Парадак слоў простага прапановы
Месца спрагаць часткі выказніка ў простым (галоўным) і даданым прапановах ў корані розныя. Спрагаць часткай выказніка з’яўляецца альбо асноўны дзеяслоў (у PrÄsens, PrÄteritum і інш. Дзеяслоўных формах без дапаможнага дзеяслова), альбо дапаможны дзеяслоў складовых дзеяслоўных формаў (Perfekt, Futur і інш.)
апавядальнае прапанову
Дзейнік і выказнік. Інверсія.
У простым апавядальнага сказа спрагаць частка выказніка заўсёды варта на другім месцы, утвараючы свайго роду вось прапановы.
Дзейнік можа стаяць на першым, трэцім і, у некаторых выпадках, на чацвёртым месцы. Калі дзейнік стаіць на першым месцы, то такі парадак слоў называецца прамым. Калі дзейнік стаіць пасля выказніка — то зваротным. Такі пераход падлягае з першага месца на трэцяе (або чацвёртае) таксама называецца інверсіяй. Парадак прытрымлівання іншых членаў сказа залежыць ад яго сэнсу і ў шмат якіх выпадках не з’яўляецца строга фіксаваным.
Прамы парадак слоў:
Прамы парадак слоў:
Тут і далей падлягае падкрэслена, выказнік выдзелена курсівам, а яго спрагаць частка — тоўстым шрыфтам.
Пры інверсіі на першым месцы стаіць другарадны член прапановы, затым выказнік (спрагаць частка), затым дзейнік і потым астатнія члены прапановы ў такім жа парадку, як і пры прамым парадку слоў прапановы. Сэнс прапановы пры інверсіі практычна не змяняецца, але пры гэтым член прапановы, які стаіць на першым месцы звязвае прапанову па сэнсе з папярэднім выказваньнем.
Einstein emigrierte nach Amerika. Dort konnte er seine Arbeit fortsetzen. ?? Эйнштэйн эміграваў у Амерыку. Там ён мог працягнуць сваю працу
У другiм сказе парадак слоў зменены на зваротны — акалічнасць месца dort (там) стаіць на першым месцы, звязваючы гэтую прапанову з папярэднім. Калі і ў другім сказе будзе прамой парадак слоў, то сувязь гэтых двух прапаноў не будзе гэтак відавочнай:
Einstein emigrierte nach Amerika. Er konnte dort seine Arbeit fortsetzen. ?? Эйнштэйн эміграваў у Амерыку. Ён мог там працягнуць сваю працу
У гэтым руская і нямецкая мовы вельмі падобныя.
Інверсія таксама ўжываецца для таго, каб зрабіць акцэнт на тым ці іншым члене прапановы, змясціўшы яго на першае месца.
Прамы парадак слоў:
У абодвух прапановах паведамляецца адзін і той жа факт, але ў апошнім сказе падкрэслена, што чамадан знаходзіцца ў падвале ўжо дзесяць гадоў.
Калі ў сказе маюцца дапаўненні, то парадак іх прытрымлівання падпарадкоўваецца цвёрдых правілах
Дадатак у давальным склоне папярэднічае дапаўненню ў вінавальным склоне, калі яны выражаныя назоўнікамі
Калі ж адно з дапаўненняў выказана займеннікам, то займеннік варта адразу пасля дзеяслова. Займеннік у вінавальным склоне стаіць перад займеннікам ці назоўнікам у давальным склоне
Пры інверсіі займеннікі ў вінавальным і давальным склонах ідуць адразу ж за спрагаць часткай выказніка. У гэтым выпадку падлягае, выказанае назоўнікам, перамяшчаецца на чацвёртае месца.
Калі ж якая падлягае выказана займеннікам, то яно застаецца на трэцім месцы.
Усё вышэйпералічанае ставіцца і да зваротны займеннік:
Абставіны і месным дадатак.
У дачыненні да парадку прытрымлівання іншых членаў сказа ў нямецкай мове не існуе цвёрдых правіл. Але ёсць шэраг правілаў, якія вызначаюць парадак слоў распаўсюджанага простага прапановы, парушэнне якіх, зрэшты, не лічыцца грубай памылкай.
Звычайна абставіны ў нямецкім сказе размяшчаюцца адносна адзін аднаго ў наступным парадку: TEMPORAL (Часовыя), KAUSAL (Прычыны), MODAL (Ладу дзеянні), LOKAL (Месца).
Калі ў сказе маюцца і абставіны і дапаўненні, уключаючы дапаўненні з падставамі (месны дадатак), то прыблізнае правіла, якое рэгулюе іх парадак, фармулюецца так: за спрагаць часткай выказніка варта акалічнасць часу і дадатак у давальным склоне, якія могуць мяняцца месцамі; у сярэдзіне прапановы каштуюць абставіны прычыны і спосабу дзеяння; на наступным пазіцыі — дапаўненне ў вінавальным склоне i акалічнасьць месца і ў самым канцы предложения- месны дадатак.
Калі адмаўляецца всё прапанову, то адмаўленне nicht варта па магчымасці ў канцы прапановы або перад другой часткай састаўнога выказніка. Пры адмаўленні толькі аднаго члена прапановы адмаўленне nicht варта перад гэтым членам.
Der Postbote kommt heute nicht ?? Паштальён сёння не прыйдзе — адмаўляецца всё прапанову
Der Postbote kommt nicht heute, sondern morgen ?? Паштальён прыйдзе не сёння, а заўтра — адмаўляецца акалічнасць
Nicht der Postbote kommt heute, sondern die Postbotin ?? Сёння прыйдзе ня паштальён, а паштальёнка — адмаўляецца падлягае
пытальнае прапанову
У нямецкай мове існуюць два тыпу пытальных сказа — агульнае (якое патрабуе адказу так / не) і ўдакладняе, з пытальным словам
Пры адукацыі агульнай пыталь прапановы спрагаць частка выказніка ставіцца на першае месца, за ім варта падлягае, а за імі астатнія члены прапановы ў тым жа парадку як і ў апавядальныя сказы
Пры адукацыі ўдакладняючага пыталь прапановы на першае месца ставіцца пытальнае слова. Спрагаць частка выказніка ставіцца на другое месца. За ім варта падлягае (калі толькі пытанне не адносіцца да падлягае), а за імі астатнія члены прапановы ў тым жа парадку, як і ў апавядальныя сказы, выключаючы той член прапановы, да якога належыць пытанне
Нямецкая мова
пытальныя прапановы
Практычна кожны размова не можа абысціся без пытанняў. І гэта не залежна ад мовы. Гэта, на першы погляд, простае прапановы нясе ў сабе вельмі важную функцыю — здабычу інфармацыі. Пытанні — гэта рухальная сіла развіцця чалавецтва.
Пытальныя (вопр.) Прапановы (предл.) У нямецкай мове дзеляцца на два тыпу — вопр. предл. з пытальным словам і пытальныя прапановы без пытальнага слова.
У нямецкай мове ёсць такія вопр. словы: wer — хто, was — што, wie — як, які, якая, якое, wo — дзе, wohin — куды, woher — адкуль, wann — калі, warum — чаму, wessen — чыё, wem — каму, wen — каго.
Вопр. предл. з вопр. словам будуюцца такім чынам: вопр. слова, выказнік (яго спрагаць частка), якая падлягае, іншыя члены прапановы і, калі ёсць, Неспрагальныя частка выказніка: Wer ist das? — Хто гэта? Was hat euch am besten gefallen? — Што вам найбольш спадабалася? Wie fühlen Sie sich? — Як вы сябе адчуваеце? Wo habt ihr die Elefanten gesehen? — Дзе вы бачылі сланоў? Wohin reist ihr in diesem Sommer? — Куды вы падарожнічаеце гэтым летам? Woher kommen Sie? — Адкуль вы? Wann kommt er aus Kenia zurück? — Калі ён вяртаецца з Кеніі? Warum sind sie so spät gekommen? — Чаму яны прыбылі так позна? Wessen Buch ist das? — Хто на кніга? Wem muss er helfen? — Каму ён павінен дапамагчы? Wen habt ihr um Rat gebeten? — Каго вы прасілі аб дапамозе?
Існуюць вопр. предл. ў нямецкай мове, у якіх вопр. слова разам з назоўнікам ўтвараюць пытальнае выраз:
— wie viel або wie viele пры пытанні аб канкрэтнай колькасці. Пасля wie viel варта назоўнік у адзіным ліку без артыкля, а пасля wie vielе — назоўнік ў множным ліку без артыкля: Wie viele Stunden seid ihr gewandert? — Колькі гадзін вы падарожнічалі? Wie viel Geld brauchst du? — Колькі грошай табе трэба?
— welcher, -e, -es, Pl. -e пры пытанні аб канкрэтным твары або прадмеце, калі ідзе гаворка пра выбар з розных асоб або прадметаў: Welches Hotel hat euch am besten gefallen? — Які гатэль ВМ спадабаўся больш?
— was für ein, -e, -; Pl. пры пытанні пра ўласцівасці асобы або прадмета: Was für ein Zimmer habt ihr genommen? — Якую пакой вы ўзялі?
Вопр. выраз утварае таксама са словамі wie: lange — доўга, oft — часта, alt — стары, dick — тоўсты, groß — вялікі, hoch — высокі, lang — доўгі, schwer — цяжкі, tief — глыбокі і іншымі: Wie lange waren Sie in Italien? — Як доўга Вы былі ў Італіі? Wie oft besucht er seine Oma? — Як часта ён наведвае сваю бабулю? Wie hoch kannst du springen? — Як высока ты можаш скокнуць? Wie alt bist du? — Колькі табе гадоў?
Вопр. предл. без вопр. словы будуюцца такім чынам: выказнік (яго спрагаць частка), якая падлягае, іншыя члены прапановы і, калі ёсць, Неспрагальныя частка выказніка: Kennst du diesen Mann? — Ты ведаеш гэтага мужчыну? Habt ihr mich nicht verstanden? — Вы мяне не зразумелі? Darf ich raus gehen? — Можна мне выйсці?
На такія пытанні, часцей за ўсё, адказваюць так ці не: Kannst du mir helfen? — Ja, natürlich. — Ты можаш мне дапамагчы? — Так, вядома. Schläfst du schon? — Nein, ich sehe noch den Film. — Ты ўжо спіш? — Не, я яшчэ гляджу фільм.
Пытальныя сказы з пытальным словам будуюцца такім чынам: пытальнае слова, выказнік (яго спрагаць частка), якая падлягае, іншыя члены прапановы
Wo habt ihr die Elefanten gesehen? — Дзе вы бачылі сланоў?
Хачу задаць пытанне: калі ў пытальным сказе дзеяслоў павінен стаяць на другім месцы, приналичии пытальнага слова, у дадзеным сказе «WO», то чаму ў вашым прыкладзе дзеяслоў стаіць у канцы прапановы?
Таму што Perfekt-ёсць дапаможны дзеяслоў haben, які займае месца асноўнага дзеяслова, а сам ідзе на апошняе.