо?

— Ой, Суна х1ун хаьа са т1ехьа вуьсу я ца вуьсу! Са, сахьт доцуш, малхаца лелаш ву. Ткъа Малх аьхкене г1оьртича тешнабехке бу. Суьйрана мас даьлла кхетар Вац-кх хьуна дуьненахь! — бехказавелира жоьпаллин хехо.

«Т1анк!» — аьлла йоьттина елира Кирован пасёлку йоьду «Газэль». Бад Санна техкаш йог1ура юьзина йолу ахтобус. Ц1еххьана «ц1а-а-а-к!» Олуша тормозаш тухуш сацийна ца 1аш, Каде юханехьа хаьхкира шоп1ара шен, Туркойн махкара нохчаша ма АЛЛАРА, «Ворда».

— Т1ехьах1итта Суна! Меттиг бац бохург х1ун ду? Ирахь д1аг1ур ду вай-м! — олуша ц1ог1 а аьлла, х1инцца хьалха йоьттина еъна ахтобус Санна, техкаш хьалаг1оьртира мел к1езиг а шиъ ах юккъера свербу ШЭХ ер йолуш цхьа свербу.

Оцу зудчуьна иттех т1оьрмиг карах, кхин шы йо1 а, к1ант а хьалаг1оьртира ц1ийзачу ахтобусна чу. Уьш-м Хілер Оцу зудчуьна бераш. Х1окху мецачу хенахь х1умма а Меца кхаьбна дацара КХО «бер» а. «Ирахь йог1ур ю!» — аьлла хьалаяьлла зудчо-м аг1онца мог1абина 1аш Болу нах хьаьжк1ийн буьртигаш Санна хьалагулбира, цхьана меттиге цхьаъ ах а нисвеш. Ша д1атаръелла ца яьллера і шен берашна а «Шена хьалха дуьйна хууш йолчу кепехь» цо меттигаш нисбеш. Салон чуьра пассажираш-м 1адийча Санна бисира баганаш а г1аттийна.

Эххар а ахтобус Кирован пасёлку схьакъаьчча чуьра охьавоьссина, шеен ц1окана кхерам боцчу а ваьлла, шоп1арна т1ечевхира цхьа воккха стаг:

— І «парушэньне» сцяна йира ахьа! 1едалах ца кхерахь а, Справах ца кхоьру хьо!

— Э-э-э! воккха стаг, Оцу 1едалах а, Справах а чулла ч1ог1а-м са Оцу тхайн зудчунах кхоьру! Сан стуннана ма ю і т1ехиинарг, шен берашца! — кхетийра шоп1ара воккха стаг, стуннанна ца хазийта нийсса ах корах ара а кхевдина.

— Эх1, міска я1! І хьан свербу Оцу стунненан ах бен яцахь а, ма міска ву-кх хьо! — корта ластийна д1авахара воккха стаг.

113. Шоп1арна там Болу дешнаш.

Гихтана т1ехъиккхина Соьлжа-Г1ала йоьдуш йолчу «Газелан» чохь КХО-виъ стаг бен вацара. Шоп1ар Дзік догдоьхна Хілары Гуш дару. Т1ехула т1е, салон чуьра пассажирашна юккъера цхьана зудчо цхьана кехатаца 1000 сом кховдийра цуьнга:

— Кхаьстина-м дац соьгахь, далахь а «Газелашна» т1ехь Болхов бенчеров ахча хуьлу-кх! — бехказла а йолуш.

— Дац соьгахь къастон, Ама баркалла! — кхоьссира шоп1ара.

Жимма ойла еш 1ийна, ца хаьттича ца 1енелла хаьттира зудчо:

— Хьажахьа, стаг, Баркан сцяна элира ахьа?

— Ой, чохь кхойтта бер а долуш Воўчай сан мичара хир ду ахча, «Газелан» т1ехь Болхов бізуна а? Справах а там хуьлу-кх сан мискачу Дагнія, нахабнік сан ахча ду моьттуш хилча а!

Наха «Бертаг» аьлла керла ц1е тиллинчу «Беркат» базарахь.

— Деллахь, Ц1ахьпату, х1ара чуьрниг ц1ера ма ваьллинехь, садууш ю-кх са, — накъосте шен балю балхош лаьттара уьстаг1ийн дум бухкуш цхьа свербу.

Оцу хенахь кірмашовыя т1ехула хьаьвзира і 1аьржа мархаш.

— Эйт, я1! Т1ехула т1е кхуьйлина д1ах1оьтти вайна! — рэзу яцара Ц1ахьпату.

— Деллахь, Ц1ахьпату, і хьан стаг ц1ера ваьлча дерриг дуьне а 1аржделла д1ах1оьтти-кх, — элира накъоста.

115. Божарийн туалэт.

«Божарийн туалэт» т1еяздинчу установе чуг1оьртира цкъа цхьа воккха стаг. Шуьйра йиллинчу Касіна не1арехь лаьтташ, Дала йитахь, цхьа нохчийн свербу яра, цуьнца гуттар а Хабаров яьлла лаьтташ кхин цхьаъ а яра. Дехьа ишвабра а, Горге-ВедаРА а карах чоьхь Горге хьокхуш кхин цхьаъ свербу яра.

Оцу нохчийн зударех нохчийн Мотт звадыяш эхь-бехк а хета, воккхачу стага оьрсийн маттахь хаьттира:

— Туалэт мужчынскі? Жаночай?

— Агульны! Агульны, баця, заходы! — кабинеташна Чура божарийн аьзнаш дару схьахезаш.

І ша зорбанан машен Санна сиха даккхийра зорбанан элпаш дохкуш, ишколан уьйчохь д1атохан плаката т1ехь цхьаъ-м яздеш йоллура «Замзам» Фаціма. «Замзам» — дирехторан шолг1а «Зам» бохург хилан тарлуш дару.

Кхоалг1ачу г1атехь дешархошца а, вонлелархошца а, шиъашдахархошца а шен хуьлу кхетош-кхиоран «т1ом» а Біна, Шена ишколехь 1-г1атехь еллачу «кортире» чувог1уш вару цхьа хьехархо-воккха стаг. Шэн дахарехь зударел дукха х1ума ца дезнехь а, зударех Санна цхьана а х1уманах кхийрина воцу справы воккха стаг х1окху доккхачу дуьненахь п1елг Санна ша цхьаъ вару. Зударша кечбина кхача ша биъна хан а йицъелла Воўчай, Дзік мацвеллачу воккхачу стагана цхьана йоццачу ханна дицделлера зударийн хазалла дуьненчохь Хілары. Зударийн дикалла-м туьйранаш дуй воккхачу стагана хууш долу Дзік хан яра.

Фатимин кабінетная уллохула т1ехволуш лаьтташехь тидам бірайце воккхачу стага ЗамЗаман сихачу куьйгаша сиха яздечу элпашга.

— Деллахь, Фаціма, ма сиха шы куьг ду-кх хьан … ма сиха ч1епалгаш дийр дар-кх Царан, — ойлане элира мацвеллачу воккхачу стага.

117. Киснахь хьаькиман куьг.

— Ялаехьа і Вайн хьаьким, г1азакхашна а Дайн, «куьг деха вай цуьнан»? Цхьажимма х1ара «фірма» юур яра вай! — бохуш накъоста хьийзавора цхьа хьехархо.

— Ас сцяна доьхуш ду цуьнан куьг, і куьг иштта а ду сан кисанахь доллуш — сан алапа лечкъош! — жоп делира хьехархочо.

118. Дала ларавойла

Дала ларавойла зударийн маттана т1евужучура а, цу т1ера вужучура а! — элира цхьана къонахчо шеен накъосташка.

— І бохург х1ун ду? — хаьттира накъосташа.

— Дэра ду, селхана вай цхьана молуш дару аьлла Тхань лулахойн зудчуна маттана т1едожар, — элира къонахчо.

— І бохург х1ун ду? — ца кхийтира накъостий.

— Дэра ду Оцу лулахочуьнан маттана т1ехь і ца сацар. Цо-м і Тхань х1усамненан маттана т1едиллина!

— Ой, хьо х1инца а ву-кх зудчун маттана т1ехь, — боьлура накъостий.

— Вац! Цо х1инцца охьакхоьсси шен маттана т1ера … Цо са аракхоьсси т1о биина цициг Санна.

— Д1а ма г1олахь, хьо эшахь телпо тухур ю хьоьга! — омра Дзіра хьаькимо белхалочунга суьйрана балхат1ехь.

Ша селхана аьлларг дицдина валу хьаьким 1уьйрана Балх т1евеъча, белхало вару ша Шэга:

— Са д1авоьду, — бохуш 1аш.

— Х1унда? — ца кхеташ хаьттира хьаькима.

— Са Шуна оьшуш Вац, са д1авоьду, — аьлла вахара белхало.

— Х1унда Вац хьо оьшуш? — т1ехьахаьттира хьаькимо.

— Са оьшуш велахь, телпо тухур ю ца элира ахьа, — кхетийра цо хьаьким.

Керла ишколе веъначу хьехархочунна цхьа чоь еллера «Хьехархойн ц1енна» уллохь. Хьахархо ша вару, Цундэля Тамара бохучу лулахочунга иту ехнера цо. Ама ехна дохко-м велира і, х1унда аьлча иту йовха Хілер. Кхин иту а, кхин йолу х1ума а ца йийхира хьахархочо Тамарига. Эххар а цхьа нах болучохь Тамарина дагадеира ша Хастана:

— Деллахь ю са-м Лула-кулахь 1аш болчу нахаца Дзіка хила г1ерташ йоллуш! Тхань Нана а Хіла хьалхарчу заманахь шен лулахошца бовхха кад д1аса а кховдабеш 1аш, — кхоьссира цо. — Муха лулахо ю са? — хьехархочунга Шена ШЭХ хетарг т1етадар дийхира цо.

— Дэра ду вай-м Дзіка лулахой, йоввха иту вовшен д1аса а кховдош 1аш! — тоьшалла Дзіра хьехархочо.

Шаьш деш Долчэ ламазах байракх а йина дукха дуьйцуш хазахеташ вару сан цхьа-шы хьаша. Ишколехь хехочун чоь Готта яра церан, і бахьна а шаьш деш Долчэ ламазан рэклама еш юкъа ца далош ца 1енвелира і шиъ:

— Х1окху чохь меттиг Готта йолуш ламазаш деш пенах кортош д1абеттало-кх Тхань! — дозалла Дзіра Царан.

— Ой, Цундэля Хіл-кх шу шиъ коьртана Дзіка воцуш! — ц1еххьана кхийтира са накъостех.

122. Йоь1ан х1илла.

Ахтобусна чохь цхьана воккхачу стагана уллохь нисъеллера басарша къагийна къона йо1. Цунна дехьа г1анта т1ехь 1аш яра цуьнан оьзда накъост. Оцу оьздачу йо1ана хьалха нисвеллера цхьа нисвелла рэжыму стаг. Воккхачу стагана уллохь 1аш йолу басарша къагийна кура йо1 ца тергалйора жимчу стага, Ама Шена хьалха нисъеллачунна т1ера б1аьрг д1а ца баккхалучух тера дару цуьнан. І ца ланделла х1иллане елира басарша хазъйираг, Шена уллорчу воккхачу стагана рэзу йоцу Кеп х1оттийна, шен накъосте массарна а хезаш шабарца элира цо:

— Подрушка, эт дзед новкъа ву-кх Суна. Памяняцца дайтахь вайшинга месцамі!

Оьзда йо1 елаелла резахилира. Ша воккхачу стагана улло нислушшехь бехказла яхана элира цо:

— Ваша, бехк ма биллалахь аса хьайна новкъарло ярна.

— Х1умма а дац, сан диканиг, — олуша воккха стаг-м кхийтира хиллачух.

Ама жимма хан яьлча рэжыму стаг а хийцавелира Шена уллохь 1енчу йоккхачу стагаца. Йоккхачу стагана-м боккъал а і хийцаялар оьшура, цунна корах чу мох хьоькхура.

123. керла хьехархо.

Районерчу алімпіядзе дигиначу берашна шен хуьлучух г1о деш воллура хьехархо. І Гінч завуча т1е мохь хьаькхира хьехархочунна:

— Хьо х1ун деш ву, ва тентаг!

— Дешархошна г1о деш ву-кх, — жоп делира хьехархочо.

— Уьш Вайн ишколера бераш ма дац! — т1ечевхира завуч.

— Справах Вайн дешархошна т1е крестикаш х1иттаехьа, Суна уьш довзийта. Ас х1окху ишколехь Болхов бен цхьа шы дэ бен дац, — жоп делира хьехархочо.

124. Еха месаш йолу фатограф.

Соьлжа-Г1алахь ахтобусан социйлехь лаьтташ вару цхьа воккха стаг, мел к1езиг а цхьа б1е шо хир долуш. Ц1еххьана аг1онца д1ахьаьжича цунна Гіра урамехула схьавог1уш рэжыму стаг. І рэжыму стаг а вару кочах кхозуш Онда фотаапарат а йолуш, белшашна т1ехула охьахецна еха к1озаргаш а йолуш. Воккхачу стага цецваьлла бага а г1аттийна корта ластийра Оцу дезарна резавоцуш. Ама жимчу стага уллохула т1ехволуш воккхачу стаге а воьрзуш элира:

— Ваша, дэ Дзіка хуьлда хьан!

Масаі бу уьш х1инцлера нохчий, Европера, Москвара ц1абаьхкина, Ама духар, Амалія цераниг шайца йолуш.

Воккха стаг-м оцунах цкъа хьалха кхин а ч1ог1а цецвелира, Ама цул т1ехьа хьаьжъюккъе шед а х1оттийра цо:

— Ой, і х1унда элира цо соьга!

125. Эрча зударий къанбелча.

Кегийра болуш эрча Хіла Болу зударшна къанбелча Дала жимма Куц, Кеп а ло, жимма уьш адамех тарбан г1урту. Ама вунь зударий хийцацалучух тера ду-кх цуьнга уьш белла д1абовллалц!

126. Чам боцу дахар.

— Дахар муха ду хьан? — самукъне хаьттира соь накъоста.

— Чам боцуш ду-кх! — жоп делира аса.

-Кхин а шозза чам боцуш хуьлийла лаьий хьуна хьайн і декъаза дахар? — воьлура накъост.

— І муха хир ду? — ца кхийтира са.

— Хьайн дахар Санна чам боцуш свербу ялае! — кхетийра са накъоста.

127. Шахьабанан телпо

Шэн МАБІЛА телпо ловзош ч1ог1а хазахеташ вару Шахьаб, ткъа Шэга телпо схьатоьхча-м, т1екхетий телпо лерге а хьой, дукха хазахетий велалой вет1ара і. Цхьана дийнахь-м туьйхира Шахьабе телпо, катоьхна киснара схьаяьккхина лерге ехьира цо і. Ама з1е схьатоьхначо охьакхоьссира телпо, Шахьаб дош аьлла а валалале, цунна-м ца хууш долчух тера дару Шахьабах иштта Атта к1елхьара ца валалой. Шахьабас сиха схьалецира з1е схьатоьхначун лоьмар, сихонца дуьхьал а туьйхира:

— Але, са мичхьа кхаьчна?

— Парыжы! — дийкира телпо чухула цхьа дош.

Шахьаб дукха хазахетта велавелла ша х1инццалца Санна вет1ира, Ама ц1еххьана дагадеъна шен балансе і хьаьжича, цунна хиира «Парыж» боху дош Шена итт туьманан Меха Хіл.

128. Т1ехаа машенна.

Новкъахула д1авоьдуш ша і мох Санна сихчу боларехь лелаш вару цхьа воккха стаг. Цхьана дийнахь урамехула і шен сихчу боларца схьавог1уш вевзина уллохь машен сацийра лулахочо:

— Ваша, т1ехаъа машенна, — олуша.

Ама «ваш-м» саца дагахь а вацара, воьдуш лаьтташехь жоп делира цо:

— Х1ан-х1а, са сиха ву!

129. Буйнахь г1аж.

Даима а буйнахь лелош Хазаі шар а йина йоцуо г1аж яра цхьана муьридан. Цхьаболу х1инцлера нохчий рэзу бацара цуьнан куьцна а, кепана а, къаьсттина, цо буйнахь лелочу г1ожана а. Цхьана дийнахь урамехула шеен г1аж буйнахь схьавог1учу муьридана улло машен та1ош корах ара вистхилира цхьа х1инцлера нохчо:

— Братачка, і буйнахь ерг дубіна ю хьан?

— ЯЦ, дубіна хьо ю, х1ара г1аж ю! — жоп делира муьрида.

Имаз бохуш Хіла Валаргт1ехь хьалха заманчохь 1аш цхьа къонах. Дукха даьхни лелош а, аьхка буц хьокхуш докъар гулдеш а Хіла цо. Цхьана дийнахь мангал а эцна ара буц хьакхан Ваха дийнахь делккъалца Болхов Біна, х1ума кхалла дитташна к1ела 1индаг1е ваьлла і. КХО ц1ера беъна т1оберам чохь Болу пхьег1а х1окхо схьайосттушехь яхана Оцу чуиккхина цаьпцалг. Т1ехьара ког а лаьцна цаьпцалг д1а а кхоьссина, сискалца берам Баан воьлла Имаз. Ама цаьпцалг иштта Атта келайисан дагахь ца Хіла, кхоссаелла Юха а т1оберамна чу кхоссаелла і. Имаза-м Юха а т1ехьара ког а лаьцна генна д1акхоьссина цаьпцалг. Сискалан цуьрг д1а а кхаьллина, дечиган 1айгаца схьаэцна т1оберам т1екхалла Имаза бэце хьошшехь кхоссаелла 1айгана юккъе чухиина цаьпцалг.

— Хьалаозалахь хьайн шы ког! — аьлла Имаза чоьхьабахийтина 1айгана чуьра т1оберам а, цаьпцалг а.

131. Шахболт, жижиг-галнаш дуур Дарый ахьа?

Ша і ведарначура доьттича Санна б1аьрг ца беллалуш охьахьаьдира Валаргт1ехь б1аьстенан дог1а. Дехьа юьртайисттехь 1аш Воўчай шеен доттагчунга Шахьабе МАБІЛА телпо з1етуьйхира Аюбас:

— Шахьаб, жижиг-галнаш дуур Дарый ахьа?

— Мичхьа ду уьш? — хаьттира Шахьабас.

— Кхуззахь са воллучохь ду-кх!

— Х1ан-х1а, дуур дацар, Араха дог1а дог1у.

— Ма дийца хьашт доцург, схьаола.

— Ца вог1у, цулле кхузза лулахо Воўчай лазні воьду са.

— Ой, коьртаха саба а хьакхий са Воўчай схьавола, новкъахь дог1анехь хир ю хьуна лазні. Схьакхаьчча аса дег1ах хьакха гата Лур ду хьуна. Лийчар а т1ера дэр ду хьуна, жижиг-галнаш а дуур ду ахьа, — хьехар Дзіра Аюбас. 18.06.2009 шо

132. Ишколана гонаха асфальт.

Кхоъ г1ат лекха а йолуш Онда ишкола яра Аюб бохучу цхьана къонахчо ха деш. Ишколана гобяьккхина асфальт йина шуьйра аса яра. Цхьана буьйсана, т1екхоьссина дог1уш дог1а а долуш, ишколана гонаха х1ун хьал ду хьажа аравелира Аюб. Ишколана т1ехьаваьлча цец а ваьлла висира хехо: дуьхьала дог1уш цхьа Нана доккха Адам дару. Цу Адамаў буйнахь йоллу ліхтарык Аюба коьртал а лакха яра. Серлоно Адам Дзік ца гойтура, Ама і Адам улло г1оьртича Аюб кхийтира ліхтарык цуьнан коьрта буьххьехь ч1аг1йина юй, Цундэля буьйсанехь і Адам 1аламат Онда хетара.

— Хьо мілая ву? Са ду хьо, я ц1ий ду! — мохь элира кхеравеллачу Аюбас.

— Са вару х1ара-м, — вистхи ліра лулахь 1аш валу цхьа рэжыму стаг.

— Ахьа х1ун леладо, буьйсана юккъе коьртах ліхтарык а йоьллина, цунна т1ехула четар а лаьцна? — цецвелира Аюб.

— Кхан ч1ерий Леца Ваха воллура са, дог1а дог1уш стаммийн н1аьний лаьтта бухура хьаладовлий асфалтан т1ехь карадо. Уьш гулдеш вару са-м, — кхети йра жимчу стага Аюб.

— Ой, хьераваьлла хьо? Буьйсана юккъе дийшина хир ма ду уьш. Кхан 1уьйрана гулдер ахьа, — хьехар Дзіра Аюбас.

133. Дог Майра Асет.

Гуттар а ишколехь девнаш дохуш, белхалошна Коча оьхуш, кестя-кестта хьехархошна а, дешархошна а къайлаха-къулаха справах а, муьшка а еш, чуьраяьлла хьийзаш яра куьцехь справах а ондачу дег1ехь йолу Асет бохуш йолу йо1.

Цхьана дийнахь шаверг а бахна воьдучу хенахь ишколера араиккхина хьаьдда ​​йог1уш яра Асет. Балх вог1уш дуьхьала нисвеллачу цхьана хьехархочо-воккхачу стага цецваьлла Кеп х1оттош хаьттира Асетига:

Хье стенга лаллаелла йоьду, ва Асет, ишколера эккха-м ца Йі хьо Царан?

Оцу хенахь МАБІЛА телпо з1е туьйхира Асетига. Ша телпо лерге хьошшехь, воккхачу стага аьлларг тергал ца деш, Шэга луьйш волучунна жоп делира цо:

— Х1аъ! Эккхийна Дэра Оцу справы мостаг1аша! Собарде ахьа, ас бийр бу хьуна церан Болхов-м! Ас кортош мадъйийр ю хьуна цера-м!

— Суна хаьара иштта х1ара чекхдера дуй, — ойлане элира воккхачу стага.

— Хьуна х1ун хаьара? Ахьа х1ун бехира, ва къена гужам! — шеен телпо чухула деш долу къамел чекхдоккхуш воккхачу стагана Тоха і Нана боккха буй ойбуш чухьаьдира Асет.

— Ой, хьо ишколера эккхийна ца боху ахьа? — цецваьлла, кхеравелла некъана йистерчу Керт д1алетира воккха стаг-м.

— Ахьа х1ун дуьйцу, тентаг! Са хьан эккхора яра ишколера! Міла ваьхьара вару і дош ала а? Са ца эккхийна ишколера, Оцу Тхань декъазчу лулахоша эккхийна шайн Керт яхана, эцца цхьа шы баьллан Дыці кагдина аьлла, Тхань гомашан к1орни.

— Ас-з-сэт, ва ас-з-сэт, декъаза х1унда бу і Шун лулахой? — Шена Тоха айбинчу буянай хьожуш хаьттира воккхачу стага.

— Х1инца а бац уьш-м декъаза, Ама са т1екхачийта ахьа царнна, т1аккха хуур ду хьуна уьш декъаза бу, я бац! — ша воккхачу стагана айбина буй Тоха ца кхуьуш д1ахьаьдира дог Майра Асет.

134. Дош-Хазаі Лаура.

Шена Габіно ладуг1уш лаьттачу зударшка-хьехархошка цхьаъ-м дуьйцуш лаьттара Лаура бохуш йолу цхьа тайниг Санна къона йо1-сакратар.

— Яхана, маре яхана, — бохура цо зударшка.

— Хьенех яхна-кх, — кхетабора Лаўрас.

— Ой, яхача х1ун ду?

— Х1умма а дац. «Беркат» базарахь тоьллачу «ІРС» олучу туькнара эций Шена т1ехьа т1еюхан Коч яийта боху цо, — дуьйцура Лаўрас.

— Ша Маар яхале хьалха эцна кечъян мегаш ца Хіла цуьнан і Коч? — ца кхетара зударий-м.

— Ва-а! Шу ма Тамаш нах ду! Цунна мичара хаьара ша маре г1ур ю — ЯЦ! Эцца новкъаюккхехь саца а йина Шэга «маре йог1ий» ма аьлланехь д1аяхна-кх і, — шен ма хуьллу кхетабора зударий Лаўрас.

135. Догэца веъна лулахо.

Жимма бохам Хіла, догдоьхна 1аш вару цхьа къонах куьйга корта а лаьцна. «Занкъ!» Аьлла не1 а йиллина чувеара лулахо. Шэн балю а совбаьлла 1аш Воўчай къонахчунна оьшуш вацара шен г1уллакх мел доцу х1уманаш Хаан г1ерташ Лела лулахо.

— Хьо ма Лела? — хаьттира х1усамдас.

— Иштта схьавеинера са-м, соготтала, — элира лулахочо.

Кхин х1усамдас дош ца олуша жимма 1ийра х1орашиъ, Ама лулахочуна Мотт к1амбеллачух тера:

— Деллахь, хьенех, Балх а вялі хьо, — элира цо.

— І-м х1ума дацара.

— Т1ехьийза йо1 а маре яха хьан, — т1етуьйхира лулахочо.

— Цхьаъ бен боцу АМТ а лачкъий хьан, — охьадагардан вуьйлира лулахо.

— Дэра, лулахо, хьо иштта 1ен веъна ца Хіла. Хьо соьга кадам бан веъна Хіла, — элира х1усамдас.

136. Дзіц ца дэла т1ара.

Ишколехь доьшуш валу цхьана дешархо ч1ог1а вонлелаш Хіла. Фізрука цкъа а аьлла, шозза а дехар Дзіна, вунь ма лелахьара хьо, аьлла. Ама дешархо шенаг ца лелош 1аш ца Хіла. Кхин собар а ца тоьъна т1ара тоьхна фізрука дешархочунна.

Хан яьлча, дешархо воккха хилча, хьехархо Балх вахна Хіла ша а, Ама Шена ишколехь фізрука тоьхна т1ара дицлуш ца Хіла цунна.

Цхьана урокехь рэжыму волуш ша Санна вонлелаш цхьа дешархо нисвелла кхунна. Шеен ма хуьллу садетташ 1аш Воўчай хьехархочо хаьттина дешархочунга:

— Хьенехан ву, — аьлла дешархочо, доза деш.

Физрукан воккхахилла борх1алг1ачу классера к1ант Хіла дешархо.

— Ишколехь са кхетаван хууш хиллехь а, шен к1ант Дзіка 1амон хуур долуш ца Хіла цунна, — аьлла т1ара далийтина хьехархочо вонлелаш Воўчай дашархочунна.

137. «Зорбанан ц1а» — «Бістро».

Массарна а хаьа Соьлж-Г1алахь «Зорбанан ц1а» г1ишлонан хьалхарчу г1атехь «Бістро» олуша юкъара х1ума Яан меттиг Буйло.

Сайно вешин к1ант Халід а вуьгуш Оцу «Бістро» чувахан вуьйлира са цхьана дийнахь. «Тхань« Бистрохь »бістро х1ума кхаллан аьтту хир бу Шун!» Т1ехь яздина трафарэт кхозура чуваоьдучу не1арна т1ехула. І дешнаш дешна юурган Хазаі чам кхетта Оцу «Бістро» чувахара са Халидица. Цу дийнахь Оцу «Бістро» йоккхачу чоьнехь г1ант — стол яцара. Пенашца д1ах1иттийначу истолашна т1ехь і «т1анк!» Аьлла й1оьттина яах1умнаш-м яра! Кхузахь йоцуш х1ума яцара: жижиг-галнаш, ч1епалг-хингал, кхаьрзина котамаш, г1езаш, Бедаш, т1оберам-сискал, шашлык! Ульянаў Володяс, хир ю аьлла, камунізм яр-кх х1окху «Зорбанан ц1а» чохь.

— Ваша, ма яах1уманаш ю уьш! — бетах Мотт хьаькхира Халидас.

Сан юучу х1умане Болу безам а хьалхачул а лакхабелира.

— Эх1ей, нохчий, ма г1уллакхаш хьаладевлла Шун! Т1ом чекхбаьлла а балален! — хастийра аса а і «Бістро».

Сой, Халиддий чухула волавелира, муьлханиг юур ю, муьлхачунух чам боккхур бу ца хууш. Х1инца бен тидам ца бірайце аса х1ора истолана т1ехьа лаьтташ к1елд1ашкахула а хьожуш цхьацца рэжыму свербу-йо1 хиларан. Оцу б1аьргийн оьг1азаллин хьалхахь Сой, Халід вул-улло хилира, хебаршка а воьдуш.

— Тхойшиъ-м мацвелла чувеънера … бехкала вахара са. — ЮУРГУ Лур ярий тыя аша тхуна?

— ЮУРГУ Шуна д1ах1оттийна ЯЦ! Столицера Вайн рэспубліцы бог1уш лакхара хьеший бу! Царнна Гайт х1оттийна ю х1ара истолаш! — т1ечевхира тхойшинна зударий-мехкарий. — Араван х1окху Чура сихха, шайна т1ера ледара барзакъ Вайн хьешашна ца гойтуш! Х1инцца схьакхачан безаш бу уьш!

— Ваша, — Сунаі т1ехьалечкъира Халід.

— Х1умма а дац, сан к1ант, нохчийн текхана т1ера шеен кийра Мела а Меца буьтуш г1атта веза, — рэжыму к1ант кхетон г1оьртира са, нохчийн ширачу г1иллакхах.

Тхойшиъ араваьлла кестя-кестта вуха а хьожуш д1аволавелча сан вешин к1анта Халидас Мелі а Шена хетачу аг1ора нисдира нохчийн Шыра кица:

— Ваша, вайших-м шаверг а Меца г1аьттира церан нохчийн текхара!

138. Заводан районехь ахтобусан социйла.

Заводийн районерчу цхьана поселкехь ахтобусан социйле г1оьртира са, г1ала юккъе Ваха дагахь. Йисттехьуо лаьтташ яра цхьа хі Санна сіра шы б1аьрг а болуш юкъарчу хенехь свербу, МАБІЛА телпо чухула ца социйтуш къамел деш. Эххар а цхьана-шына секундана лергара телпо д1а ца йоккхуш доккха садаккха і свербу сецича аса хаьттира?

— Ахтобус кестта хир юй техьа?

— Не знай, я чакай сорак минот! (Нохчийн Матэі даьккхича иштта хила Тарлеў і дешнаш: Хууш ца Хіла, са хьажа шовзткъа минот!) Пушкинан кошахь вунь г1енаш Гурд олуша эрча галаморзахчу оьрсийн маттахь жоп делира Суна хі Санна б1аьргаш долучо. Кхин са х1ума хата ца кхуьура зудчуьнга, х1унда аьлча, цул т1ехьа доккха садаккха а шеен телпо чуйиллина Батт ца сацайора цо, «оьрсийн» Мотт буьйцуш цу чу:

— Сынка! Кажушок! Ихто ці? Голасам твой ня узнайт мой вуха! Скажу папка, ишто мамка ваш затрымаўся ў гэтым глухмень, край горад! Скажу папка, каб мамка сёння вячэру не чакаў! Бульбачка хай чысціць, копаста рэжа мелка-мелка, суседка Райка няхай не просіць, хай спытае яе муж Ахмед мемного алей нядобрым назвай «Падсолнешни». Ишто ты так ареш! Скажу папка штоб суп пирготовил для вас!

Иштта хьовзийна буьйцу оьрсийн Мотт нохчийн матэ гочбан веза воккха Леў Толстойн а хьекъал тоьура дац, Цундэля доцца аьлча, Оцу хин Басах б1аьргаш Долчэ зудчо шеен берашка шеен майрчунга шайна кхахьпана х1ух даьккхин даьтта саг1ийна а дехий, лулахочунга Ахьмаде, (цуьна зудчунга а ца доьхуш) чорпа е ала бохур-кх.

Ама бераш Дзіка кхетачух тера дацара шайн нанас буьйцучу ж1аьлин Мотт оьрсийнчунца ийбина буьйцучу Матэі.

«Ванах, ма ч1ог1а холчохь ю-кх і свербу! Цул холчохь бу цуьнан Керала Баха оьрсийн Мотт! »- ойла Ёран ​​аса. Цхьа дош нохчийн маттахь ца олуша, кхин 40 минотехь шеен майрчунга шеен берашна чорпа яйта г1иртира хин Басах аьлча а, босы муьлха бу ца къаьста і (Дала йитахь) нохчийн свербу. Оьрсийн Мота-м х1етте а палсбаьккхинера цо, нохчийн маттахь а цхьа а дош хуучух тера дацара цунна. Справах а са г1алат ваьлла хила а мега. Цхьа дош-м делира цуьнан багара нохчийн. Телпо чухула Хабаров яьлла свербу, тидам боцуш некъа улло г1оьртинера, хаьхкина йог1учу машено уллохь ц1еххьана тормаз тухуш.

— Ой, Справы! — мохь белира зудчунна Чура, Ама, — Госпадзе Божа мой! — олуша чекхдаьккхира цо шеен кхераялар.

139. Мандаринан х1ун мах бу?

Г1алахь керла йиллинчу «Беркат» базарахула схьавог1уш стоьмаш духкуш 1аш йолу цхьа нохчийн йо1 хазъелла «кхин Захле дийца-м са воккха вару цунна, стоьмийн мах мукъале а Хатыла ас цуьнга», — аьлла улло вахара са. 1ежаш, кхораш, кемсаш а, йо1ана хьалха йоцуш х1ума яцара юхкуш. Схьаэцна мандарын хьожа йоккхуш:

Х1ун мах бу? — хаьттира аса Сайно буйнарниг д1аухьуш.

— Итт туьма! — хьаьжъюккъе шед х1оттош жоп делира хазчу йо1а.

— Цхьаннах? — велавелира са.

— Ваша, цхьаннах итт туьма хилча-м і хьуна логах тийсалуш яалур яцара! Кийланах итт туьма! — Хазаі жоп делира хазчу йо1а.

140. Справы завскладом Вац.

— Муха ду г1уллакхаш? — МАБІЛА телпонан з1е еттара ас евзачу зудче.

— Дала рицкъа доцуш ца юьту. К1ант а эцца къаьркъа муйлуш стаг воцчу а ваьлла лелаш ву, Болхов ца Карабах Шена бохуш. Дала Лур ду цунна а рицкъа. Йо1 а ю, Болхов бан ца хаьа, аьлла 3-4 балхара эккхийна кхин Болхов боцуш 1аш. Дала Шена боьг1нарг Лур бу цунна а Болхов. Са а ю суйрана х1ума Яан бепиг эцан а чот йоцуш йижина 1уьллуш. Дала Лур ду Суна доьг1на бепиг а … — шеен балю балхийра евзаш йолчу зудчо.

— Йижина а ца 1уьллуш, ара а яле Лахай хьайн рицкъа! І Справы завскладом ву-м ца моьтту хьйна? — кхетон г1оьртира са евзаш йолу свербу.

141. Главбухан нам.

— Карийн хьуна главбухан нам? — хоьттура соьга доттаг1чо Турпалханас.

— Ца хаьа, телпо чухула къамел-м ды ас цуьнца.

— Ванах, церан галоўбух балхара д1аяьккхина ма боху? Цунах х1умма а хезний хьуна? — хаьттира Турпалханас.

— Цунах х1ума-м ца хезна Суна. Ама хьалха Санна ледар доцуш аз хийцаделла-м ву і главбухан нам, — элира аса.

— Аз хийцаделлехь і главбухан нам Вац хьуна.

— Галоўбух ву-кх! — кхетийра са хьекъален доттаг1чо.

142. Вайга ца кхойкху.

Кехатех ловзуш, кад молуш, ц1армат хабарш дуьйцуш 1аш бара цхьа кегийн нах. Ара а ваьлла, чувог1учу накъоста элира:

— Араха-м Молла кхойкху!

— Вайга ца кхойкхура Іза-м! — жоп делира бухахь 1ашболчара.

143. Газелан тхов.

Тав хьийзош довхачу дийнахь «Газелан» салон чугулбелира пассажираш. Чугулбалар х1ун пайду бу, саде1ан а ца деза церан? Ама малохо ц1ийбинчу тховх йоллуш люк ю бохуш цхьа бахьана бен х1ума дацара салон сохь саде1ан мох кхетар болуш.

— Ванах, шоп1ар, х1окху салон чохь Тхо садукъдина дайъа-м ца г1ерта хьо? Цхьа а кор схьадоьллуш ма дац хьан! — рэзу бацара пассажираш.

— Ой, тхов биллина ма бу салонан! — дозалла деш элира шоп1ара.

— І тхов боцуш елар-кх хьан х1ара машен! — Сарды боьллира цхьана пасажыр зудчо.

144. Военбилетах шы туьма.

Д1адахначу ХХ-г1а б1ешо юккъалт1ехъиккхинчу хенахь дуьйна гена деха сом даккха Лела буьйлабелира нохчий. Иштта Сибреха цхьана Мэтэ нисвеллачу Серноводскера Са1ид ц1е йолчу къоначу нохчочун шоп1аран дешар деша Ваха аьтту баьлла Хіла цигахь. Исправкаш гулъян араваьллачу Са1идан «психушкех» чекхвалан дезаш Хіла, Ама цигахь цекхволуш военбилет оьшуш Хіла. Моллийна дисарг і военбилет-м Са1идас ц1ахь Серноводскехь дитина ма Хіла. «Х1умма а дац, эцца« ивзятка »а елла чекхвер ву са», — ша-Шэга аьлла Оцу «псіхушцы» Ваха х1ара. «Психушкехь» Болхов Беш йолчу цхьана мечикна «кара х1ума» ялан дагадеира жичу стагана. Къаьсттинчу кіса шы туьма а диллина, і д1алур ду ша аьлла мечиг йолчу вахара і. Мечик дукха Хазаі нисъелла хиларна воьхна Кі сану куьг дахийтина къайлаха жимчу зудчун кара ахча а та1ийна:

— Х1ара хьуна «шампанскага» а, шакалад а эца ду, — аьлла Шена исправка езаш Хілары хаийтира Са1идас.

Мечикна-м оццул ахча х1инццалца цхьамма а цаделлачух тера дару! І-м гуттар а цецъяьлла, г1адъяхна яра. Цо-м сиха йелира к1антана исправка. К1ант д1аваха араваьлча а т1аьхьаяьлла гуттар а баркалаш бохура мечика-м. Хаъъал мечике безам бахна валу рэжыму стаг эхь хеташ вару, оццул цо Шена тидам Барнам.

Шолг1ачу дийнахь туькана Ваха дагахь рэжыму стаг Кісін хьаьжича цунна карийра ша мечикна дала къаьсттинчу Кісін диллина Хіла шы туьма. Ама цо баттахь къахьоьгуш даьккхина Хіла шы эзар-м дацара киснашкахь.

145. Милицех къинхетам.

Шы-кхоъ милицин духар дуьйхина рэжыму стаг вару цхьа коьртана Дзіка воцу к1ант хьийзош, бегаш Беш:

— Алал д1о йог1учу йо1е, хьайна і еза!

— Б1аьрг та1абел Оцу йог1учу йо1е!

Коьртана Дзіка воцучу к1анта т1е авоьдий, когашна т1ехь лахбелла 1аш болчу милцойн коьртах куьг хьокху.

— Оцу 1овдална а хаьа-кх цхьаболу Вайн милцой шайх къахеттал дакъаза бевллий, — корта ластийра техволучу цхьана воккхачу стага.

146. Кхоъ машен йохайора йо1а.

1ашхой-Мартан доккхачу т1а1на уллохь муха чам боцуш машенаш хохку ма хаьийца вайна-м. Оцу хьераяьллачу машенийн тобанашна юккъехула таттъелла схьайог1ура цхьа нисъелла йо1. Шеен лерге лаьцначу МАБІЛА телпо чухула деш Долчэ хазачу къамелан бен тидам ца бору цо х1окху доккхачу дуьненахь цхьана а х1уманан а. Вунь тормозаш тухуш шиъ-кхоъ машен йог1аелира некъаюккъехь! Хазачу йо1е хьаьжинчохь соцунг1а Хіла бисинера машенийн дай, кегийра нах.

— Ванах, кхоъ машен йохайора-кх Оцу, йо1 аьлча а, лаьхьано! — резавоцуш элира некъа йисттехь лаьттачу воккхачу стага, гена воччуш йо1ехьа вог1авелла лаьттачу жимчу стаге.

Рэжыму стаг Шена ца Хэза Кеп х1оттийна лаьттара.

Воккхачу стагана сценах Хаара Оцу йо1е хьоьжуш і рэжыму стаг лаьтташ валу КХО сахь дуй.

Шеен буйнара лаьхьа Санна къорза г1аж некъадуьхьал дошак машен сацийра ГИБДДин інспектара. Машен йистаха яьккхира, схьаеллаелира йиъ не1, цу чуьра шыша Чура арахецна шайт1ана мох Санна екайолаелира і хелхаран эшар! Чура аралилхинчу кегийчу Наха йиллира і Нана йоккха багажнік, схьаийцира цу Чура, байт1ех1оттийра истол.

Шаьш сацийна т1ееира шолг1а машен. Цу Чура схьаэцна, д1ах1оттийра йистехьуо мангал, яттайолаелира і чам Хазаі шашлик-машлик, ц1еран т1еоьллира жижигах буьззина і Горге яй!

Т1екхечира кхоазлаг1а машен а, г1абалеш юьйхина мехкарийн тоба араелира мешенчура, хелхараш деш сэта буьйлира. ГИБДДин инспекторан керара эсала къорза г1аж схьаоьцуш жимха д1ах1оьттира цуьнан мета некъана ха дадзены. Інспектар дехаршца вигира истолан т1е, баьрчче воккхуш. Истолана улло х1оттийра Тайп-тайпана шишанех юьззина яьшканаш. Истолан т1ех1иттон дуьйлира і мерзнуў даарш! Мехкарша хелхаршца б1аьрг самукъабоккхура. Эххар а схьавалийра некъат1ехь лаьцна «нарушитал» а, истолана йистте д1ах1оттийра і кестя-кестта уккал чу х1ума а тухуш.

— Ой, х1инццалца-м эцца цхьа туьма а доккхий д1а ма вохийтура Гаіна! — велхаийзавора шоп1ар-нарушитал.

— Х1инца новкъахь Верге ДІБДР-а! ву, нохчийн 1едал а ду! Нохчийн г1иллакх лелон деза массара а! — юучу шашликана юккъехула кхетавора інспектара шоп1ар.

148. Некъат1ехь інспектар.

— Хьо маца к1елависина, аьлла хезинера Суна! — геннахь машен сацийна, т1евеъна некъан инспекторан Кісін итт туьма та1ийра нарушиталас.

— К1ела муха ца вуьсу, х1ара г1ашлойн некъ бен соьга кхочийтуш ца хилча хьаькимаша, — жоп делира йисттехьо лаьттачу інспектара.

149. Дзіка меттиг.

Шы-КХО стаг вару Тхо «Газелан» салон чохь 1аш, пассажирашш гуллур бац техьа бохуш. Мел к1езиг а ах салон д1алоцур йолуш цхьа Онда зударий-бераш улло г1оьртира. Маса а цхьана-а бохург Санна готтачу не1арехь гулбелла д1асатуьйттуш чухьаьвсира уьш. Тхо КХО міска-м вару аг1онца йолчу меттигаш д1алаьцна 1аш.

— Эх1, кху чохь-м Дзіка меттигаш шаерш а д1алаьцна ю! дуьло х1окхунна т1аьхьайог1учу ахтобусна чуховшур дув ай! — олуша, тхох ца дешаш батмаш саттийна д1абуьйлабелира зударий, бераш, т1оьрмигаш.

— Х1ей, дукхадахарш, аса Сайно Дзіка меттиг д1ало Шуна … Ахтобус сихо д1аг1ур яр-кх! — дехаре велира са, салон Чура араэккхаш зударшна, берашна т1ехьаводуш.

Зударий, бераш, т1оьрмигаш, пакеташ вовшашка хьаьвсира, бухабирзира.

Са царна хьалха салон чу хьалаволуш Сайно вунь хир ю аьлла хеттачу меттиге охьахиира. Зударий, бераш, т1оьрмигаш, пакеташ, йоккха г1овг1а а салонны чуг1оьртира дуьхьалара Берд харцош дистина дог1у хі Санна.

Соьца салон чохь дисина Хіла шы міска а юьстахатосуш, аг1онца йолу «Дзіка» меттигаш д1алецира Царан. Ама ц1аьххьана г1овг1а сецира, тхоьга схьахьаьвсира «шаьш лендиний» кхийтира!

— Х1ара бу аша тхуна белла Дзіка меттигаш1 — хаьттира зударша, бераша, пакеташна т1ера сурташа-артисташа, т1оьрмигаша, кхерамтосучу г1овг1анца. Тхо-м меллаша хьалаг1евттина кхечу яьссачу меттиге хевшира. Зударий, бераш і шайолу 1алг1ож, шайн г1овг1анца оха мукъайитинчу меттиге хевшира. Ч1ог1а рэзу бара уьш Маса а, тхоьга шаьш лён ца дайтарна. Тхох цадешаш делакъежара бераш, пакеташна т1ера Хьусен раса, Мака Сагаипова … Ама (сан х1ун г1уллакх дару Сайно куьйгаш совцийна 1ад ца 1аш!) Аса Сайно улло нисделла кор схьадиллира. Тав хьийзош йовхачу Салонныя чухьаьдира мох. Аса-м ца ваьлла, эхь хеташехь, доккха садаьккхира. Зударий, бераш, т1оьрмигаш соьга хьаьвсира, аса цхьа доккха вунь дзічэюць Санна. Тешнабехк!

— Э-э-э! Ча тоьшийла х1окху нохчех шайх-м! Х1ан, дуьло х1окхунна т1аьхьайог1учу ахтобусна т1еховшур вай! — ц1ог1 делира угаре Онда мара болчу зудчуьнан.

— Эх1! Рабіць дуьхьа бехк ма биллалаш Суна! Хьайола, дукхаяхарг, х1оккхуза диллинчу карана Улле! Са-м хьан меттехь д1атарлур ву! — дийхира аса мара кхечарел Онда болучу зудчуьнга.

— Хуур Вац Суна уллохь-м! — ц1ог1 хьаькхира, Стомма мара болучуьна йо1 хилан а эхь доцуш, Дзік Онда жижиган шыць мера меттехь 1уьллучу йо1а.

— Эх1, бехк ма биллалахь, сан Хазаі москалан к1орни, са-м эцца т1ехьахь д1атарлур вару, — олуша, когаш тасалуш, д1атилира са салонан ц1оганехьа.

Ама диллинчу корехь Болу меттиг хазбелла Маса а девне бевлира. Х1ара г1урт д1аболабелчхьана аса нийса динарг цхьа х1ума Хілер — Онда мара болучу зудчунна товш шморг!

— Д1асовцаел шайн батмаш! Эхь ца хета Шуна і воккха стаг салон гатъйина д1асахехка! Д1асовца, г1емаш, ца боху ас! — г1овг1анаш д1асовцош т1ечевхира шеен мара Санна дош а Онда долу свербу.

150. Дог1а ч1аг1лахь а, аьлла четар.

Дог1ана т1адмаш дару кхуьйсуш, мархаша дуккха а ханна стигал д1алаьцнера. Дог1а ч1аг1лахь а, аьлла туькана воьдуш буянай четар (парасон) лаьцнера аса. Четар схьаделлал ч1ог1а ца дог1ура х1инца а дог1а, Ама мархаш кхерамаш туьйсуш-м яра. Гена валале Суна Гіра кет1ахь элдиташ дийца гулъелла шы-кхоъ свербу церачух тера Мотт болуш цхьа рэжыму стаг а. Нагахь Санна дог1а охьахьадахь шайн кевнех чоьхьа бевлича бевллера уьш, Цундэля сох ца кхеташ, ца бешаш къежира уьш. Са-м Сайно ца гучухула т1ехвалан г1оьртира, Ама зударшна і сан вистцахилар шайх ца вашарах тарделлера. Суна хазийта букътехьа цхьана, ц1еста тасс Санна ц1ен Басах йолчу зудчо олуша хезира Суна:

— І зонтак т1ема к1ела сцяна доьллина техьа х1окху дундука?

Ца аьлча ца 1енвелла жоп делира аса вуха а ца воьрзуш:

— Хьанна хаьа, ц1еххьана Малх хьажахь, к1елахь д1алачкъа оьший а!

151. Шен ахча вовшахкхеттий ца хаийтар.

Базарахь хила ма еззара, яра г1овг1анаш, дару беларш, не1алташ а! Ама гуттар а чураяьллера ешапан ненайиша хилан тарлуш йолу цхьа боьрша-свербу.

— Хьажахь, Оцу лаьхьанега! Шегахь дац а бохуш, ахча гулдина, туька эцна Хіл-кх цо, Вайце цхьаьна к1алд юхкуш лаьттинчу К1урпатус! — ц1ог1ахьоькхура цо.

— Деллахь, Ц1ахьпату, хьоьга цо шеен ахча вовшахкхеташ дуйла хаийтинехь, цо туька-м оьцур яцара, ша елла дйаяллалца! — элира уллохь мах Беш лаьттачу зудчо.

152. Вайна к1ант. (Доттаг1чунна бурчаў Хьалимана)

Жимаволуш вайна Хіла цхьа к1ант. Лулахоша кестя-кестта хоттуш Хіла к1ентан нене:

— Карийний, хьан к1ант?

— Вайна-кх і! Вайна … вайна, — бен кхин дош алалуш ца Хіла йоьхначу нене.

К1ант-м кестта схьакарийра, Ама нанас Шена а дагахь доцуш тиллина ц1е йисира к1ентан.

К1ант воккха хилира, нах ц1ера арабехира. Алматахь 1950 шарах йоккхачу базарахь кхин цкъа а Вайра ненаю к1ант.

— Вайна! Ва Вайна! — бохуш ц1ог1 хьекхан елира Нана йоккхачу базару юккъехь.

— Дзе вайна? Чаму вайна? (Мичхьа бу т1ом? Х1унда бу т1ом?) — бохуш д1асаидан бевлира г1азкхий.

— Ой-бай! Вайна! Апят вайна! (Ва-й! Т1ом! Юха а т1ом!) — бохуш мехьарий хьаоькхура казахаша а.

153. Садизан Асхьаб. (Лулахо Суса Ибрах1им дагалоцуш)

1ашхой-Мартанат1ера эрштхойн юккъехь 1аш Хіла боху цхьа воккха стаг. Массара лоруш а волуш, бакъхьара стаг а Хіла і, Садизан Асхьаб ц1е а йолуш. Воккха стаг велахь а яхь д1алур йолуш-м Вац, дуьйцура і вевзачара.

Соьлжа-Г1алахь тарамбай чыохь схьавог1уш Хіла Садизан Асхьаб цхьана дийнахь.

— Дзядуля, сядай, — аьлла шеен г1ант д1алуш воккхачу стаге вистхилла цхьа оьрсийн стаг.

— Ай, цо Х1У ях! Сан дэн ды Садиз кхунна мичар вовза! — цецвелира воккха стаг.

— Сядай, сядай! — велавелла г1анте куьйг уьйхьира оьрсийчо.

— Сан дэн ды Садиз вевзаш валу стаг хьала а г1оттаваь, 1охуург Вац са-м! — яхье велира боху воккха стаг.

154. Журналіст Балх х1оттар.

— Ой, ц1ахь кампутар а ЯЦ хьан! — цецъелира хьаьким, Газетай коьрта редахтор.

Х1инцца, цхьа ах сахьт хьалха бен Балх д1аэцна воцу карэспандэнт кхеравелира: «Сан кампутар ца хилчи а оццул ч1ог1а рэзу йоцуш йолу х1ара редахтор, сан чохь 1ен кортира а йоций хаахь, ма доккха дов ду-кх х1ара!»

155. Ахтобусана чохь рэжыму йо1.

Шуьйра йиллинчу «Газелан» не1арехь ц1оькъа лом Санна лаьттш яра, сан дахар Санна чам боцуш эрча, кондухтор. Салонан чу хьалаволучунна мостаг1чунна Санна вунь шы б1аьрг къарзош:

— Схьадал туьма! — т1е мохь хьокхура цо.

Цхьа Хазаі сирла месаш йолуш рэжыму йо1 хьалха а йолуш цхьа эсала свербу а г1оьртира микроахтобусна Улле.

Кондухтор-м, д1адихкинчу ж1аьло массарна а олуша долу «г1алх!» Санна кхоьссира:

— Туьма! — жимчу йо1е хъьаьжира, метарца і юстуш Санна б1аьргашца сантиметрш ягаръеш. — Шы туьма! — т1етуьйхира т1аккха.

Рэжыму йо1 ч1ог1а резаяцара деца-кондухторна. Салон чу яьлча д1асахьаьжира йо1. Шеен меттехь, цхьамма Шена йиттича Санна, г1ийла 1аш вару шоп1ар.

— Мама, ва мам! — ненаю Коч озош кхайкхира йо1.

— Х1ун боху ахь, хьомениг? — хаьттира нанас.

— Хьайна т1ера дэла туьма а, ца дог1ушехь Суна т1ера айхьа Оцу деца-ешапна дэла туьма а, схьа а даккхий, і д1о 1аш Воўчай вашина-шоп1арна д1алохьа! — дийхира хьекъален йо1а.

Хаьнт1е шеен Онда шы куьйг а г1ортийна. Уллохула т1ехволург т1ечевхаш, схьалоций микроавтобусна чукхуссуш, ведда к1елхьара вьллачунна т1ехьа вунь мел шморг хозийтуш, г1овг1аэккхийтина йоллура кондухтор.

— Завадскі! Кіра пасёлка! — х1ора секондехь ц1ог1а а хьоькхура цо Левітан а ШЭХ хьоьгур волуш.

Кирован пасёлку ца воьдушехь кондухтора салонан чоьхьаластийнарг-м Соне а тебина 1аш вару, Ама Шена оьшучу ахтобусна чунисвелларг-м шаверг а ч1ог1а рэзу вару кондухторна:

— Маладес! Ма вахийталахь д1о воьдург!

— Хьажал Тхань кондухторе!

— Иштта хила езахьуна кондухтор!

— Эйт- я1-кх! Цхьа хорт ю і!

— Саьрмак бу-кх беккъа ц1ена! — бохуш кондухторан доьналла ір-кара х1оттош бара «Церак» — «Рубін» — 5: 0 исчет йолуш Санна маьхьарий хьоькхуш, шайн кондухторан доьналла ір-кара х1оттош бара уьш.

— Хьажахь і д1о лаьттачу убаре, дош алан а дэ а доцуш! — «Газелан» 1индаг1ехь лечкъина лаьттачу луларчу кондухторна т1е п1елгаш хьежон бевлира уьш.

— Собарде аша, цхьана шына дийнахь мохь хьекхийта аша, Шун кондухтора х1ун да а хьовсур вай! Тахана дуьххьарчу дийнахь бен Болхов Беш ЯЦ і! — г1ийла жоп делира йишхаьлла лаьттачу лаларчу кондухтора.

157. Валаргхо ца хилавелларг.

Шайна ч1ог1а белхало оьшура, аьлла Валаргт1е ишколе Балх вигина Хіла цхьа хан д1ииккхина валу стаг. Чохь 1ен меттиг а ца белира хьехархочунна, ишколехь 1ен вийзира дийнна шарах. Бераш-дешархой баша а ца бешара х1окхунах, шайн каяьлча къайлах-къулах жимма муьшка еш а нислора Царан. Шай-шай бен ца да моьттуш дешархойн дайша, наношу а вунь девнаш Дора.

— Х1ан, са кхин кхузахь Болхов балуш Вац! — аьлла заяве эцна вахара хьехархо эххар а дирехторна т1е.

— Э-э-э! Велла вала хьо! Валаргхо ца Хілі-кх Хьох а! — резавацара дирехтор шен хийцалуш болчу белхалошна.

— Бехк ма биллалахь Суна! Валарг-м Хілі сохь кхин д1а ца хилавели-кх. — бехказавелира хьехкрхо, шеен х1умакхетта 1аржбинчу б1аьргана т1ера мераххьокху йовлакх д1а а доккхуш.

Ц1ена а, боьха а Шена карайог1у кортабахош диларш чу а юттий, ШЭХ Санна адна къонах ца хеташ, аз а гуттар артыст Жигурдах тардеш, Эрна багалеян вулура цхьа къаьркъанкад. Чохь зудий, бераш боьха мел шморг дуьйцуш эшабой, кет1а волий бегаш бо ша бохуш ж1аьлийн маттахь йир лекхан вулура. Лулара цхьаъ бен йоцу йоккха стаг арайоккхий, кертан йистте лаьтта охьахуий цуьнга ондачу къонахийн къамел дадзены вулура і.

— Ма мийлахьара ахьа і къаьркъа! — ца 1ен Велла дийхира цхьана лулахочо.

— Сайно молуш ду-кх ас і! — дуьхьала д1аьвшан багаетта волавелира къаьркъанах шен да а воьхкинарг.

— Деллахь, малая хьайна ахь і Малахаў а, балі-м тхуна массарна а долу і хьан малар, — олуша д1авахара Дикане сатуйсу лулахо.

159. Хьекъален студентан да.

Цхьана «хьекъален коьртан» к1ант інстытуце деша д1ах1оьтинера. Сесіі а йолаелира, к1анта х1ора экзаменехь кхаанал лакхара адзнака ца йоккхура. «Хьекъален корта-м» шен к1антах а хилан веза моьттуш вару «хьекъален корта». Ткъа «хьекъален корта» муха хуьлу к1антах, къаанал сов х1окхо кхин доккхуш ца хилча. Цундэля к1ант жимма 1амон дагахь хилира ды:

— К1ант, цхьажимма тохавалан веза т1еххьарчу экзаменехь! Ша ма варра д1агайтан веза! І парфессор-м ша і бер Санна вай, студенташа ша-ШЭХ тешаш жоп луш хазахеташ вай і-м, цхьа а г1алат ца доккхуш, хьекъалах догуш б1аьргаш а долуш, — Чураваьллера да.

— Дад, ва дада, сан Кхан т1еххьара экзамен інфарматыка ю, — элира к1анта.

— Хилча х1ун ду? — мета ца вог1ура да.

— Экзамен д1аоьцуш Верге парфессор Вац, кампутар ю, — кхетийра к1анта да.

— Т1аккха хьайца ж1ов хьо ахьа, — элира дас.

— Кампутар хьайна кхоъ х1оттон г1ортахь, ж1ов д1агойтур ахьа!

160. Сег1аз 1уьйшу свербу.

Цхьа хан д1аиккхина свербу хииа Соьлжа-Г1ала — Катар-Юрт «Газелна» т1е. Берийн Бэрэхіі цхьа-Шых а дару цуьнца Оцу берийн Нана кхуьнан йо1 а яра. Схьахетарехь Россехула, Европехула га дошак йог1уш яра баба. Ша х1уьттарена ца Алах йоккхачу стагана-м ала х1ума дацара. Ама ч1ог1а цуьнгахь ца товш цхьа х1ума дару — багахь йоцучу цергашна юккъехула чу 1уьйшуш «жавачка» дару цуьнан бага ца сацош. Оцу ахтобусна чохь нисвеллера цхьа, шен бага шегахь ца сацош валу, воккха стаг. Катар-юрта ахтобус чуйоьлча охьавоссан кеч а луш элира воккхачу стага:

— Хьажахьа, баба, хьайца цхьа бога худар х1унда ца ийцира ахьа новкъа йолуш?

— Эх1, і х1унда элира ахьа? — цецъелира баба.

— Деллахь боху і сег1аз 1уьйшуш нохдоккхучулла а ахьа худар 1ийшанехьара, цхьаъ-м х1етте а бога кхачийна хир дару ахьа Катар-Юрта схьакхачале. Кхин ч1ог1а х1ума яа-м хьан багахь цхьа а къаьхк а дацара, — эйра воккхачу стага.

161. 1ашхой-Марта — Соьлжа-Г1ала «ПАЗ»

1ашхой-Марта — Соьлжа-Г1ала «ПАЗ» олуша йолчу ахтобусна чувелира цхьа воккха стаг. «Т1анк!» Аьлла йоьттина яра нокъаялан тохаелла ахтобус. Ирах1иттинчу Тоба юккъе д1анисвелира воккза стаг, Ама цхьаъ, шиъ кегийра нах хьалалилхина воккхачу стагана шайн меттиг Балан тохабелира.

— Х1ан-х1а, гена Ваха ца веза са, — олуша дуьхьалавелира воккха стаг, Шена беллачу мете охьа ца хууш.

— Стенга кхаччалц Ваха веза хьо? — кочура ца бовлура г1иллакхен кегийрхой.

— Эцца г1ала кхаччалц бен ца воьдура са-м, — жоп делира воккхачу стага.

162. І свербу муьлхачу къомах ю?

— Ассалам1алайкум! Хьо мичахь ву? Так, я шас пад’еду, чё ты будзеш ехаць за мной? — бат ца сацош екара шоп1арна уллохь «Газелл» чохь 1аш йолчу цхьа куро свербу.

Оцу зудчо-м жимма хьалха, «Газелл» йотталца ца 1аш сихха новкъаериг, аьлла ворх1 туьма а деллера шоп1арна.

«І свербу муьлхачу къомах ю?» — аьлла пассажирашна юккъехь къовсам белира. Цхьана сабака тиллинчу къонахчо Шена хетарг элира:

— Боьршачу стаге цо салам луш хезарий Шуна? І 1арбо махкара вайна язъйина яийтина хир ю! Йовлакх а ду цуьнан, муц1ар бен кхин х1ума ца Гуш тиллина!

— Ой, Рязанерчу г1азкхийчо Санна оьрсийн Мотт буьйцуш ма ю і! Цунах х1ун 1арбо хир ю т1аккха? — рэзу вацара футболкина т1ехь берриг накха д1алоццуш «Расія» яздина рэжыму стаг.

— Нохчий хилан а эхь доцуш ю і, нохчийн дош юкъакхоьссира моьтту Суна цо! — элира коьртахь оьзда йовлакх Долчэ нохчийн зудчо.

— Іза хаа-м халадоцург ду! І-м Суна хуур ду! — элира Оцу меттехь нисвеллачу цхьана воккхачу стага. Хьлаха шоп1арна уллохь д1атаръеллачу, озийна кортана Маса а аг1ора йовлакх тиллинчу, курочу зудчунна улло а г1уртуш.

— Ассалам1алайкум, скажаючы пожаласта, хьо муьлхачу къомах, нацы есць? — хаьттира воккхачу стага.

— Ва1алай … кум … Ты чё, баця, Белін аб’еўся? Хьан ды Вала хьакха юуш! Хьуна хила не1алт, къена гужам. Ты чё чапляешся да прыстойным людзям! — чураелира кура свербу.

— Нохчо ю! — пассажирашкахьа воьрзуш кхаъ баьккхира воккхачу стага.

— І муха хиира хьура? — хаьттира пассажираша.

— Не1алташ нохчийн маттахь кхайкхадо цо! — кхетийра нах воккхачу стага.

163. Кондухтор Седа.

Кондухтор Болхов Беш йолу Седа бохуш цхьа г1еметта х1оьттина свербу яра «Беркат» ахтобусан социйлехь. Суьйрана Болхов Біна яьлча, т1аьххьара Кіраў пасёлку йоьдучу «Газелан» т1ехь шоп1арна уллорчу меттехь ц1айоьдуш хазахетара цунна. Х1ун Хіра ду, мах боцуш хьуна деш Долчэ г1уллакхал мерзнуў! Кондухтор Седа а юьгура шоп1ара ц1а мах боцуш, цуьнан балхан дарже хьаьжжина, декхаре вару і-м.

Ама шоп1арех цхьа а Седа ц1айига карх долуш-м ца хуьлура. Мах боцуш свербу пасёлку д1айигар-м иштта новкъа а дацара шоп1арашна, Ама зудчуьна девне шера Мотт лан Хала бара царнна.

Салон Чура пассажирашна а т1е чехара Седа:

— Охьавуссуш стагга а вуй? Х1унда Вац охьавуссуш стагга а!

— Сиха яхийта машен! Ор долучохь тормаз Тоха! Святлафор ца га хьуна, ва дундук! — бохуш шоп1арца девне йолура і.

Ишттачу цхьана дийнахь салон чохь сонехь 1аш цхьа воккха стаг вару, шен маттана дола ца далуш вару Іза а, Седа Санна. Пассажирашна т1ехь Хабаров зудчо деш долу «дабаг1а» Леўрэ воккхачу стага, Ама шоп1арна цо Беш Болу ницкъа ца ланбелира цуьнга:

— Шоп1ар! Ва шоп1ар! І хьайгара машен д1айог1ийту т1ам д1алохьа Оцу зудчуьнга і бат д1асоцур яцара тешна цуьна оцунах 1ехаелла а! — кхоьссира воккхачу стага. 09 07 09 шо.

164. Асламбек д1аваьлла.

— Асламбек оьшура Суна, балхахь вуй і? — прыёмныя чу хьожуш хаьттира цхьана воккхачу стага.

— Асланбек д1аваьлла-кх …, — доьхначу озаца, йовлакхан т1ам хьокхуш б1аьрхиш д1адохуш, элира сакратаркі.

— Эйт! Маржа дуьне! Кхин дац-кх х1ара дуьне! Стаг Тахана ву, Кхан Вац. Дала гечдойла цунна, вирзина меттиг декъала йойла, — кадам бірайце воккхачу стага.

Секретаран моьлкъана Санна сийначу б1аьргашна чохь стелахаьштиг туьйхира. Лаьхьана корта Санна истолан т1ехьара ирххьаьдира цуьнан басарша-пударша базбина къорза корта:

— Ахьа х1ун «гечдойла» дуьйцу, ва тентаг! Балхара д1аваьлла Асланбек!

165. Лулахочуьна котаман к1орни.

Цхьана воккхачу стагана лулахой нисбеллера ша і Чехован «Палата лоьмар 6» дийцар Санна нисбелларш. Хьерабевллачу Няхаю ц1ачу д1абелла Хіла уьш цхьана ханна. Ама хьерабевлла нах КХО метр керташна т1ехула а лелхаш царах уьдуш а Хіла лоьраша «царнна дадзены х1окху доккхачу дуьненахь дарба дац!» — аьлла дыягназ а х1оттийна «дурдомера выключыць» а Біна арабаьхна Хілер уьш.

Воккхачу стага-м кхера а Велла шайна юккъехь 4 метр лекха Керт йина Хілер. Справах а Керт, Керт ю-кх, мел лекха елахь а. Лахахь цхьа дахка чекхбера болуш 1уьрг дисина Хілер-кх цунах. Оцу 1уьргахула дехьара сехьадалан дезий хьуна цхьа рэжыму котаман к1орни. Жимма хан яьлча лулахойн аг1ора Бакх когаш Болу свербу таттаелла Оцу Нана лекхачу Керт т1ехула сехьаяьлла «ЦІПа-ЦІПа!» Аьлла к1орнина т1ехьа д1аса йолаелла воккхачу сцябаць уьйт1ахула. Уьйт1аюккъехь 1аш валу воккха стаг-м Гуш а ца Хіла Бакх когаш болучунна. Эххар а котаман к1орни зудчунах дзеда воккхачу стагана т1ехьа д1алечкъина. Эццахь цхьа наггахь ма Хілары Оцу тентаг-зудчунна Дала цхьана минотана Меха лергах чекхдаллал хир долуш хьекъал дэла.

— Эх1, ваша, — бехкала яхана цхьана минотана хьекъалчуеъна свербу, — і цхьа котаман к1орни аьлча а і лаьхьа лохуш яра са! І Оцу Керт сехьа мичхьахула даьлла-м ца хаьа Суна цецъяьллера і.

— Ца хаьа деллахь Суна-м … Хьо сехьаяьллачхула даьлла хир ду-кх, — Шена хетарг элира воккхачу стага. 19 07 09 шо.

166. 1уьйшуш долу Урс.

Базарахь туькана чу нисвеллера цхьа воккха стаг. Рог1ехь (очередехь) латтар-м Вайн нахабніка т1аьхьарчу заманчохь х1ун ду а ма ца хаьийца. Воккха стаг тергал ца веш, і д1аса а туьттуш шайн пардавецаца долу г1уллакх чекхдоккхура нахабнік.

Эххар а воккха стаг а кхиира цхьа дош ала пардавеце:

— Суна …, — Ама шог1аниг ала-м ца витира і.

— Суна исрочна Сір, пожаласта, лолахь! — воккха стаг аг1отоьхна раз кхуссуш чуг1оьртира цхьа лоха а, оццул шуьйра а йолуш (Далі харцхьа а ма хоьтийла аса иштта і аларна) цхьа свербу.

— Къамел нету, Къухашбика, хьо ЯЦ і! — г1иллакхе елира пардавец а.

— Ялалахьсиха Г1ундалбика! — цхьана меттехь лата собар доцуш, ша і д1аьндарг Санна цхьана меттехь готуьйсура свербу ц1е йолчо.

І Нана доккха Урс буянай а лоцуш Сір (нехча) хадон йолаелира Г1ундалбика. Ама пайду буй Урс доккха Хілары, Іза шеен пардавецах тера аьрта хилча. Шеен лерамен накъостана хьалха, Урс аьрта ду, ала Курач Даго ца юьтуш пардавец-м бехказа елира:

— Деллахь ца хаьа, Къухашбика, х1ара Урс Тахана ч1ог1а ікраіна ду-кх сан, х1ума Хада ца еш 1уьйшу-кх х1окхо!

— Айхьа 1овшахь і Сір (нехча), хьан цергаш а Мотт а Оцу уьрсал Іра хила Мегара-кх! — собар кхачийна Вістой хилира воккха стаг.

Цхьана тийна-таь1на Воўчай дэн вару цхьа аьрха рэжыму к1ант. Лулахо а вару эсалчу сцябаць, шеен к1антах тэра аьрха Хіла а ца 1аш, цхьа къаьркъанкад. Къаьркъа а молий урамновкъа а волий массарна а т1ечехаш, массарна везавеш, ша Шена эшарш локхуш, хелха волуш чуьраваьлла хьийзаш вару лулахо-м.

— Дада, ма къонах ву-кх і Вайн лулахо! Иштта дада велар-кх сан! Хьо ма Вац ур-Аттал ч1ог1а вистхила карх долуш а! Ма стаг ЯЦ-кх хьо! — жимчу к1анта юьхь т1ехь мел шморг охьадохура ден.

— са Далі муьт1ахь стаг ма ву. Эсала оьзда хила ма деза Адам, — хьехар Дора дас к1антана.

Лулахочун новкъахь дуьхьала кхетча цо а хьовзавора эсалниг:

— Схьаолв соьцана, цхьа шыша д1айоккху вайшимма! Схьавоьл, лакхал йиш, вала хелха! Хьох ма хила стаг!

— Ма ала иштта, лулахо, Дала хьо Санна Верге дуьхьала воккхур ву хьуна, — олура эсалчо.

— І къамел а дац хьан къонахчийн! — олуша шеен хелхаран баль баккха вулура къаьркъана доттаг1.

Ама шераш д1аоьхура, къаьркъана доттаг1чуьнан аз а лахдала доладелира, хелхаран бохь бог1ар а хьалха Санна девне дацара. Молий, молий Керт уллохь вужий 1уьллуш каравора і кестя-кестта.

Муха справах а, маса шо даьллехь а, цхьана дийнеахь иштта дукха Мела ша х1ун леладо а ца кхеташ Керт йисттехь самавелира і. Кхунна-м цхьана жимчу стага бетташ мийра бара:

— Хьалаг1атта боьрша йоцу х1ума! Вала хелха! Лакха йиша!

Шена беттачу мийрана юккъехула къаьркъанкедо хаьттира:

— Са хьан лулахо ву-кх! Хьо Керт уллохь вижина 1уьллушехь воккха Хіл-кх са! Жы ма волуш дуьйна Хьох цхьа ч1ог1а къонах хеташ ма вару са! Хьо-х ирахь латте дэ долуш а Вац! Хьайна тоьхна мийра лан дэ долуш а Вац! Хьажал соьга, са ву хьуна къонах! — шеен буйнара шыша ойбуш къаьркъа Шена чу доттан х1оьттира эсалчу лулахочун к1ант.

К1анта молуш долу шыша-м шолг1аниг Хілер. Ама шыша Мела ваьлча лулахочунна-къаьркъанкедана Бэці болийра мийра кхин д1а а бекар урамехь «ГАП!», «ГАП!», «ГАП!» Бохуш.

168. Няхай бераш.

Кевнал Араха, кет1ахь цхьанна-м дов деш дару.

— Вунь х1унда Лела шу, мера1уьргаш! Хьажал аша бохийна куьзган б1аьрг! Дэра бохор бацара шуьга хьажа дай, наний Шун делахьара! Нана шу кет1а а лохкий, хьакха Санна йижина 1уьллуш ю! Шун доладан да а Вац! Зудчух ког хьалаозан ваьхьаш а Вац! Свербу майрчо даьккхина алапа цхьана к1ирнахь хьала а кхоллий, берашна яах1ума а йоцуш 1аш хуьлу! Берий-м шаберг а бехк Дэра бац! Ды стаг ЯЦ! Нана сийдоцуш свербу ю! — лулахойн зударша цхьанне-м берашна деш дов дару, берашна Дзіна а ца 1ара.

Дехьачохь канапы т1ехь аг1оряьлла 1уьллучу зудчуьнга элира майрчо:

— Хезий хьуна! Ма прэч Лела-кх Оцу Араха і бераш! Так, Нана а хьожуш дац берашка, боху зударша. Ма салазамен лулахой бу-кх Вайн. ІРС ду-кх иштта лулахой Хілары. Оцу берашна ды, Нана а Хіла, царнна хьехарш деш бохку-кх уьш! — б1аьргах хі делира ц1ийнаден.

Жимма 1ийна элира къонахчо дехьачуьрчу х1усамнене:

— Хьажахьа, хезий хьуна? Меца ма ву са-м. Яах1ума лохьа Суна.

— ЯЦ! — набарна юккъехула доцца жоп делира х1усамнанас.

— Муха ЯЦ? Туькана г1ой эца! — элира х1усамдас.

— Хьан алапа ЮУРГУ эццл а ца хуьлу! Ахча дац вайгахь! — хизира дехьачура схьа.

— І бохург х1ун ду? Вайн юккъехь ма Вац цхьа а боьрша стаг, саниг Санна дукха алапа долуш!

— Хабаров ма йийцахь, хьан берашна-м хьайниг Санна итт алапа а тоьур дац! — Мела а самаяларе йирзира х1усамнана, Ама минот яьлча, шеен «Хур-т1ур!» Дадзены юьйлира Юха а.

— І-м і дару, дадзены мичхьа ду і Вайн бераш? — чуравелира х1усамда.

— Ма стагоддзях Оцу чохь, соьга наб ца йойту ахьа! Эцца кет1ахь дуьйладелла лелаш ду-кх і хьан бераш! — т1ечевхира х1усамнана къонахчунна.

169. Шена Хазаі хета бегаш.

— Ражап, ахча дуй хоьгахь? — хаьттира лулахойн къаьркъанкедо.

— Деллахь дац-кх, — шен боккъал а бехк болуш Санна бехказла велира Ражап.

— Хьоьгахь дацахь, дала воллура са-м, — аьшпаш боьттира цкъа а нахе ахча дэла воцучу лулахочо.

— Деллахь, Делчев новкъа-м хир дацара Суна, — элира г1адвахначу Ражапас.

— Дош дацар хила а Хіла хьоьга ца Делчев, Шит1ин бегаш Біна д1адерзийра эхь-бехк а къаьркъанах доьхкинчу лулахочо. 13 07 09 шо.

170. Зударех кхеттарг.

Зударех Дзіка кхеттачул т1ехьа, царах Дзік безам баьлла ша 1аш вару цхьа къонах. Ша а кхин комаьрша стаг воцучух тера дару i. Ах йинначохь Керт а яра цуьнан кхоьссина лаьтташ, каў Дане а дацара.

Лулара цхьа Малхііла багийна къорза корта Болу жеро марзъеллера жерачу къоанахан урамехула д1асалелан. Каў доцчу меттигехула ехха чухьоьжуш йоьдура і д1аса. Цхьана буьйсана ехалла і Нана доккха каў а д1ах1оттийнера къонахчо, Керт а йина чекхъяьккхинера.

— Ой, хьо хьера-м ца ваьлла, буьйсана деш хуьлу каў? — цецбевллера лулахой.

— Х1умма а дац! Кхин х1ума дацахь а, і къорза корта чу-х хьежор баций Суна кхин! — ша-ШЭХ воккха вер жера-къонах.

171. Дорг1а. (Хилларг)

Мел ч1ог1а Керт къевлина охьавижича а, 1уьйрана хьалаг1аьттича лулахойн ч1амар-АМТ, чоьхьа а болий кертара хьаьжк1аш отий, корах чухьоьжуш карабора Дорг1ина. Т1аьххьар а кхин са ца тохаделла, догдаьтт1ачохь, топ тоьхна Дорг1ас Атта.

— Ой, хьеравьлла хьо? Няхай Аттал топ ма туьйхи ахьа, — цецяьллера х1усамнана.

— Кхин х1ума дацахь а і шеен къорза корта сан корах чу-х хажор бац цо х1ора 1уьйрана! — жоп делира Дорг1ас.

172. Ражапан лулахо.

— Ражап, ахча дуй хьоьгахь? — дехаре велира лулахо-къаьркъанкад.

— Дадзены а ду, Лур а дац! — жоп делира Ражапас.

— Х1унда? — ца кхийтира къаьркъанкад.

— Са хьан ца вуьту хьоьга ахча а дэла, хьоьга къаьркъа а малийтина т1аккха сахиллалц хьо дехьачохь стагоддзя ца Вічай! Вайшинна кортираш юкъахь цхьа пен болуш хоттаелла ма ю! — элира Ражапас. 13. 07 09 шо.

173. Журналіст — воккха стаг.

Цхьа воккха стаг вару ч1ог1а рэжыму солуш дуьйна журналіст Болхов безаш. Эххар а, къанвелла воллуш ма лаьтта са Сайно Бэза Болхов ца Беш, аьлла вуьйлира і Шена Бэза Болхов Лахай. «Медвед» (медыцынскія ведамасці) газетехь оьшу лоьраш къарбалур болуш журналіст, аьлла хезна і вахара церан рэдакцыі. Воккхачу сцябаць к1ант хилан тарлуш цхьа жимха вару галсток а оьллина ШЭХ ч1ог1а испецилист хеташ 1аш:

— Болхов балур бац хьоьга! Журналіст «з палец» інфармацыі «висосат» ялуш хилан веза! — воккхачу стагах ца вешира «хьаьким».

— Х1умма а дац, сайга х1ун далур ду хьожу са, — аьлла цхьана ах денна Балх т1евитар дийхира воккхачу стага.

— Мегара х1ета, кестта схьайиллина хилан езаш цхьа диагностикан цэнтр ю, церан белхан Дзіка мах хадабе, — д1едиллира хьаькимо.

Ах дэ чекхдаьлча чхьакхечира воккха стаг, ша Біна Болхов а бахьаш:

Диагностикан цэнтр хьераяьлча Санна Болхов Беш а ю. Конвейеран методца цомгуш нах т1еоьцуш а ю. Церан йоцуш мёд а, шкоду а аппараташ а ЯЦ. Дийнахь эзар стаг чекхволу церан конвейерх …

— Собардехь, ткъа схьа маца йиллина і диагностикан цэнтр? — хаьттира хьекъален хиларна ша ленвойтур воцучу хьаькимо.

— Схьа маца йиллина боху ахьа? — цецвелира воккха стаг. — І-м х1инца а схьайиллина а ЯЦ!

174. Воккха стаг белхе вигар.

Белхелаха вугу аьлла д1а а вигина, дийнахь сарралца Болхов байтира воккхачу стаге цхьана зудчо, денна Доха ур-Аттал чайна Стак а ца луш.

Суьйрана-м элира піс-зудчо:

— Деллахь, дукха сиха г1уллакхаш долуш, чайна Стак малая а ца Элі аса-м хьоьга!

— Х1умма а дацара Іза-м. Аса-м мелира чай а, — жоп делира воккхачу стага.

— Муха? Маца? — цецъяьллера піс-свербу.

— Кхуза Балх схьавог1уш, 1уьйрана Меларен-кх, — кхетийра свербу воккхачу стага.

175. Са евзий хьуна? Кондухтор Седа?

Кіраў пасёлку йоьдучу «Газелан» кондухтор Седа массарна а Соьлжа-Гйалахь евза, Дзіка стаг хиларна а, ца соцуш бага леярна а. Салоны чухьалаяьллачу цхьана йо1е Дзік хьаьжира Седа.

— Са евзий хьуна? — хаьттира йо1е.

— Ца евза, — жоп делира цецъяьллачу йо1а.

— Хьо Бетар-Юртара юй?

— Са а ма ю цигара, Хьажмурдан Ахьмадан к1ант Букъаршсолта вевзий хьуна? Сан йо1 ю хьуна цуьнгахь марехь! Залина! Ткъа Махьсолтин к1ента к1нт Гундалген вевзий хьуна? І Тхань дэ вешин к1пентан несан воккхаха валу ваша ву хьуна …

Сівізны Хабаров ц1еххьана юкъахделира «Газелан» корах Араха некъалдехьабовлан сихбелла зударий а гіна.

— Эх1, і д1о боьлхурш а бу хьуна Тхань гергара, — автобусан салон чуьра аратилира Седа.

Некъах дехьа бовда сихбелларш цхьа г1улч яккха кхиале, мох Санна т1ехьакхиира зударшна Седа. Уьш Маса а шоз-кхузза маракъуьйлуш, обанаш бохуш, бага ца сацош къамелаш деш йоллура Седа.

— Седий-м Бетар-юртах Хіла а ца 1аш гергара нах ах Соьлж-Г1ала а Хіла, — элира т1ехьа 1енчу цхьана воккхачу стага. 15 07 09 шо.

176. Шен меттехь варий хьаьким Руслан?

— Хьо стенгара вог1у? — хаьттира цхьана нийсачу меттехь даьлла к1охцалг Санна Воўчай хьаькимо шеен куьйгак1еларчу воккхачу стаге.

— Са-м эцца міністр Руслан волучохь вару, — жоп делира воккхачу стага.

— Ой, і міністр Руслан Къудузович-м Суна а ма вевза! Т1аккха, шеен меттехь балхахь варий Руслан Къудузович? — хаьттира хьаькимо.

— Балх т1ехь-м вару і, Ама шен меттехь вару, вацара-м ца хаьа Суна, — жоп делира воккхачу стага. 15 07 09 шо

177. «Газелан» чохь Онда свербу.

«Т1анк!» Аьлла йоьттинчу «Газелан» чуг1оьртина чоьхьаелира цхьа Онда свербу:

— са д1а ца яхача-м ца йолу, шу Маса а 1ункар латтахь а! Х1оккхуза не1аран сонехь лаьттар ю са-м! — олуша букархьаьвзина д1ах1оьттира і.

Цхьа- шы свербу вовшен Керала а хевшина, «лаахь а, ца лаахь а» — аьлла баьрчче охьахаийра і Онда свербу-м. Ама ондачу зудчунна кестта новкъадевлира тов хьийзочу дийнахь схьадиллина кораш а, люк а. Новкъаделира шоп1ара машен дукха чехка йохийтуш Хілары, г1анташ к1еда ца Хілары … масаі ду уьш, Мотт к1амбеллачу зудчунна новкъа х1уманаш! Маса а пассажираша-м Лоўра ондачу зудчуьна ца соцуш бека Мотт, итт-пхийтта минотехь д1акхочур ю-кх ахтобус ша йоьдучига, бохуш. Ама салонан цхьана сонехь 1аш Воўчай цхьана воккхачу сцябаць Мотт ца сецира, і мел ч1ог1а цергашна т1ехьа д1алачкъон г1ортарх а:

— Деллахь, «Заббари», ма хьайн меттехь не1аран сонехь латтийта езаш Хілер-кх хьо, — кхоьссира цо. 16 07 09 шо.

178. Дог1а сацахь х1ун да ахьа?

Соьлжа-Г1алахь «Беркат» автосоцийлехь кондухторан ондачу ц1ог1ано а, охьадан доллучу дог1ано а юзуш лаьттара «№33» «Газелл». Кондухторан «Заводскі, Кірава!» Мохь юкъахбоккхуш охьахьаьдира і луьста дог1а. Цхьа шы стаг т1еоьшуш лаьттачу «Газелан» салон чуиккхина дог1анах к1елхьараелира кондухтор. Араха дог1ана к1елахь д1асауьдучу нахе а хьаьжина цаешаш элира кондухтора:

— Хьажахьа цаьрга, зингатий Санна д1асауьдуш бу-кх і нах! Хьажахь, хьажахь, ша і йашийна котамаш Санна бу-кх і нах!

Сонехь 1аш Воўчай цхьана воккхачу стага-м 1оьттира даима а Санна ма1аш Санна Іра шы дош:

— Собарде ахьа, кондухтор, кхин цхьа-шы пасажыр т1ехиина ахтобус хьалаюьзича, Тхо-м д1аг1ур ду, т1аккха ахьа х1ун да а хьовсур вай. Дог1ане Ёсі ца еза хьан?

179. Д1акъовла і кор!

Довхачу дийнахь ахтобус хьалаюьзина ца йолуш хьацаран к1ура Хілер пассажирех. Маца Хіла а Нохчийчохь а хирг хир ю-кх ахтобусийн социйлашкахь пассажирашна ахтобусана уллохь 1индаг1ехь охьаховшийла а, пассажираш вовшахкхетталца 1индаг1ехь хевшина 1ен йиш йолуш а.

Лоьмар «33» ахтобус эххар а д1айолаелира, доьллуш Долчэ карана уллохь 1аш Воўчай воккхачу стага кор хердеш чу цхьа Хазаі аьхкенан мох кхетийтира.

— Д1акъовла і кор! Аьхкенан шийла мох! І-м кийчча пнеўманія юй! Шу нохчийн тентигаш маца кхетар йолуш ю техьа цивилизацех! — ч1ог1а, юьхьт1ехь мел дериг охьа а доккхуш буьрса дов Дзіра воккхачу стагана уллохь нисъеллачу цхьана нохчийн хилан а эхь доцу зудчо.

— Эх1, Бех ма биллалахь Суна! Са ч1ог1а бехке ву хьуна! Къинт1ера ялалахь Суна! — бехкалла вахара воккха стаг, хьаьжт1ера хьацаран татолаш жимчу т1едачу йовлакъца д1аса а хьоькхуш.

Шы-КХО чаккхарма некъ бізуна і буьрса свербу-м охьайоьссира ахтобусна т1ера, воккхачу стагана 1одика еш буьрса б1аьргаш а къарзош.

Иттех чаккхарма некъ бірайце ахтобусана чохь бисинчу пассажираша вовшашка хьовса а ца баьхьаш. Эххар а воккхачу сцябаць жимма стогалла гучуелира:

— Х1инца мукхна а ваьхьар варий техьа кор схьаделла? — г1ийла д1асахьаьжира і салон чухула. 17 07 09 шо.

180. Новкъахь йоьхна ахтобус.

Аьхкенан тевнехула хьераяьлча Санна хаьхкина йог1учу «Газелан» салон чохь диллинчу карана уллохь нисвелла цхьа воккха стаг воккхавина а ца волура. Ама цуьна барах боцуш долу хазахетар хадош, ахтобусан матор «т1ах-т1ах-т1ах!» Оьккхийтуш г1овг1ане баьлла сецира. Шоп1ар оьхавоьссина даьттанех вуьзина рамонт еш воллура.

— Эх1, ма Дзіка ю-кх і кхечу пачхьалкхехь еш йолу ахтобусаш. Чохь кондиционераш ю хьуна! Салон шуьйра ю хьуна! Парг1ата ю хьуна! — бохуш багалеян велира воккха стаг.

Эххар а шоп1ара рамонт йина Мета ялийра сийлахьа «Газэль». Мохаца къовсуш д1атасаелира і керла биллинчу асфалтан новкъа.

— І х1ун г1овг1а яра салон чохь хилларг, са рамонт еш Араха волуш? — хаьттира шоп1ара.

— Ца хаьа деллахь, х1ара воккха стаг ву-кх даима а і кхечу пачхьалкхера ахтобусаш хестош. Г1алахь лелаш йолу «Фордашна» чохь йолу кондиционераш юьйцуш! — айкхъелира воккхачу стагана, шоп1арна уллохь 1аш йолу цхьа свербу.

— Ой, х1окху тентага х1ун да кандыцыянерах, диллинчу корах чухьаоькху Хазаі мох оьшуш бу «Фордашна» чуьра кондиционерел! — т1ечевхира шоп1ар.

— Аса уьш хесточу хенахь Вайн ахтобус рамонт еш лаьтташ яра, — бехказла велира воккха стаг. 16 07 09 шо.

Кіраў пасёлку лоьмар «№33» ахтобус схьакхаьчча цу чуьра араг1оьртира цхьа озаллийца муьлххачу а районерчу газетаца майрра къовсавала мегаш цхьа къонах. Шы-кхоъ Онда т1оьрмиг а бара цо ахтобусна т1ера охьаийзабеш. Салон чуьрчу зударшна-м къахийтира къонахчух:

— Циггахь собарде ахьа, оха х1инцца МАБІЛА телпо а тоьхна Разетига дуьхалйола олу хьуна! — кхин д1аяхан тохаеллачу ахтобусна чуьра ара мохьтуьйхира Царан.

— Хьаьнга? І мілая ю? — ца кхийтира к1адвелла т1оьрмигаш айбан дэ доцу пекъар.

— Тентиг, ч1ог1а к1адвелла хьайн х1усамненан ц1е а йицъелла хьуна! — зударийн генадолуш долу БелАр схьахезира ахтобусна чуьра. 16 07 09 шо.

182. Буй Тоха галийна.

Туьканара эцна деъна цэмент чохь йолу кехатан галі схьадастан г1ерташ воллура шы ваша.

— Ой, галий бен дуй і, буй тохий, тохий дат1аде і! — воккхах валу ваша хьовзийра жимахволчо, масаі хуьлу кегийрачу Няхаю бегаш.

Воккхволчу вашас-м гара а х1оьттина мостаг1чунна Санна буй биттира галийна, і даьтт1а д1адаххалц, шен буянай т1ера Дзік кхор а доккхуш. Эццахь т1е1оттавеллачу лулахочо воккхачу стага дов Дзіра:

— Шу х1ун дов деш ду Оцу міска галийца? Шайн куьйгаш а ма лозадо аша!

— Ваша, ас буй Тоха 1амош вару х1ара дундук, — дозалла Дзіра жимахволчу вашас.

— Дзіка ду-кх ахьа і хьайн ваша Оцу галийна корта Тоха 1амош ца Хіла, — элира воккхачу стага. 17 07 09 шо.

183. Йишин к1ант.

— Оцу хьайн к1анте х1унда ца хьожу хьо? Рэжыму велахь а, басейна Чура матор а латийна шадолу хі охьа дахийтина цо!

— Хьан йишин к1ант ву-кх і!

— Велахь аса х1инцца бишка узуры ю цунна!

— П1елг д1а-м тухур бац сан к1антана!

184. Д1ах1оттон еза йиъ не1.

— Йиъ не1 яра сан д1ах1оттон езаш, ахьа а ца х1оттийна цкъа а не1арш д1а? — дийхира шен невце стунйишас.

— Дэра х1иттийна дукха-м, — дозалла Дзіра невцо.

— Справах ма Дзіка ду-кх і, майстар валавахь, цунна-м цхьа ды ваххал мах Балан ма безийца. Кхан волий д1ах1оттаехьа і не1арш, — дийхира кхин цкъа а стунйишас.

Шолг1ачу дийнахь Ваха цхьана рэха сохьтехь д1ах1иттийра невцо-м не1арш.

Къахьоьгуш Воўчай невцана яах1ума а, маларан шыша а эца яхана стунйиша схьакхечира Оцу хенахь. Цец а, акъ а яьлла йисира і чуяьлла а ялале.

— Ой, і х1ун ду? — аьлла.

— Х1ун ду, не1арш ю-кх д1ах1иттийна, — ШЭХ дозалла деш мекхаш хьовзийра невцо.

— Ой, Гома а, ч1ома а ма х1иттийна ахьа уьш д1а! — т1ечевхира стунйиша.

— Муха Гома? Муха ч1ома? Нормално х1иттийна-кх! — ца къарлора нуц.

Кхин нуц къарвалан ца тигина теттина мах а белла майстар валийра стунйишас. Майстры-м цхьана дийнахь д1анисъйира, невцо «д1ах1иттийна» не1арш.

— Ой, хьо вяха ма вахарг, айхьа не1арш дукха д1ах1иттийна, ма бохура ахьа! — т1ечевхира Шена кечбинчу кхачина т1е молуш малар а долуш воллучу невцана стунйиша.

— Ой, Дэра х1иттийна-кх! Оцу майстры а, цуьнан дас а Чул дукха-м аса уьш! — дуьхьала велира нуц а, цо Дзік меллачу къаьркъано йина Кеп а.

— Ой, мичхьа х1иттийна ахьа уьш? — ца кхеташ хаьттира стунйишас.

— Сибрехахь, шабашкехь! Коровникашна! — кхетийра невцо стунйиша.

185. Нохчийн каўбаса (юьхь).

Советан заманчохь дару i, каўбаса (юьхь) дэфіцыт Долчэ хенахь. Таха «Ікарус» ахтобус яра Оржкинез-Г1алара Соьлжа-Г1ала схьайог1уш. Суна хьалхарчу шына г1антат1ехь 1аш яра хан яьлла шы йоккха стаг.

— Ма ІРС долуш ду-кх шу Оржкинез-Г1алара оьрсий, — бохура Соьлжа-Г1аларчо.

— Х1унда? — ца кхийтира вожа.

— Тхо Санна керстадоцчу нохчашца 1ен-х ца дезий шу! Шаьш Санна Керсці болчу х1ирашца 1аш душ шу! — шен ойланах кхетийра Соьлжа-Г1аларчу бабас шен оьрсийн йиша.

— І ІРС хьан делар-кх, Оцу Керсці вежарша х1ираша туькана охьабилла а ца кхуьийтуш хьакхин каўбаса (юьхь) д1аоьцу. Са-м Соьлжа-Г1ала хьакхин юьхьаш (каўбаса) эца йог1уш яй! — жоп делира х1ирийн оьрсийн бабас.

186. Г1ала воьдуш хазахеташ валу Халід

Шэн дэн вешица г1алаюккъе воьдуш хазахеташ вару рэжыму к1ант Халід. Морожного а, мерзнуў мел ерг а хуьлура цунна т1аккха. Цхьана дийнахь ц1еххьана дагадеира Халидана г1ала Ваха.

— Ваша, вайшиъ Тахана г1ала-м ца воьду? — хаьттира жимчу к1анта.

— Ой, войшиъ Тахана муха воьду г1ала, суьйре хуьлуш ма йоллу вайна, — к1елхьара вала г1оьртира дэн ваша.

— Суьйре муха хуьлу вайна, аса х1инцце бен делкъаламаз а ма ца Дзіна! — цецвелира Халід.

— Э-э-э, к1ант, Дэра ЯЦ і суьйре хьан ламазе хьоьжуш 1ен йиш йолуш, — велавелира дэн ваша.

187. Буг1анюртара къонах.

Цхьа доккхачу дег1ехь Дзік «эпсаран» Кеп а йоллуш, хан иккхина къонах вару «зеляніны» базарахь массарна а балі ваьлла воллуш:

— Оцу помидорех х1ун доьху ахьа? Х1унда доьху ахьа иштта дукха! Ахьа наьрсех? Охьабаккха мах! Охьабаккха ца боху аса щуьга!

Ц1еххьана къонахчун 1аьржа б1аьргаш къаьрзина хьаьжира некъана дехьарчу туькана хьалха. Цхьа Оза лоха къонах вару вентилятар оьцуш воллуш. Ведда цунна улло а Ваха хаьттира ондачу дег1ехь волучо:

— Х1ун дэла ахьа вентилатарах?

— Хьонка Санна йорах ю-кх уьш х1окху туьканчохь, — жоп делира лохачо вуха а ца хьожуш.

— Ас хьоьга Хонкі мах мел бу ца хоьтту! Вентилатарах х1ун дэла ахьа! — т1е мохь хьаькхира ондачо.

— Ой ахьа хьокхур бара Суна т1е мохь! Ас бер хьан Болхов! Мичара вялі хьо вала а !? — вухавирзира лоханиг.

— Буг1анюьртара вялі-кх, — элира ондачо лата кечлуш.

— Ой! Иштта схьа х1унда ца олуша ду, хьо Буг1анаюьртара ву аьлла? — Машара велира лоханиг. — Са-м Дэра Вац буг1анех летар волуш, са вала а волуш!

188. «№33» маршрутан кондухтор.

Соьлжа-Г1алахь «Беркат» автосоцийлехь «Газелашна» юккъехь лоьмар «№33» карийна, цу чу хиира воккха стаг. Дехьа-сехьара «Газелийн» уллорчу кондухторша пассажираш т1екхойкхуш уьшалашкахь пхьидарчаша Санна хьоькхучу маьхьарша ца хозийтура «№33» кондухторо дуьйцург, Ама цхьаъ-м шен мерк1ела мохь хьокхуш яра Іза а.

— Ой, Вайн кондухтора олу мохь хезаш а ма бац, иштта і ледара хилахь Вайн ахтобус хьалаюзур ма ЯЦ, — элира цхьана зудчо.

— Пассажираш т1екхойкхуш ЯЦ і, — элира воккхачу стага.

— Х1унда? — ца кхийтира пассажираш.

— І х1инцца бен аьрмера мукъаяьлла ц1аеъна ЯЦ, — т1етуьйхира воккхачу стага.

— Х1ун ду аьрмера ц1а еъна хилча, х1инца шен пассажираш т1екхойкхуш мохь тухуш хила еза-кх і Салтов, — элира зудчо.

— Шена хуург дийцичахьана ца йолу і, — ца кхеташ дару воккхачу стага дуьйцург.

— І бохъург х1ун ду? — хоьттура пассажираша.

— Ладог1ал аша цо дуьйцург, — элира воккхачу стага.

Пассажираша кортош корах ара а баьхна ладуьйг1ира.

— Рота! Будуйся! Смірна! Радавы Іваноў, два нарады па-за чаргой! — дару хезаш «№33» кондухторан шен мерк1ела дуьйцург.

189. Кхин цхьаъ а «№33» йолу «Газэль».

Лоьмар «№33» йолу «Газелл» яра хьалаюттуш поселкера г1ала юккъе д1аяхан кечлуш. Салонан чуволучу г1антат1ехь охьахиъна 1аш яра кондухтор, чуволлучуьнга охкаделлачу ц1оц1къамашна к1елд1ахула б1аьргаш къарзош:

— Схьада туьма! — олуша.

Эххар а салон хьалаюьзира, кондухтор 1аш йолу меттиг йоцург, мукъа бисина меттиг а бацара. Чухаан г1ерташ шы-кхоъ пассажер а вару.

— Цхьаммо туьма схьа ца дэла-кх! Схьадаийтал туьма! — салонны чу ц1ог1туьйхира кондухтора.

Пассажираш вовшашка хьаьвсира. Кондухтора кхин цкъа а шен ондийчу буйнара туьманаш дагардира.

— Салон чохь 16 меттиг бу, са 1аш йолу меттиг боцург, шаболу меттигаш д1алаьцна а бу! Суна схьаделларг 14 стаг бен а Вац! Схьада туьма! — т1ечевхира кондухтор.

Пассажираш-м бацара туьма д1адалан дагахь а.

Ах сахьт а делира кондухтор пассажираш кхерон г1ерташ, пассажираш ца кхералуш.

Сахьт а чекхделира. Чухаан г1ертачу пассажирашна юккъера цхьана жимчу стага собар кхачийна кховдийра совнаха туьма.

— Вось тепер парадку! — аьлла кондухтор охьайоьссира салон Чура. Кондухторан йозалла таь1на разяьлла лаьтта ахтобус а нисъелира.

— Д1ало Оцу к1ентан туьма! Лаьхьа, хьо ма-Барра! — ц1еххьана кондухторана т1ечехан буьйлира пассажираш.

— Ас х1ана луш дару цуьна туьма д1а! — дуьхала яппарш йира кондухтора.

— Хьажал хьо хиъна 1ийначу Мэтэ! — ц1ог1наш хьоькхура пассажираша.

— Т1аккха? — ца кхеташ салон чу хьаьжира ерстина кондухтор.

— Т1аккха! Т1аккха! Хьо хиъна 1ийначохь шы меттиг беса бу-кх! — дов Дора пассажираша.

190. цывільна баба.

Ахтобусан салон чохь дуьхь-дуьхьал дерзийна х1иттийначу деъа г1анта т1е д1анисъелла йог1ура нус, марнаний шы-КХО рэжыму бераш.

— Баба, ахь Суна каьмпет оьцур юй, базару д1акхаьчча? — хоьттура жимчу к1анта.

— Добра, унучак, куплю шакаладку.

— Баба, Суна тайниг оьцур юй ахьа? — хоьттура жимчу йо1а.

— Добра, внученька, купім табе ляльку.

— Баба, Суна-м ца оьшу тайниг. Хьо д1а ца яха лаьа Суна, — доьхура кхоалг1ачу Беро.

— Я ж заўтра прыеду, внученька. Вось заўтра прыеду і куплю табе таксама цацку. А ты рабі намаз, — дуьхьала екара йоккха стаг.

Цигахь уллохь нисвеллачу воккхачу стага 1ен а ца Велла элира берашка:

— ІРС долуш бераш ду шу! Шун Нана а, деннана а ю аша аьлларг дадзены кийчча. Аша ламаз дадзены 1амийна а ду ч1ог1а Дзіка! Справах а сан цхьа дехар дару шуьга: Оцу шайн бабийна нохчийн Мотт звадыяш 1амадайша!

191. Коьртахь йовлакх доцу йо1.

Вайн ахтобусашна чохь 1ай шийла хуьлу, аьхка — йовха. Аьхкена юккхехь тов хьийзочу дийнахь ахтобус йоьттина ца йолуш цхьана сохьтехь гергга лаьттира. Нохчийнчохь йоьттина ца яьлча, ахтобус а Мета д1а ма ца йолий. Хьацаран х1орд Хіла бохбелла пассажираш-м ахтобус д1айолаелчи диллина долу кораш т1екъовлур долуш бацара.

Цхьана диллинчу карана йисттехь нисъеллачу къоначу йоь1ан коьртахь йовлакх ца хиларна, цуьнан месаш корах араозийра Мохо. Месаша-м шайна т1аьххье йо1 а араийзайора.

— Йо1 д1ахьо Мохо!

— Д1акъовла кор! — маьхьарий девлира шына кхаъа зудчунга.

Ама бисинарш рэзу болучух тера дацара оццул Хала шайна Оцу довхачу дийнахь кхеташ болчу мохах бовлан.

— Яхьийта-а-а! — хьуьнхахь йилбахмохь Санна Мохан шакарца дэкара салонан чохь.

192. Майра кондухтор.

Пассажираш салонан корехула арахьоьжуш 1ара, ахтобус йоттаре хьожуш. Ахтобусан йиллинчу не1арна гена йоццуш кондухтор а яра шен Болхов Беш. Буг1а Санна стоммачу вортана т1ера ворх1 ж1аьлийна баъъал Болу корта лата йоллуш Санна охьа а та1ийна мохь хоькхура цо нах т1екхойкхуш. Ама т1евог1уш стагга а вацара, улло веънарг а сиха гена вала сихлора.

— Ванах, ма вунь мохь хьоькху Оцу зудчо, иштта т1екхойкхуш хуьлу ткъа пассажираш? — элира цхьана пасажыра.

— Нах т1екхойкхуш ЯЦ і, — элира шолг1ачо.

— Ткъа х1ун деш ю і? — хаьттира хьалхарчо.

— Уьш кхерош ю-кх! — жоп делира шолг1ачо. — Ладог1ал ахьа.

Массара а ахдег1 корах араг1уртуш ладуьйг1ира пассажираша:

— Сох лата мілая ву-у-у! — даьсса Чэрмен чохь мозанан бекар Санна дару хезаш майрачу кондухторан аз.

193. Кхин цхьаъ а йоьттина ахтобус.

«Газелан» салонан чуботтабелира пассажираш, г1антат1е шыша а хууш, т1аккха лаьтта а хевшира кадамехь зударий Санна г1оьрттина.

Лаьттахь г1анташна юккъехь датарбеллачу зударшна юккъехь нисвеллачу цхьана верстинчу жимчу стага д1аса а хьаьжина элира:

— Кадам схьаоьцуш мілая ву вайх?

Кхоъ мозийдойъургш буйнахь ахтобусна чуяьлла не1арна йисттехь г1антат1е охьахиира цхьа свербу. Х1инцца бен йотта йолаяланза йолчу ахтобусна чу мел волург мозийдойъургашка а хьовсий, цецволура:

— Ой, уьш кхоъ сцяна эцна ахьа?

— Сайно, мамінай, дадиний, — жоп лора зудчо.

Кестта к1ордийра зудчунна Шэга дэн хаттарш. «І мозийдойъургаш кхоъ сценах …» оллушехь, цо жоп делира:

— Шу Маса охьа а ховшийтина, х1орш кегъяллалца Шуна етта! 23 07 09 шо.

195. Самукъне вешин бераш.

Вешин берашка ала мала а йина шы ВедаРА хі дахьаш вог1ура дэн ваша.

Итт-шийтта шо кхаьчна вешин к1ант Халід, хі дохьуш вог1уш дэн ваша а гіна эхь хета, бехказа вала вуьйлира, бехк шен ворх1 шо Долчэ йишина Биштина т1е тоттуш:

— Ваша, Сой Биштий чохь дадзены деза г1уллакхаш доькъуш доллуш ма дару. Аса хьуна чу хі дохьур долуш, Биштас чохь нуй хьокхур болуш. Хі-м ахьа дадзены ма деъи!

— Ахьа чу нуй хьокхур бу хьуна справах! — т1етуьйхира жимчу йо1а, вешин буянай нуй а луш. 24 07 09 шо.

— Сан парфесси коьрта ю хьайнчул а! — д1ахьедира физкуьйга ОБЖкуьйге.

— Г1ан гіна хир ду хьуна! — ца вешира калега, коллегас аьллачух.

ОБЖкуьйган коьрте д1аг1урттуш Онда буй мерк1ела бехьира физкуьйга коллегина. ОБЖкуьйго шен хьаьж туьйхира буянай т1е меллаша:

— Мегара! — кхоьссира физкуьйго.

— Алал справах, хьекъален корта, физкуьйган урокехь коьрта х1ун 1алашо ю?

— Буй т1ебахийта! Хьа-хьа-хьа! — ваша а ца вешара физкуьйгалхо.

— Ткъа сан 1алашо х1ун ю? — хаьттира ОБЖкуьйгалхочо.

— Соьга сцяна хоьтту ахьа? Хьуна ца хаьа?

— Хаьа. Сан 1алашо: бераш вунь мел долучунах к1елхьардовла 1амор.

— Вала справах х1окху буянай к1елхьара! Хьа-хьа-хьа! — ОБЖкуьйгана мерк1ела кхин цкъа а буй бехьира физкуьйго.

— Ва-а-а, Нана! — ц1ог1 хьаькхира ОБЖкуьйго, кхеравалар гойтуш б1аьргаш къарзош.

— Ахьа х1ун да, ва дундук? — цецвелира физкуьйг.

— Ой, Суна Дзіц ма деллера!

— Хьуна Вайн ишколан дирехтора виговор ма кхайкхина!

— Муха? — шен буй охьабахийтира физкуьйгас.

— Ца хаьа, г1ой хьажа. Пирказ деша, хьехархойнчоьна чохь д1атоьхна ду хьуна.

Физкуьйг д1ахьаьдира хьехархойнчоьнехьа.

Цхьа хан яьлча хьехьаш садоь1уш вухакхечира.

— Справы Вала хьан ды хьакха юуш! Ахь са ленвира! — чукхоссавелира физкуьйг коллегина.

— Муха ца ленвира?

— Хьан буянай к1елхьара волуш вару са-м, — кхетийра коллегас калега, шен прадметныя методыках.

197. Г1иллакхен шоп1ар.

Газелан шоп1арна уллохь, не1арйисттехь 1енчу пасажыра шоп1арна хьалха кхоьссира некъана дог1уш долу туьма.

Шоп1арна бехкен стаг Хілер і пасажыр, цо-м і ахча юхакхоьссира. Пасажыра Юха а шоп1арна хьалха кхоьссира. Шоп1ара кхин цкъа а юхадерзийра туьма.

Шоп1арна а, не1арнайисстехь 1енчу пассажирана юккъехь нисвеллачу пассажиран собар кхачинера, шен мерк1елахула д1асакхуьссуш Долчэ туьманна, і вистхилира:

— Хьажал, накъостий, і туьма ашшимма кхин д1асакхоссахь ас Сайно дуьтур ду Шуна!

Туьма кхин д1аса ца кхоьссира шоп1ара а, пасажыра а.

198. Воккха стаг «Беркат» базарахь.

Воккха стаг вару «Беркат» базаран юккъехула схьавог1уш. Массара а некъ бутуш т1ехволийтура і сийдеш. Ама цхьана г1ишлонна сонехь воккха стаг д1ахьаьвзича цуьнан некъ хадош, белш а тухуш т1ехъиккхира цхьа рэжыму стаг. Лаккхарчу даржехь балхахь волчух тера дару i, х1унда аьлча, цуьнан хаьнт1ехь кхозуш «Стэчкіным» олуша масатапча яра. Иштта лаккхарчу даржехь болчу Вайн х1инцалерчу кегирхоша «керлачу нохчаша» муха буьтур бара, мичара ваьлла а ца хууш воўчы воккхачу стагана некъ!

Воккха стаг-м т1ехъиккхина д1авоьдучу жимчу сцябаць хаьнт1ехь кхозучу тапчане хьаьжира.

— Деллахь рэжыму стаг, і тапча гі йоьллинехь а, ма стаг Вац-кх хьо! — элира цо.

199. свербу ялийча Атта хир ду хьуна.

Маса а накъосташа зударий балийнера, ткъа рэжыму стаг Махьмуд, х1инца а хьалхе ду, бохуш 1аш вару.

— Д1авала, хьо стаг Вац, Махьмуд! Свербу ялийча дукха Атта 1ийр ма ву хьо, лаахь хьостур ахьа, лаахь цу лерга юххе т1ара тухур! — хьехарш Дора доттаг1аша.

Кестта далийра Махьмуда а нускал.

Цхьа к1ира хан яьллера, цхьана лулахочо хьал-дэ хоттуш Махьмуде:

— Т1аккха, Махьмуд, муха 1аш ду керла нускал?

— І-м тоххура шайн ц1а яхана, — кхоьссира Махьмуда.

— Х1унда? Вунь лелийна хир ю ахьа?

— Вунь-м ца лелийра, эцца цкъа-шозза лергаюххе т1ара тоьхнера аса, Сайно накъосташа дуьйцург бакъ ду моьттуш, — жоп делира Махьмуда.

200. Оьрсийн хьаькимна ивзятка.

Цхьа оьрсийн хьаьким Воўчай кхаьчна шы нохчо.

— Цунна «ивзятка» а елла і 1еха а віна Вайн кехаташна т1е куьг яздойтур ду вайшимма, — тешийра хьалхарчу нохчочо шен накъост.

Паслуши, Івана Іван, — аьлла шен къамел долийна «ивзятка» кіса кхосса вуьйлира хьалхара нохчо.

Ама Івана Іван ц1ена стаг Хілер, «ивзятка» д1аэца рэзу ца хилира. Кхоьссина д1аяхийтира цо і.

— Ой, цо х1ун да, вирб1орзо Санна ц1ингаш кхуьйсуш. Хьан ды Вала хьакха юуш! — Сарды боьллира хьалхарчу нохчийчо.

— Што ты сказаў! — девне велира Івана Іван.

— Ён сказаў, каб твой бацька еў шмат свініны, — гочдира шолг1ачу нохчийчо шен накъостан дешнаш.

— Так, гэта добрае пажаданне, резахилира Івана Іван.

Шына нохчийчун кехаташна т1е куьйг яздира оьрсийн хьаькима дукха рэзу Хіла Оцу дешнашна.

201. Пластикан шыша чуьра Хазаі хі.

Ахтобусна чохь схьабог1учу пассажирашна юккъехь цхьа Коча къона свербу яра. Пластикан шыша чохь кестя-кестта бэце хьош молуш цхьа Хазаі босы болуш, чохь ловзуш кегийра шаш а болуш, шийла Мутэн а дару цуьнан. Уллохь нисвелла ялх-ворх1 шо хир долуш к1ант вару, довхачу дийнахь гуттар Оцу зудчо молуш долу хі марзделла, бетах Мотт а хьоькхуш хьожуш. Рэжыму свербу-м яцара ша бен х1окху доккхачу дуьненчохь кхин стагга а Гуш «Са ца гучунна шы б1аьрг хьет1е болийла!» Аьлча Санна 1аш яра і. Иштта ша дукха езаш хилча, муха 1енлур яра і ша-Шэга куьзгана чу ца хьожуш. Шэн карах 1уьллучу жимчу т1оьрмигна чудиллира цо шен буйнара Мутэн чуьра чорта. Т1оьрмигчура схьаийцира Хазаі дашон г1утакхана чохь долу рэжыму куьзга. Хазачу басаршца къагийна шен муц1ар цу куьзгана чухьежош, т1ехула т1е кхин а басар-пудар хьокхуш, ша-ШЭХ йоккхайина а ца йолуш цхьа ах сахь д1адехьира зудчо.

Эххар а Шена к1ордийча, куьзга т1оьрмигчу кхоьссира цо, схьаийцира шен Мутэн чохьдолу Хазаі чорта. Ама шыша х1инца хьалха Санна Хазаі дацара. Т1усс Дзік т1е ца къевлинчух тера дару зудчо, чуьра Мутэн, шадерг бохург Санна, т1оьрмигна чу охьадаханера.

— Вай, справы! Шыша чуьра Мутэн шадерг а т1оьрмигна чу охьадахана-кх! Х1инца х1ун дадзены деза? — йоьхна хьаьвзира рэжыму свербу.

Зудчуьнан т1оьрмигана т1ера б1аьрг ца боккхуш хьожуш уллохь 1аш Воўчай к1анта вяла а къежна элира х1ун дадзены деза:

— Т1оьрмиг харцхьа а баккхий, чу Мотт хьакха х1инца!

202. Яздархойн Союзехь.

Нохчийн Яздархойн Саюзе вахара цхьа яздархохилан г1ерташ хьийзаш валу къонах. Къоначу сакратары-йо1а Фатимас г1иллакхен Хіла т1еийцира яздархо. Яздархочо-м йо1ана гайтира шен т1аьххьара паэма т1ехь араяьлла часопіс «Вайнах» а.

— Хьажийтахь, — олуша тидамен хиларца часопісе хьаьжира Фаціма. — Х1ара часопіс Сайно Дыта Мегара Дарый техьа аса?

— Х1ара часопіс цхьаъ бен дац соьгахь, аса флэшкина т1ера хьан белхан кампутарную чуйоккхур ю хьуна Сайно паэма, — элира яздархочо, дозалла а деш.

— Хьан поэмашца-м балю бацар сан! Оцу журналана т1ехь сан дукхавезачу к1ентан стихаш а, цуьнан Сурт а дару! — кхетийра яздархо къоначу йо1а Фатимас.

203. Маз Санна мерзнуў хорбаз.

— Ша і МОЗ Санна мерзнуў хорбаз ю-кх вайгахь юхкуш, — бохура хорбазаш юхкуш йолчу цхьана тешам боцуш б1аьргаш болчу зудчо.

— Х1ун доьху ахь Оцу МОЗ Санна йолчу хорбазех? — хаьттира воккхачу стага.

— Кийланах 15 сом бен ца доьху хьуна, ваша, — «т1екар-чукар» елира нехачул а шозза дукха хорбазах мах боьху свербу.

Воккха стаг корта а ластийна д1аволавелира.

— Ца оьцу ахь хорбаз? — Хазаі дош алан г1оьртира свербу, Ама воккха стаг хорбаз ца эцна ваьллий хиъча, шен бакъ йолу йуьхь гучуяьккхира. — Эца хорбаз! Стенга воьду хьо, къена гужам!

— Хьан МОЗ Санна хорбаз оьцучул а, Оцу мяхах МОЗ эцан воьду са, — кхетийра воккхачу стага свербу, ша стенга воьду.

204. Хорбазан босы.

Базарахь хорбазаш юхкуш лаьттачу зудчуна улло вахна:

— Мерзнуў юй хьан хорбазаш? — хаьттира воккхачу стага.

— Дэра ю-кх ц1елла Яла йохкуш-м! — хастийра зудчо шен хорбазаш.

— І ц1ен ю ЯЦ-м Гура дацара, мерзнуў юй хоьтту аса, — свербу кхетон вуьйлира воккха стаг.

Хорбаз хоржуш, цуьнан босы ц1ен буй гойтуш уьрсаца 1уьрг а даьккхина, цу чуьра ж1онк Санна деха дакъа гайтира базарахь хорбазаш юхкучу зудчо воккхачу стагана.

— Хьажал, ц1арула ц1ен ю-кх! Эцал цхьа-шы хорбаз!

— Суна сценах хаьа і ц1ен ю ЯЦ! Са-м дальтонік вай! Чам муха бу гайтахь! — Чура велира воккха стаг.

205. 1уьрг даьккхина хорбаз.

— Мерзнуў юй хорбаз? — хаьттира воккхачу стага базарахь.

— Ас 1уьрг даккхий хорбазана д1агайта? — элира хорбазаш юхкуш лаьттачу зудчо.

— 1уьрг-м Айса доккхур дару ас цунна, мерзнуў юй Алах! — дийхира воккхачу стага.

206. Ахтобусан нуц.

Ахтобусан салона чуваьлла, невцалг1а ваг1ча Санна не1арна йистехь д1атарвелира цхьа вончу зудчунна кхаьчна хиларан билгалонех вуьззина валу цхьа къонах. Неха кисанашка хьожуш Санна, шен Маса а Кісін хьаьжина, массийттаза йиттина йолу Горге Санна долу цхьа туьма схьадаьккхина, д1асадаржийча і дат1арна кхоьруш, хьарчийна долушехь д1акховдийра цо кондухторе.

— Ой, хьо Вац і, Тхань нуц! — къонах вевзира кондухтор-зудчуьнан уьдучура совца ца туьгучу б1аьргашна. — Хьо вуй гинехьара, ас хьоьгара пхи туьма доккхур ма дару, — бегаш бен Кеп т1етуьйхира шен къамелана къонахчуьна марйиша хилан товш йолучо.

— Тамаш бу-кх, хьуна хьов, Оцу хьан піс-йишина а сан киснахь х1окху туьманал сов кхин кепек караяхь! — жоп делира къонахчо.

207. латте оьг1азло йийр ю.

«Газелан» шоп1арна уллохь йолчу шына Мэтэ чухиира шиъ. Шоп1арна улло воккха стаг д1а а тоттуш не1аран диллинчу кара йистте ваьржжина охьахиира цхьа рэжыму стаг. Ахтобус д1айолаелира, ткъа каран уллохь 1аш валу рэжыму стаг ца соцуш корах ара туйнаш кхуьйсуш 1ара.

— Рэжыму стаг, туйнаш лаьтта кхийсар ч1ог1а оьзда доцу х1ума ду! Латте оьг1азло йийр ю хьуна, — хьехар Дзіра воккхачу стага, 1ен а ца Велі.

— Мегара ду, баця, кхин лаьтта кхуссур дац аса туй, — олуша Шена хьалха ахтобусан ц1енкъа туйнаш кхийса вуьйлира рэжыму стаг.

208. «Мора» т1е яхна йог1у баба.

— Ой, баба, хьо ЯЦ і? Хьо стенгара йог1у х1окху аьхкена юккъехь? — ахтобусна чохь йоккхачу стаге йистхилира цхьа рэжыму свербу.

— Дэра ю са-м «мора» т1ера йог1уш! — дозалла Дзіра бабас.

— І бохург х1ун ду, ва баба? Хьалха заманчохь вайнехан зудчунна і Санна х1уманаш магош дац ма олура ахьа айхьа, — елаелира рэжыму свербу.

— Ой, са-м хазахета ца яханера х1ордана т1е. Лоьраша г1о а аьлла яханера. Х1ордан йисттера йовхачу г1амарна т1ехь лаьттича, сан чот йоцуш дукха Долчэ цамгаршна дарба хир ду боху, — кхетийра бабас рэжыму свербу.

— Дэра, баба, і ц1е Санна йовха г1ум Вайн хинйисташкахь а ма хуьлу, хьо хазахета а яхначух тера ма Хэта Суна-м, — ца тийшира оьзда рэжыму свербу бабех.

209. «Воккха ваша-къам».

Советан 1едал долуш къаьмнаш даккхий, кегийра Хілары тэра «воккха ваша-къам», «рэжыму ваша-къам» аьлла дару. Оьрсий кхечу къаьмнийн воккха ваша вару, ткъа республикашкахь а декъалора къаьмнаш иштта.

ЧИАССР дуьнент1ехь йолчу заманчохь цхьа нохчо вару Москвахь хьаькимаша жимах валу ваша ву ша, аьлча халахетта араиккхина, урамехула схьаовг1уш. Нохчийчо шен мерк1ела нохчийн маттахь деш долу дов «г1ун-г1ун!» А хезна цхьа г1о эшна вог1у г1алг1ай х1оккхунна т1евеира:

— Ай, братачка, салам1алайкум! Суон ч1уог1 г1о эш хьогар! Валел Соца, лота вуод Войша! Парок дов даьнд са!

Оьрсийн хьаькимаша Шэга аьлларг х1инца а новкъадаьлла схьавог1учу нохчийчо, кхин а ч1ог1а догдет1аш мохь хаькхина:

— Са Вац братачка! Братачка хьо ву, ткъа са воккхах валу брат ву! Хьан «воккхаха брат!» ЧИАССРехь!

— Ай, 1а фу Дуц? Вай Маскве Дэцый! Вай шиэ а вэц ог1уза братишкаш! Валиэ, парку лота вуод вайша, къарвалан дагахь вацара г1алг1айн братачка.

210. Г1иллакхен лор.

— Т1аккха, муха 1аш ду шу? Х1ун хьал ду? Баккхийн нах, свербу а, бераш а могуш, парг1ата 1аш дуй? — гуттар а ч1ог1а г1иллакхен велира лор шен кабинетана чувеъначу цомгушчунца.

— Далі бу Хасты! Дзіка кхобу Дала! Дзіка 1аш ду Тхо-м, ахча доцург шадерг а ду-кх вайгахь. Шу 1ай ткъа могуш, маьрша? — дуьхьала шегара г1иллакх гайтира цомгушчо.

— Ой, оццул Дзіка шаьш 1аш хилча, ахьа х1ун леладо «дарбанан ц1а» а веъна лоьраш хьийзош, киснахь лоьрашна саг1ийна кховдон «сом-кім» а доцуш! — бехк баьккхира оьздачу лоьро. 05 08 09 шо.

211. загадчык гаспадаркі хьийзаво белхало.

Бераш деша дуьйладалан Гергіеў дахча, ишколан уьйт1е кечъеш вару загадчык гаспадаркі. Шэн куьйгаллин к1елахь цхьаъ бен воцчу белхалочунна т1ехь куьйгалла дадзены г1ерташ воллура загадчык гаспадаркі:

— Ой, цкъа а мангал буйнахь ца Хіла хьан! Шуьйрра аса лоцуш хьакха і! Ой, Іза-м гам баций, і-м мангал бай, ва тентаг! — ц1ог1 хоькхура цо.

— І пекъар хьийза сцены ва ахьа! — хаьттира т1ехволучу воккхачу стага.

— Ас-м ца хьийзаво і, мангал ца хьакха, ша ву-кх і хьийзаш! — рэзу вацара загадчык гаспадаркі.

— Т1аккха хьаха деза ахьа цунна багахь зурма а олуша, т1араш Тоха, бохь а буг1уш хьийзар Вац техьа! — Шена хетарг элира воккхачу стага.

212. Аюбас шен ширчу накъостана Захле дийцар.

Аюб бохуш валу цхьа къонах вару шен ширачу накъостана Захле дийца Ваха новкъаваьлла.

— Ванах, хьуна свербу ца ялалуш аьчган мачаш йохийна-кх аса! Тохара-м вайшиъ Захле дуьйуш лаьтташ юккъе а валален ведира хьо. Ткъа Тахана войшиъ Захле дийца валы а валлален ма вадалахь, — хьехар Дора Аюба шен ширчу накъостана.

— Ой, х1инца войшиъ Захле дийцан воьду йо1 тохарлерчул а эрча ю? — цецвелира Аюба Шыра накъост.

213. Новкъахь лаьтта стаг т1ехаор ахьа!

Лоьмар «№33» «Газелл» хьалайоттан туьгуш яцара пассажирех.

— Ой, д1аяхийта ахтобус! Новкъахь лаьтташ стаг хир ву! — дийхира пассажираша хорт Санна лаьтташ Воўчай кондухторе 1адига.

— Новкъахь лаьттарг-м стаг вацара, ша стаг велахьара і новкъахь лаьттар а вацара! — ахтобус ца юттуш д1аяхийта рэзу вацара кондухтор 1ади.

214. Йир олуша валу къаьркъанкад.

Къаьркъа аьлча а, і цхьа диларш муьйлуш к1ира а, шы к1ира а долура Тхань балийна нисвеллачу лулахочун. Маларан ехалла а хуьлура цуьнан, бакъ шморг дийцича, ахча кхачадалере хьаьжжина. Ша Малалы ЭСАН Санна эсала хуьлуш долу Оцу къаьркъан Кеда аз і малар чоьхьа дуттушехь стамлора цхьана къонахчунна Санна. Эшарш локху ша, бохуш кевнах ара а волий лаьтта охьа а *** й уг1а а волалора і.

— Ванах, і къаьркъана т1адам чоьхьа болушехь хийца ма ло хьо? І салтийн йир ала мукъна а хьан 1амийна хьуна? — хаьттира лулахочуьнга цхьана воккхачу стага.

— Тхань дас 1амийна-кх! — дозалла Дзіра къаьркъанкедо.

— І салтийн йир ала а, бежнех 1еха а 1амочул, хелха вала 1амийна велар-кх хьо Оцу хьан декъазчу дас, — Шена хетарг элира воккхачу стага.

215. Са-м Бена яра!

— Схьакховдаде туьманаш! — йоьттинчу лоьмар «№33» «Газелан» чу мохь туьйхира кондухтора Седас.

Пассажираш-м шек д1а а бацара, туьманаш дала рэзу а болучух тера дацар.

— Ой, са-м Бена яра, Шуна-х х1ун Хіла! Шайга дуьйцучух ца кхета шу? — чуьраелира Седа.

— І бохург х1ун ду! Тхо х1унда дац беной! — дуьхьалабирзира пассажираш шаберш а.

216. «замежжа» зудчух ведда.

Цхьа хечийн Басах Коч а юьйхина, маларо 1ехийна Коча къамел дадзены г1ертара Мотт тийсалун цхьа пасажыр. Эххар а шен доттаг1чун (ала дашна, і санначун доттаг1 хила тарлуш справах) х1усамнана евзира цунна уллохь 1аш.

— Ой, хьо ЯЦ і Заббари! — хазахетта вір Санна велавелира вехна стаг.

— ЯЦ! — ша рэзу ца Хілары гайтира зудчо.

— Деллахь, ма сийдоцуш свербу нисъелла-кх Оцу сан доттаг1чун! Цундэля боху цо-м, ша хьо кхоьссина а йитина, кхин свербу а ялийна «замежжа» д1аг1ур ву, — «бегаш» бірайце алкаголіка.

— Иштта ІРС-м сан хир дацара! Ама зудчунах-м цо дадзены х1ума а дацара цигахь а, хьо Віга веза цо шеца, — элира «Заббарис».

— Х1унда? — кхин цкъа а велавелира къаьркъанкад, вір а шен велаваларх хьогур долуш.

— Къаьркъа молуш накъост ца оьшу цунна цигахь а? — кхетийра зудчо къаьркъанкад. 06 08 09 шо.

217. 1ашхой-мартанхой Тюменехь

Г1айрбек ц1е йолуш цхьа 1ашхой-мартанхо цхьана балю вадийна вехьна кхечира Цюмень шен накъостаца.

Ахча кхачадаллалц сакъоьруш а лелла ц1ехьа боьду некъ Лахай аравелира шы накъост. Ама ц1а муха воьду, киснахь 1уьрг даьлла а кепек а ца хилчи. Кхин дадзены х1ума а ца Хіла Г1айрбекан накъоста элира:

— Валохьа, эцца трассана т1евалийтахь войшиъ, вевза-везарг кхетар вацар тешна.

— Ой, х1окху къухашна юккъехь муха нисло войшинна вевза-везарг, ур-Аттала Ачхой-Мартанан эвлаюккъехь т1айн йисттехь а ца кхеташ валу, — жоп делира Г1айрбекас.

218. эхь доцу шы йо1.

Ахтобусан салона чохь цхьана воккхачу стагана хьалха нисъелира Хазаі рэжыму шы йо1, ша-ша шайна т1ера кондухторе ахча дала г1ерташ къовсалуш яра і шиъ: «Ас Лур ду!», «Х1ан-х1а, ас-с!» — бохуш.

Воккхачу стага цаьршинга хьежна-хьежна собар кхачийна бегаш Беш элира:

— Аша кхин кху чохь къийсахь, ас Лур ду-кх і ахча д1а.

— Справы рэзу хила, ваша!

— Дала саг1адойла, ваша, хьан ахча, — воккхачу стагехьа йоьрзуш Хазаі елакъе-жаш, шайн ахча Кісін диллира мехкарша. 10 08 09 шо.

219. Ахтобусан корах чу шийла мох.

Хан гуьйренга г1оьртича, хаьхкина йоьдучу ахтобусан корах чухьоькху мох шийла бара. Ама воккхачу стагана хьалхха 1аш валу цхьа Онда мекхаш долуш валу стаг-м ч1ог1а рэзу волучух тера дару Оцу корах чухьоькхучу Мохана. І-м мох хьоькхучу аг1ора 1аш а вацара, шаболу мох воккхачу стагана юьхьт1е хьоькхура.

Эххар а, воккхачу стагана уллохь, цхьа аьрха свербу елира Мохана рэзу йоцуш, схьакхевдина, «ДАП!» Олуша т1екъевлира цо ахтобусан аг1онца долу кор.

— Справы рэзу хила хьуна, і ахьа динарг дадзены ца ваьхьаш 1ара са! — элира воккхачу стага зудчуьнга.

— Х1унда! — ца кхийтира свербу.

— І Суна хьалха 1аш Ваўчо б1аьргаш къерзош, Оцу карана т1е куьйг дахьа ца ваьхьаш 1ара са-м, — кхетийра свербу воккхачу стага.

— Х1ара «мекхаш-мірза-м» сан ц1ийнада ву! Цо і б1аьргаш къерзийча і цхьа стаг ву моьттуш яхана-кх са а кхуьнга маре! І б1аьргаш Хіла цо ша Маса а х1уманах кхоьруш къерзош! — элира зудчо.

Мекхаш шморг зудчунна т1евирзира, Ама зудчо «ткъарш!» Оьккхийтуш к1унзална т1е т1ара тухуш элира майрчунга:

— Кхин Суна б1аьргаш ма къарзабелахь! Х1окху нахабніка хьо ца вовзарх, Суна Дзіка вевза хьо!

Мекхаш шморг Вістой ца хуьлуш, вуха а воккхачу стагана б1аьргаш къерзон вуьйлира. 10 08 09 шо.

220. «Кіраў паселка! Завадскай! »

Ахтобус юьзина ца йолуш кондухтора салон чу а хиина ара мохь хьоькхура:

— Кіраў паселка! Завадскай! Шы стаг! Сихха!

Эша-м иттех стаг оьшура, справах а ах салон д1алаьцна 1аш йолчу кондухторна цхьа-шиъ бен бац моьттура бисина меттиг.

Эххар а кондухтора салон чохь хьоькху мохь к1ордийна цхьана воккхачу стага элира:

— Ванах, свербу, і мохь хьанна т1ехьоькхуш бу хьан?

— Муха хьанна, арара пассажираш т1екхойкхуш хьоькху-кх!

— Справах, дукхаяхарг, ара а ялий царна т1е хьекхахь і ц1ог1а, Тхо-м ахьа бохучунна рэзу а Хіла чохь 1аш дай! — элира воккхачу стага.

221. Ахтобусна чохь каьмпетан кехаташ.

Хаьхкина йог1учу ахтобусан салона чохь аг1онца т1еххьа диллинчу карана уллохь 1ара воккха стаг. Салонан хьалха аг1ора диллинчу кара уллохь 1ара цхьа йо1. Каьмпетана т1ера кехат корах ара кхуссуш, каьмпет бага кхуссуш Болхов Беш яра ховха-севсина йо1. Ама йо1а аракхоьссина кехат арахулона хьаьвззий воккха стаг уллохь 1аш Воўчай корах чудог1уш цунна Керала охьадужура. Воккхачу стага кехаташ шен Кісін духкура, нехаш лаьтта а, корах ара а ца кхосса. Ама кестта воккхачу сцябаць кисинаш «т1анк!» Аьлла хьаладуьзира, ткъа кехаташ схьаоьхуш дару. 1ен а ца Велла воккхачу стага йо1ана уллохь 1аш йолчу йоь1ан нене элира:

— Хьажахь, дукхаяхарг! Т1аккхахула айхьа хьайн г1иллакхен йо1ана каьмпеташ оьцуш, Суна цхьа галі а эцалахь, цунах йисина нехаш чуйохка!

222. Воккхачу стагана куьзганаш.

Воккха стаг цхьана дийнахь аптэцы вахара куьзганаш эцан. Куьзганаш духкуш йолчу йо1а гуттар а табліца гойтуш, воккхачу сцябаць цхьа б1аьрг д1акъовлуш, шолг1ачу б1аьргана дуьхьала у лоцуш, хаьржира воккхачу стагана оьшуш йолу лоьмар. Лаккхара лоьмар йолу куьзганаш кховдийра кхуьнга:

— Ваша, хьо ханна воккха ву, Цундэля хьуна куьзганаш лаккхара лоьмар дог1у. «Узроставай» куьзганаш оьшу хьуна!

— Йо1, Суна оьшу куьзганаш баккхийчу нахабніка дог1урш хилан йиш ЯЦ! — рэзу ца хилира воккха стаг.

— Х1унда? Хьуна рэжыму х1ума ГУР ма ЯЦ «баккхийнчу Няхаю» куьзганаш ахьа б1аьргах ца доьхкича, — хьехар Дора лоьро.

— Муха ГУР ЯЦ рэжыму х1ума! Рэжыму мел хила а Дзіка га Суна-м йо1, жеро а! — цецвелира воккха стаг. 10 08 09 шо.

223. Къастон деза 1000 сом.

Нохчаша «Дом друку» бен ц1е ца йоккхуш Долчэ «Зорбанан ц1ено» чохь «Вайнах» литжурналан редактораша Болхов Беш йолчу кабинетана чухьаьжира лулахойн кабінета Чура цхьа эсала свербу:

— Эзар сом къастон ахча дуй шуьгахь? — хаьттира цо.

— Ду, 500 сом-м! — жоп делира вайнахаў. 10 08 09 шо.

224. «Зорбанан ц1а» чохь.

— «Нана» часопіс стенгахь ду хаьий Шуна? — хаьттира «Вайнахан» редакцина чу а хьаьжина цхьана зудчо.

— «Нанайцаш» уьйчахула дехьа 1аш бу! — жоп делира оьздачу 1абдулас.

225. Гуьйранан 1уьйрана.

Гуьйренан денош дару т1ег1ерташ. Чохь мел долу х1ума а жимчу Халід дойтуш йолчу кхуьнан ерстинчу нанас, ша йижина 1уьллушехь, хьалаг1аттийна «заданне» елира к1антана. Не1арна ара а ваьлла Шэлоні ийзалуш лаьттара рэжыму к1ант. Уьйт1ачура Оцу хенахь аравелира Халидан дэн ваша.

— Хьо иэгавеш ма лаьтта? — хаьттира цо вешин к1анте. — Гуьйренан 1уьйранаш шийла хуьлу, ткъа делкъанаш — йовха! — кица далийра дэн вашас.

— Ваша, т1аккха вай сеў 1уьйрана а ца г1овттуш делкъана хьалаг1овтта Мегара дацар техьа? — Шена хетариг элира Халидас.

226. Казахстанехь пастанаш.

— Пастанаш Казахстанехь хуьлур-кх Дзіка! Бананашна т1ера Санна чкъор а даккхалуш т1ера! Нохчаша Хіла а йовлален сийна йолушшехь схьайоху пастанаш! — гуттар а чураяьллера, дукха хан йоцуш Казахстанера ц1аеъна свербу.

— Казахстане яхьан йохуш хила а мегий уьш-м! Вай ц1ера арадохуш д1адигинчу «бежнийн» вагонашна чохь уьш д1аяхьийтахь, цига д1акхачале нохчийн пастанаш хир ю, ша і ахьа юьйцу казахийн бананаш Санна! — вистхилира сонехь 1ен цхьа воккха стаг. 11 08 09 шо.

227. Шоп1ар вевза пасажыр.

Юькъа йоьттинчу ахтобусан салона чохь нисвеллера шоп1ар вевзаш цхьа рэжыму стаг. Оцунах дозалла Дзіна а ца волура і-м:

— І машен д1айохийтарг Суна вевзаш вуй хаьий Шуна? — хоьттура цо Маса а пассажирашка юх-Юха а. — Тхуна гена воццуш 1аш ма ву і! Тхань УРам кхоалг1аниг бу пасёлку чувуллуш, ткъа цераниг — хьалхара! Тхань дена а, Нанна а, жимахволчу вешина а Дзіка вевза і-м! Руслан ма ву і!

— Шоп1ар, эцца некъо голатуххучохь сацаелахь Суна ахтобус! — дийхира т1ехьа 1енчу цхьана зудчо-пасажыра.

— І шоп1ар Вац хьуна! Кхин ма алалахь цунах шоп1ар! Руслан ву хьуна і! — чукхоссавелира рэжыму стаг зудчунна.

228. Ішоў йоккха свербу ялийна къонах.

Куьйга корта а лаьцна ойланашка вахна 1аш вару цхьа воккха стаг. Эцца т1енисвеллачу лулахочо хаьттира:

— Хьуна х1ун Хіла, оццул ч1ог1а балі Ваха?

— Ой, са ма вару х1инццалца схьа, Айса Сайлен рэжыму свербу ялийна бохуш воккхавеш лелаш. Ткъа х1инца къанвелча ХІІ-кх Суна Сайно свербу Сайлен йоккха юй.

— І муха хиира хьуна? — хаьттира лулахочо.

— Суна Пенсія ваг1ан кхин а цхьа шо хан ю, ткъа сан свербу Пенсія яхан кехаташ кечдеш ю, — кхетийра воккхачу стага лулахо.

— Яхача х1ун ду, зударий пхи шо хьалха ма боьлху пенсіі, божарел а! — кхетийра воккха стаг лулахочо.

229. Россехь віна к1ант.

Россехь віна рэжыму к1ант вару Нохчийчу валийна, дас, нанас. Машенахь х1орш схьабог1уш цхьана меттехь дог1а дог1ура, ткъа жимма машен дехьаяьлча дог1а деъна меттиг а бацара. К1анта нене хаьттира:

— Мам, цхьанхьа дог1а ду, кхечанхьа дац, ма Тамаш х1ума ду і!

— Дала доийтуш ду дог1а! — кхетийра к1ант нанас.

Жимчу к1анта шен жам1 Дзіра Оцу г1улкханан:

— Хьажахь, ма хітры а ву і Справы! Шена лиъча дог1а доийту, ца лиъча ца доийту.

230. Майра вийна свербу.

Вовшахкхетта зударий бара Хабаров тасаделла бохкуш.

— Хьенеха шен Майр вийна ма боху! — элира хьалхарчо.

— Ой, х1унда вийна цо і? — хаьттира шолг1ачо.

— Гихь валон к1орда а віна, д1овш а дэла «на вячэру» вийна боху-кх, — т1етуьйхира кхоалг1ачо.

— Хьажахьа ма пекъар ю і! Къематдийнахь даима а і ша вийна шен Майра гихь валон везар ву боху-кх баккхийчу прытвора! — къинхетам бірайце йеалг1ачу зудчо.

— Хьанна хаьа, къематдийнахь а шен майрачух ца къастархьама вийний а ца хаьа цо і! — жам1 Дзіра пхеалг1ачу зудчо.

231. Лулахочунна дошак д1овш.

Зударий бара цецбуьйлуш дуьйцуш:

— Д1овш а дошак шен лулара стаг вийна ма боху цхьана зудчо! — элира хьалхарчу зудчо.

— Ой сцяна, х1ун бахьана Хіла техьа цуьна стаг вёў? — элира шолг1ачу зудчо.

— Деллахь, ма доккха мостаг1алла оьшу зудчунна і Санна шморг дадзены! — цецъелира, — кхоалг1а свербу.

Т1ехволуш зударша дуьйцург хезина, соцуш Шена хетарг элира цхьана воккхачу стага:

— Деллахь, зудчунна-м кхин башха доккха бахьана а ца оьшу лулахочунна д1овш тасан.

232. Базарахь д1овш духкуш валу стаг.

Базарахь д1овш духкуш Воўчай цхьана стагана хезина Хіла, зударша д1овш шен майрачунна дала оьцу, аьлла. Цхьана дийнахь базарахь шен шишанашна чохь Тайп-тайпана ч1ог1алла йолуш д1овш духкуш лаьтташ Хіла х1ара. Т1ееъна цхьа Іра, эхь доцуш б1аьргаш а болуш свербу:

— Уггар ч1ог1а д1овш дезар-кх Суна, мел Онда а стаг цкъа кхаьллича вуьйр а волуш! — аьлла цо.

Оцу зудчунна ца дохкан а ца ваьхьина доьхкина стага д1овш. Ама ша динчунна Далі хьалха ч1ог1а дохковаьлла, зудчунна базар ма ю т1ехьаоьхуш Хіла:

— Деллахь, свербу, хьо хьайн Майра і д1овш а дэла вен г1ертахь Юха схьадохкахь Суна і д1овш кхаа мяхах! — бохуш.

— Д1авалахь д1а! Майра-м сан ван а вацара, Хіла а Вац! Са ца юьгуш лелаш мел Воўчай боьршачу стагана дала йоллу са х1ара! — жоп дэла зудчо.

233. Мохь хьокхуш хила веза боьрша стаг!

Воккхачу сцябаць вару цхьа лулахо, къаьркъа моссаза моле кет1а а волий «ондда» къамел деш:

— Мохь хьокхуш хила веза боьрша стаг, ша боьрша велахь-хь!

— Ас шыша оьцу хьуна, сахиллалц сан Мета і мохь хьокхуш 1е хьайна, — къаьркъанкад рэзу волуш дешнаш элира воккхачу стага.

234. Маликас МАБІЛА телпо чухула.

Маліка яра Москвара шен 50 шо кхаьчначу вешига МАБІЛА телпо етташ. Вашас кхаъ баьккхира, свербу Ялонен Волл ша аьлла.

— Дзіка харжалахь нускал! Хьуна зудаялор-м ч1ог1а «адказнасцю» Болхов бу! — хьехар Дора Маликас.

— Ой, «адказнасцю» Болхов муха ца хуьлу ах б1е шарах хоржуш і нускал хилчи, — жоп делира вашас. 14 08 09 шо

235. Иставрополера катархо-зудчуьна Забара.

— Тхо Долчэ Иставрополе веънера цхьа нохчо, — дуьйцура катархо-зудчо шен накъосте. — Тхоьгахь цхьана баттахь 1ийра і цхьацца шен г1улакхаш деш цигахь. Зудчуьнца ч1ог1а «истроги» ву ша бохуш, дуьйцура цо. Суна-м тхайн чураниг бен Вац моьттура ч1ог1а «истроги», д1а хьаьжича цул а ч1ог1а «истрогинарш» а Хіл-кх. Ама цхьана дийнахь са Сайно йо1аца, несаршца чохь «иштукатурка» еш йоллуш, т1е а веъна боху-кх Оцу «истроги» воўчымі стага: «Аса тхайн ц1ахь-м иштта ца Ёран« иштукатурка! »Т1аккха кхийти-кх са Оцу« истроги » къонахчо буьттурш аьшпаш буй! — ца ешаш йоьлура Иставрополера катархо.

Оцу зудчуьнга ладоьг1уш гена боццуш 1аш Болу кегийн нохчийн нах, дог доьхна доккха садоккхуш, кортош охкийна бисира.

— Тхань чурниг-м ма Вац хьуна, Тхань кетт1а схьадеъна шекаран галі чудохьуш, соьца цхьана аг1ора схьалаца вешаш а, — т1етуьйхира Иставрополера катархо-зудчо.

Ладоьг1уш 1аш болчу кегирхойн нохчийн к1ентий кортош ойбуш, самукъадолуш Курр нисбелира:

— Цхьа к1ант ву хьуна і! — элира царнна юккъехь цхьамма-м. 17 08 09 шо.

236. Валаргхочун дийцар.

— Цхьа Ламар свербу Хіла Тхань дена ехна, Ама х1ара къена хеташ ешаш а ца Хіла цунах Ламар, — дуьйцура цхьана валаргхочо. — «Оцу валаргхоша шайн дакъа д1адолла маре йола бохуш хьийзайо-кх са», — аьлла Хіла Ламар зудчо. Ама валаргхой Каден а, маттана шера а хилларна кура Ламар свербу ялийна Тхань дена, — дуьйцура цо кхин д1а а. Кестта ламаройн зудчо валаргхочунна Тхань дена ворх1 к1ант а віна, са ворх1алг1а а волуш, ялх йо1 а йина. Оцунах цецбевллачу валаргхоша бегаш бору: «Къена валаргхо д1аволла еъча а иштта Каден хьаьвзиначу Оцу зудчо, яха еънехь-м керла юрт юьллург Хіла!»

237. Оьздачу Няхаю ахтобус.

Вайна массарна а ма евзий х1инцазаманан ахтобус «Газэль». Оцу готтачу ахтобусна чохь г1оьртина 1аш бара Дзік юучунца гергарлонаш ч1аг1делла Болу нах.

— Ма оьздачу Няхаю ахтобус ю-кх х1ара «Газэль», — элира пассажираша соннехь д1атабийна 1аш Воўчай воккхачу стага.

— Х1ун- … х1унда? — ца кхетара пассажираш.

— Озачу нахабніка йиначух тера ю х1ара, оццул Готта г1анташ ч1ог1а оьздачу нахабніка Дзіна хила дезаш ду! — элира воккхачу стага.

238. «Газелан» шоп1ар вайна.

Йоьттина елира 1ашхой-мартанехь «Газэль» ахтобус, Ама шоп1ар карошая вацара.

— І шоп1ар Хіла а хир Вац ахтобусаца! — жам1 Дзіра пассажираша.

Эххар а собар ца тоьъна, цхьа аьрха свербу хиира шоп1аран Мета, газ ца кхоош д1аэккхийтира ахтобус. Пассажирашна даима а га шайн тайпанах, тукхамах валу ваша, Царан-м мехьарий элира, ахтобусна т1ехьависина ведда вог1у пасажыр а гіна:

— Сацае, вайниг ву т1ехьависина ведда вог1уш!

— Са а вигийша шайца! — дехаре волуш, ахтобусан салон чохь лаьтта дуьллуш долу г1анта т1ехь д1атарвелира керла пасажыр.

Ахтобус Катар-Юрта д1акхоччуш лаьттара, цхьамма-м т1ехьависина т1ехиинчу пасажыра; хоттуш:

— Хьо мілая ву, тхох тера ма Вац хьо?

— Са шоп1ар ву-кх, — жоп делира шоп1ар-пасажыра.

— Хьо х1ун деш 1а тхуна юккъе а хиъна, Вало хьалха а хаий, д1аяхийта хьайн ахтобус т1аккха! — чуг1оьртира ахтобус лоллуш йолу аьрха свербу.

— Ахьа яхийтахьа і ж1аьлешна йисарг, к1ордийна хьех-Марах чекхъяьлла-кх і! Ас цхьажимма садо1ур дару! — жоп делира мискачу шоп1ар-пасажыра.

239. Меттиг буй ахтобусна чохь?

— Меттиг буй ахтобусна чохь? — салонны чуг1уртуш, хаьттира воккхачу стага.

— Шортта! — жоп делира пассажираша.

— Шортта-м ца оьшура Суна, цхьа ах меттиг а тоьур бара Суна-м, — жоп делира б1аьлланган синтар Санна озачу воккха стага.

240. Шоп1арийн хабарш.

— Сан доттаг1чо, Дуркъаша хохку-кх ч1ог1а машен! — дозалла Дзіра шоп1арийн тобанехь цхьамма.

— Ас кхин а ч1ог1а хохку і-м! — ца вешира шолг1аниг Дуркъашех а, цунан доттаг1чух а.

— Д1адовлийша, божаршна-м машен хахка ца хаьара, зударша хохку-кх Дзіка а, оьзда а машен. Цкъа а чехка а хохкур ЯЦ хьуна, некъан бакъонаш а йохор ЯЦ хьуна, — хьера ваьлла воцчунна Оцу къонахчо шен зудчунах лаьцна дуьйций хуур долуш къамел Дора цхьана шоп1аран бахьано.

— Дэра хохку-кх зудчо Шена ма-луъъу-м! Шена луъъучохь Юха а хьовзайо, кхин йолу машенаш новкъахь Яне а йоцуш Санна! Шена луъъучохь саца а йо, лаахь ДІБДР хьалхха а! Цунна-м інспектар а къажа а къежий вуьсу, — Шена хетарг элира накъостан зудчунах лаьцна цхьана шоп1ара-воккхачу стага.

241. 1овдала нохчийн къам.

— Деллахь, ма 1овдал ду-кх Вайн нохчийн къам! — ца вешаш хабарш дуьйцура цхьана, нохчо хилан а сахьт доцучу, стага.

— Деллахь, Вайн къам-м кхин 1овдал а дац, долучаьрга хьаьжича. Суна-м гіна, футболан буьркана т1ехьа уьдуш а, плафонашна «х1уп!» Бохуш а къаьмнаш, — элира цхьана кхечу махкара духар дуьйхина вог1учу воккхачу стага.

— Футболан буьркана т1ехьа х1унда уьду уьш? — хаьттира нахабнік.

— І хорбаз ю моьттуш уьду-кх, — жоп делира воккхачу стага.

— Ткъа, плафонашна «х1уп!» Сцены боху Царан? — хаьттира Наха кхин цкъа а.

— Дэра боху і д1аяйа г1ерташ, — кхетийра воккхачу стага.

242. Дагахь х1ума доцчу валаргхочун Забара.

— Хьо стенга воьду? — хаьттира валаргхочо, ахтобусна чохь Шена уллохь нисвеллачу катархочунга.

— Катар-Юрта! — Курр жоп делира катархочо.

— Кхин д1авахан меттиг бац хьуна? — хоьттура дагахь бегаш бен кхин х1ума доцчу валаргхочо.

243. Шийла пиряжкаш.

Йоьттинчу ахтобусан салона чувелира карах 1уьйшуш масех пиряжкаш а йолуш цхьа Горге стаг. Нохчашна-м оцулла бахьна хилча Магадане д1акхаччалца а Хабаров дийца бахьана долу.

— Міска, хьан свербу елхьара, ахьа пиряжкаш юур яцар хьуна! — къинхетам бірайце цхьамма.

— Йовхха! Юур яр-кх! — т1етуьйхира шолг1ачо.

— Дэра яцар хьуна і шийла пиряжкаш а кхочура! — жам1 Дзіра кхоалг1ачо.

244. Шолг1а свербу.

— Божарша-м цхьа свербу Ялонен дагадеъча, шиъ ялайой а шайна Амалія бору, шу зударий къа долуш ду-кх, — зударех къинхетам бору цхьана къонахчо.

— Шуьга і шолг1аниг ялайойтурш Тхо ду-кх! — кхетавора къинхетаман къонах зударша.

245. Са а хир вар-кх Адам Санна …

Иттех пиряжка шына буянай а йоьллина уьш шаерш а цхьана кхоллуш схьавог1ура цхьа къонах.

— Иштта пиряжкаш юуш велхьара, са а хир вар-кх адамех тэра, — хьоьгура цунах цхьа Оза пекъар.

— І-м Адам ма дац, пиряжкийн да бу-кх! — элира кхоалг1ачо. 17 08 09 шо.

246. Маликин Забара.

Маликин х1усамден Сайд-Мохьмадан ч1ог1а уллора цхьа хьаша вару уьш болучохь Москвахь 1аш мел к1еззиг а цхьана шарах. Сайд-Мохьмадаца цхьана цуьнан хьаша кехатех а, шахматех а ловзура, къайла-къулах жерой болчу воьдуш а нислора, Болхов-м і шиъ лохур болуш а вацара, і шайна т1ехьауьдуш белахь а. Эххар а цхьа шо даьлча доттаг1 Каўказе ц1а а Ваха, сахьийзан велира Сайд-Мохьмад. Малікі-м хан ца хуьлура ц1ийнадеца кехатех-шахматех ловзан, цуьнан Болхов бан а дезара, бедарш йитта а езара, ЮУРГУ ян а цуьнан езара.

Эххар а Сайд-Мохьмада элира:

— Ма сагаттало-кх сан Оцу Сайно доттаг1чунна!

— Иштта д1адодахь, са а г1ур ю хьуна кестта Сайно ц1а! Суна а гутлур дац техьа хьан са! — элира Маликас.

247. Новкъахь лаьттарш.

Шы-кхоъ дару новкъахь лаьтташ, машен сацийна д1адахан г1ерташ. Х1ора т1ехъйолучу машенна ХХ партсъездехь депутаташа Санна куьйгаш ойбура Царан, Ама ХХ партсъездехь диначух тера а жам1аш-м ца Дора Оцу машенийн шоп1арша. Цхьаъ а т1ехъелира, шиъ а, итт а … Эххар а ц1еяьлча Санна хьокхуш мохь а болуш «Искори дапамогі» яра йог1уш. Массара а, кхузахь лаьттачу масех сохьтехь шайна 1еминарг Дзіра: куьйгаш айбира массара а цхьана. «За- а-нкъ!» Аьлла тормазаш а тоьхна сацийра «Искори дапамогі», сиха чуховшийра новкъахь лаьтташ к1адбелла нах. Кесстта «Искори дапамога-м» чуьхьаьвзира цхьана лекхачу Керт.

— Скажу, пожаласта, Оцу Керт сцяна дуьгу аша Тхо? — хаьттира новкъахь лаьтташ к1адбеллехь а, х1инца цхьана х1уманах шекбевллачу нахабнік.

— Ай, і яхар фуд? Ипсихушке долх вай-м! — кхетийра Шурыка тера Воўчай дохтору.

— Ай, оха х1ун да ипсихушкехь? — ца кхийтира новкъарнаш.

— «Искори помощан» куьйгаж уьйбуж бераж ипсихушке ца буг? — цецвелира дохтору.

Сан лулахо-алкаголік вару, даима а Санна, Шена керайог1уш йолу цхьа диларш а Мэла, т1екхалла х1ума а ца Хіла кет1аваьлла 1аш. «Т1анк!» Аьлла пакет юьззина чохь цхьаъ-м йолуш схьайог1ура лулахо свербу.

— Уьш х1ун ю ахьа яхьаш ёрш? — ехан дола хеташ хаьттира къаьркъанкедо.

— Помидораш! Хьуна ца га? — ша Лур йоций хоийтуш жоп делира зудчо.

— Ца га Дэра Суна-м, туьркаш ЯЦ уьш? — цецволу Кеп х1оттийра къаьркъанкедо.

— Х1орш кегийра а йолуш-м ца хета хьуна х1окхарах туьркаш, — ца соцуш д1аяхара лулахо вевзаш йолу свербу.

249. Сайхан а, лулахойн котам а.

Шэн дай Санна даима а Меца цхьа котам яра Тхань уьйт1а эхан марзъелла. Пхи шо кхаьчначу вешин к1анте олура аса:

— Д1аэккхае і катам, хьо х1ун деш лаьтта?

Ама котам-м къарцаялучух тера дару цуьнга. Т1аккха і яхье ваккхан дагахь аса элира:

— Сайхан, і лулахойн котам Вайн уьйт1ахь шен дэн ц1ахь Санна лелар яцар хьуна, хьо стаг велахьара!

— Ваша, сан цуьнан Санна Іра з1ок ма ЯЦ! — бехказа велира хьекъален рэжыму к1ант.

250. Арсенал когаш.

Сан вешин йо1 Джам яра са хьошалг1а а веъна, маса а гулвеллачура Тхань сурташ дохуш. Гергармелверг гулвина охьахаийна, цхьана аг1ор йолуш, вукху аг1ор йолуш, гуттар а д1асахьийзаш яра Джам.

— Ахьа х1ун да, ва Джам? — хаьттира сан ялххалг1ачу вашас Лом1елас

— Валлай, Оцу сан вешин Арсенал когаш бен ца хоьу-кх кадр чу! — шен балю балхийра Джамис, ондачу Арсенал ша х1ун дэр ца хууш.

— Х1умма а дац, Джам, цуьнан когаш чубахахь, Арсенин бу эр ду вай, суьрташка хьожуш волчуьнга, — хьийхира Лом1елас. 18 08 09 шо.